Rząd zdecydował o rozszerzeniu od 1 lipca 2019 r. programu Rodzina 500 plus także na pierwsze lub jedyne dziecko do 18. roku życia – bez kryterium dochodowego. To jeden z projektów wchodzących w skład tzw. Nowej piątki PiS. Od 1 kwietnia 2016 r. realizowany jest program, na podstawie którego na drugie i każde kolejne dziecko do 18. roku życia wypłacane jest 500 zł miesięcznie – niezależnie od dochodów rodziny (a na dziecko pierwsze lub jedyne świadczenie przysługuje po spełnieniu kryterium dochodowego).

Program ten znacząco poprawił sytuację materialną rodzin – w latach 2015-2017 skrajne ubóstwo wśród dzieci zmniejszyło się niemal o połowę: z 9,0 do 4,7 proc. Zagrożenie ubóstwem lub wykluczeniem społecznym dzieci spadało w naszym kraju najszybciej wśród wszystkich państw Unii Europejskiej. Przeciętne miesięczne wsparcie na dziecko w rodzinie wzrosło ze 148 zł (2015 r.) do 690 zł (2017 r.). Program – znacznie poprawiając sytuację materialną rodzin – realnie je wzmocnił oraz w wielu przypadkach przywrócił im godność.  Program „Rodzina 500 plus” jest uznawany za najlepszy lub jeden z najlepszych sposobów wspierania rodzin,  niemal we wszystkich grupach społeczno-demograficznych.

Po rozszerzeniu programu świadczenie 500 plus będzie przysługiwać na wszystkie dzieci do 18. roku życia. Rozwiązanie to pozwoli poprawić jakość życia wszystkich polskich rodzin mających dzieci na utrzymaniu i stanowi kontynuację polityki prorodzinnej rządu rozumianej jako inwestycja w kapitał ludzki, od którego w dużej mierze zależy kondycja społeczno-gospodarcza państwa. Do tej pory świadczenie to było przyznawane na drugie i kolejne dziecko lub na pierwsze bądź jedyne (po spełnieniu kryterium dochodowego).

Po zmianach zniknie dotychczasowe kryterium dochodowe przy ubieganiu się o świadczenie wychowawcze 500 plus. Obecnie, aby otrzymać pieniądze na pierwsze lub jedyne dziecko nie można przekroczyć dochodu 800 zł netto miesięcznie na osobę w rodzinie lub 1200 zł netto miesięcznie w przypadku rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym. Świadczenie wychowawcze będzie wypłacane bez względu na sytuację materialną rodziny, dlatego nie trzeba będzie składać dodatkowych dokumentów, jak choćby zaświadczenia o dochodach czy orzeczenia o alimentach lub orzeczenia o niepełnosprawności.

Prawo do świadczenia z programu Rodzina 500 plus będą miały również dzieci umieszczone w placówkach opiekuńczo-wychowawczych (do 18. roku życia). W związku z tym, że placówki te dysponują środkami na utrzymanie dzieci, to dodatek w wysokości świadczenia 500 plus, powinien być przeznaczany na ich dodatkowe potrzeby, a w szczególności na rozwój zainteresowań, zwiększenie szans edukacyjnych i rozwojowych.

Znowelizowana ustawa wprowadza także trzymiesięczny termin – liczony od dnia urodzenia dziecka – na złożenie wniosku o świadczenie wychowawcze na nowo narodzone dziecko. Złożenie wniosku w tym terminie będzie skutkowało przyznaniem tego świadczenia z wyrównaniem od dnia narodzin dziecka. Dziś świadczenie 500 plus przysługuje – co do zasady – od miesiąca, w którym złożono wniosek.

Projekt umożliwi także przyznanie – z zachowaniem ciągłości – świadczenia wychowawczego drugiemu rodzicowi dziecka w przypadku śmierci rodzica, któremu świadczenie zostało przyznane na dany okres lub który zmarł przed rozpatrzeniem wniosku. Obecnie w takiej sytuacji drugi rodzic musi złożyć swój wniosek o świadczenie.

Wnioski o przyznanie świadczenia na nowych zasadach, tj. bez kryterium dochodowego będzie można składać w dwóch formach: w wersji papierowej – od 1 sierpnia 2019 r., a w wersji elektronicznej – od 1 lipca 2019 r.

W przypadku złożenia wniosku w okresie lipiec-wrzesień 2019 r. świadczenie zostanie przyznane z wyrównaniem od 1 lipca 2019 r. Złożenie wniosku po 30 września 2019 r. oznaczać będzie przyznanie świadczenia od miesiąca złożenia wniosku, czyli bez wyrównania za miesiące minione, tj. lipiec i sierpień.

Wnioski będzie można składać w sposób tradycyjny (osobiście w urzędzie lub na poczcie) i elektronicznie za pośrednictwem bankowości elektronicznej, ministerialnego Portalu Informacyjno-Usługowego Emp@tia oraz platformy usług elektronicznych ZUS (PUE ZUS).

Od 1 kwietnia 2016 r., czyli od momentu uruchomienia programu przeznaczono na niego ok. 70 mld zł (stan na marzec 2019 r.). Obecnie z programu korzysta ponad 3,6 mln dzieci, czyli 52 proc. wszystkich dzieci do 18. roku życia. Szacuje się, że po rozszerzeniu programu skorzysta z niego 6,8 mln dzieci. Po zmianach w  2019 r. na program trzeba będzie przeznaczyć ok. 31 mld zł, a w 2020 r. – ok. 41 mld zł.

Program stał się systemowym elementem polityki prorodzinnej państwa (w 2015 r. wydatki z budżetu państwa na rzecz rodzin wyniosły 1,78 proc. PKB, w 2017 r. – było to 3,11 proc. PKB, czyli wzrosły o 75 proc.). Objęcie wszystkich dzieci świadczeniami z programu Rodzina 500 plus spowoduje wzrost wydatków z budżetu państwa na rzecz rodzin do ok. 4 proc. PKB. Będzie to wzrost o 125 proc. wskaźnika udziału wydatków na politykę rodzinną w PKB w porównaniu z wydatkami w 2015 r.

Poziom wydatków na politykę rodzinną stawia Polskę w czołówce państw europejskich, i jest dowodem na to, że wsparcie rodzin jest priorytetem rządu.

Znowelizowane przepisy mają obowiązywać od 1 lipca 2019 r.