Rząd chce wprowadzić do obrotu prawnego model pośrednictwa pomiędzy właścicielami mieszkań a osobami fizycznymi, których dochody lub sytuacja życiowa nie pozwala na wynajem mieszkania na zasadach komercyjnych. Nowy model funkcjonować będzie w formule społecznej agencji najmu (SAN), popularnej w Europie Zachodniej.

Propozycje rządu wychodzą naprzeciw potrzebom sektora najmu mieszkań, który został dotknięty skutkami pandemii COVID-19. Popyt na najem długoterminowy zmniejszył się m.in. w wyniku zamknięcia szkół wyższych, a krótkoterminowy – ze względu na ograniczenie ruchu turystycznego w związku z pandemią.

• Celem rządu jest wykorzystanie – obserwowanej jako skutek COVID-19 – nadpodaży mieszkań na wynajem na cele społeczne.
• Społeczne agencje najmu specjalizują się w pozyskiwaniu mieszkań na rynku, głównie od osób fizycznych. Oferują długoletnią dzierżawę z gwarancją czynszu i mogą wynegocjować obniżenie stawki czynszu – jak wskazują doświadczenia zagraniczne – nawet o ok. 20 proc.
• Następnie mieszkania te mogą zostać wynajęte osobom, których dochody lub sytuacja życiowa nie pozwala na wynajem mieszkania na zasadach komercyjnych.

Najważniejsze rozwiązania

• Społeczną agencją najmu będzie mógł zostać podmiot, który prowadzi dzierżawę lokali mieszkalnych lub budynków mieszkalnych jednorodzinnych od ich właścicieli. Chodzi także o wynajmowanie tych lokali lub budynków osobom fizycznym wskazanym przez gminę (spełniającym kryteria określone w uchwale rady gminy).
• SAN będzie mogła utworzyć spółka, w której gmina dysponuje udziałem większościowym. Może być to także organizacja pozarządowa, jak stowarzyszenie lub fundacja, albo spółdzielnia socjalna, jako podmiot uprawniony do prowadzenia działalności pożytku publicznego.
• Warunkiem prowadzenia społecznej agencji najmu będzie przeznaczanie całości dochodów na działalność statutową SAN.  
• W projekcie określono zasady zawierania i wypowiedzenia umów między podmiotami zaangażowanymi w formułę najmu społecznego: gminą, SAN, właścicielem dzierżawionego lokalu/budynku oraz najemcą lokalu. Określono także zakres uchwały gminy, w której znajdować się będą m.in. kryteria uprawniające najemców do zawierania umów z SAN.
• Wprowadzono także dodatkową zachętę dla właścicieli lokali do dzierżawienia ich SAN i obniżania wyjściowego czynszu dzierżawy. Dzierżawa nieruchomości na rzecz SAN będzie zwolniona z podatku VAT.
• Natomiast najemcy SAN będą mogli korzystać z dopłat do czynszu w ramach rządowego programu Mieszkanie na Start.
• Formuła SAN będzie stanowiła alternatywę dla budownictwa komunalnego i może przyczynić się do zmniejszenia kolejki osób oczekujących na najem mieszkania gminnego.

Nowe rozwiązania wejdą w życie po 14 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.