W celu świadczenia usług na najwyższym poziomie stosujemy pliki cookies. Korzystanie z naszej witryny oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu. W każdym momencie można dokonać zmiany ustawień Państwa przeglądarki. Zobacz politykę cookies.
Projekt ustawy o zmianie ustawy o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych
1.0
02.09.2025 09:54 Agnieszka Kowalska
Aby uzyskać archiwalną wersję należy skontaktować się z Redakcją BIP
{"register":{"columns":[{"header":"Numer projektu","value":"UD294","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"sequence":{"regex":"UD{#UD_1}"},"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Rodzaj dokumentu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"Projekty ustaw","value":"Projekty ustaw"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Typ dokumentu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"D – pozostałe projekty","value":"D – pozostałe projekty"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacja dodatkowa","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Cele projektu oraz informacja o przyczynach i potrzebie rozwiązań planowanych w projekcie","value":"Celem projektu ustawy jest zwiększenie dostępności, jakości i efektywności usług społecznych realizowanych w środowisku lokalnym poprzez reformę ram prawnych funkcjonowania centrów usług społecznych (CUS). Projekt ten stanowi jeden z elementów pierwszego etapu reformy systemu pomocy społecznej, który obejmuje również komplementarne wobec omawianego projektu nowelizację ustawy z dnia 12 marca o pomocy społecznej (Dz. U. z 2024 r. poz. 1283, z późn.zm.).\nCentrum Usług Społecznych (CUS) jest jednostką organizacyjną, której zadania obejmują szerokie spektrum działań wspierających mieszkańców danej gminy w dostępie do różnorodnych usług społecznych. Do zadań CUS należy m.in. integrowanie i koordynowanie świadczeń oraz usług w środowisku lokalnym, ze szczególnym uwzględnieniem indywidualnych potrzeb społeczności. Obejmuje to w szczególności organizację usług wspierających – takich jak usługi opiekuńcze, poradnictwo, działania edukacyjne i profilaktyczne – a także udzielanie wsparcia w formie świadczeń pieniężnych oraz pozapieniężnych. CUS realizuje również zadania w zakresie współpracy z instytucjami i organizacjami pozarządowymi w celu zapewnienia spójnej, kompleksowej oferty wsparcia lokalnego. Istotnym obszarem działalności centrum jest także rozwój i wdrażanie programów wspierających społeczności lokalne – w tym działania na rzecz rodzin, osób starszych, osób z niepełnosprawnościami oraz grup szczególnie zagrożonych wykluczeniem społecznym. CUS promuje również aktywność społeczną poprzez inicjowanie i organizowanie wydarzeń, warsztatów i szkoleń, których celem jest wzmacnianie więzi społecznych, rozwój kapitału społecznego oraz zwiększenie poziomu włączenia i uczestnictwa mieszkańców w życiu wspólnoty lokalnej.\nObowiązująca od 1 stycznia 2020 r. ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych (Dz. U. poz. 1818) nie była dotąd nowelizowana. Mimo pozytywnych doświadczeń z funkcjonowania CUS w wybranych gminach, praktyka wykazała, że obecne przepisy są zbyt sztywne i nieprzystające do zróżnicowanych realiów organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego. Jak dotąd powstało nieco ponad 100 CUS, podczas gdy zidentyfikowane potrzeby wskazują, że co najmniej 250 gmin jest gotowych do ich utworzenia – o ile zniesione zostaną istniejące bariery prawne i organizacyjne.\nDo najważniejszych zidentyfikowanych potrzeb należą:\n- wprowadzenie definicji usług społecznych,\n- wdrożenie zasady programowania usług w oparciu o lokalną diagnozę potrzeb i potencjału społeczności,\n- uelastycznienie zasad organizacji i zatrudniania kadry,\n- zniesienie zakazu łączenia struktur CUS z placówkami całodobowymi,\n- uproszczenia niezbędne do uruchamiania CUS w mniejszych gminach.\nŹródłem interwencji legislacyjnej jest inicjatywa własna Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, oparta na wynikach prac Zespołu do spraw reformy systemu pomocy społecznej (powołanego zarządzeniem nr 24 Ministra z dnia 27 czerwca 2024 r., Dz. Urz. MRPiPS z 2024 r. poz. 24), analizie funkcjonowania obowiązujących przepisów oraz szeroko zakrojonych prekonsultacjach ze środowiskiem samorządowym i instytucjami świadczącymi lokalne usługi społeczne.\nZespół, złożony z ekspertów, praktyków, przedstawicieli samorządów oraz środowiska naukowego, dokonał całościowej oceny adekwatności i skuteczności obecnych rozwiązań prawnych i organizacyjnych w systemie pomocy społecznej.\nZakres analizy obejmował m.in. wdrażanie deinstytucjonalizacji, dostępność świadczeń i usług, sytuację kadrową oraz identyfikację barier ograniczających rozwój środowiskowych form wsparcia. W ramach prac Zespołu funkcjonowały grupy robocze zajmujące się kluczowymi obszarami, takimi jak świadczenia, mieszkalnictwo, usługi społeczne, kadry oraz placówki całodobowe.\nSzczególnej analizie poddano funkcjonowanie przepisów ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych. Na tej podstawie opracowano kierunkowe propozycje zmian, które były następnie konsultowane z szerokim gronem interesariuszy. W toku prekonsultacji w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej odbył się szereg spotkań z udziałem ponad 1000 przedstawicieli samorządów, instytucji pomocy społecznej i organizacji zaangażowanych w świadczenie usług lokalnych.\nNależy jednocześnie nadmienić, że realizacja projektu w zaproponowanym kształcie pozostaje w pełnej zgodności z kierunkami działań wyznaczonymi w Strategii na rzecz Osób z niepełnosprawnościami 2021–2030, w szczególności w ramach działania I.3.1 „Realizacja procesu deinstytucjonalizacji”. Strategia jednoznacznie wskazuje na potrzebę równoległego rozwoju Centrów Usług Społecznych jako elementu reformy podmiotów realizujących usługi społeczne, ściśle powiązanego z procesem deinstytucjonalizacji i zwiększania dostępności środowiskowych form wsparcia.","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Istota rozwiązań planowanych w projekcie, w tym proponowane środki realizacji","value":"Projekt ustawy wprowadza szereg zmian mających na celu zwiększenie dostępności, jakości i skuteczności realizacji usług społecznych poprzez modyfikację przepisów ustawy o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych.\nProponowane rozwiązania mają charakter systemowy i organizacyjny, odpowiadają na potrzeby zgłaszane przez jednostki samorządu terytorialnego, wynikają z diagnozy funkcjonowania CUS, rekomendacji Zespołu do spraw reformy systemu pomocy społecznej, jak również z szeroko zakrojonych prekonsultacji ze środowiskiem lokalnym uwzględniających wszystkie regiony Polski:\nDo kluczowych zmian projektowanych w ustawie należą w szczególności:\n1. Wprowadzenie definicji legalnej usług społecznych, co uporządkuje pojęcia i umożliwi spójne stosowanie przepisów w obszarze polityki społecznej;\n2. Doprecyzowanie katalogu realizatorów usług społecznych, w celu uwzględnienia zróżnicowanej struktury lokalnych podmiotów realizujących zadania społeczne;\n3. Ustanowienie obowiązku opracowania programu usług społecznych przez CUS – w oparciu o uprzednio przeprowadzoną diagnozę potrzeb i potencjału lokalnej społeczności; oba dokumenty podlegają konsultacjom społecznym i są przedstawiane Radzie Gminy lub Powiatu;\n4. Doprecyzowanie podstawy prawnej dla wewnętrznej struktury organizacyjnej CUS, poprzez wskazanie, że określa ją regulamin organizacyjny jako akt prawa wewnętrznego;\n5. Zmiana przepisów umożliwiająca zatrudnianie większej liczby organizatorów społeczności lokalnej oraz innych pracowników wspierających działania Zespołu ds. usług społecznych;\n6. Uchylenie art. 23 ust. 6 ustawy, który zakazuje włączania do struktury CUS placówek zapewniających pobyt całodobowy – zmiana ta zwiększy elastyczność organizacyjną i lokalne możliwości integracji usług;\n7. Uelastycznienie wymagań kwalifikacyjnych kadry CUS – dopuszczenie możliwości:\n- zatrudnienia organizatora społeczności lokalnej z wykształceniem średnim (po odbyciu kursu określonego w ustawie),\n- zatrudnienia na stanowisku koordynatora indywidualnych planów usług społecznych (KIPUS) osoby z wykształceniem kierunkowym, niespełniającej wymagań właściwych dla pracownika socjalnego;\n8. Zmiana podstawy zatrudnienia dyrektora CUS – z powołania na umowę o pracę;\n9. Wprowadzenie możliwości zatrudniania pracowników (organizatorów, koordynatorów) przed ukończeniem wymaganych kursów specjalizacyjnych – z maksymalnym okresem karencji wynoszącym 6 miesięcy;\n10. Zrównanie uprawnień koordynatorów indywidualnych planów usług społecznych (KIPUS) z pracownikami socjalnymi, w przypadku gdy spełniają oni wymagania dla tego zawodu – w zakresie dodatku terenowego oraz dodatkowego urlopu.\nProponowane rozwiązania mają charakter legislacyjny i nie wymagają alternatywnych środków interwencji. Umożliwią samorządom skuteczniejsze tworzenie i prowadzenie centrów usług społecznych, eliminując kluczowe bariery instytucjonalne i kadrowe identyfikowane w dotychczasowej praktyce. Tym samym przyczynią się do upowszechnienia środowiskowych usług społecznych zgodnie z kierunkiem reformy systemu pomocy społecznej oraz zapisami Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021–2030.","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Oddziaływanie na życie społeczne nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Spodziewane skutki i następstwa projektowanych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Sposoby mierzenia efektów nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za opracowanie projektu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"MRPiPS","value":"MRPiPS"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ współpracujący przy opracowaniu projektu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Osoba odpowiedzialna za opracowanie projektu","value":"Katarzyna Nowakowska Podsekretarz Stanu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za przedłożenie projektu RM","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"MRPiPS","value":"MRPiPS"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Planowany termin przyjęcia projektu przez RM","value":"IV kwartał 2025 r.","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacja o rezygnacji z prac nad projektem","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Status realizacji","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"}]}}
Numer projektu:
UD294
Rodzaj dokumentu:
Projekty ustaw
Typ dokumentu:
D – pozostałe projekty
Cele projektu oraz informacja o przyczynach i potrzebie rozwiązań planowanych w projekcie:
Celem projektu ustawy jest zwiększenie dostępności, jakości i efektywności usług społecznych realizowanych w środowisku lokalnym poprzez reformę ram prawnych funkcjonowania centrów usług społecznych (CUS). Projekt ten stanowi jeden z elementów pierwszego etapu reformy systemu pomocy społecznej, który obejmuje również komplementarne wobec omawianego projektu nowelizację ustawy z dnia 12 marca o pomocy społecznej (Dz. U. z 2024 r. poz. 1283, z późn.zm.). Centrum Usług Społecznych (CUS) jest jednostką organizacyjną, której zadania obejmują szerokie spektrum działań wspierających mieszkańców danej gminy w dostępie do różnorodnych usług społecznych. Do zadań CUS należy m.in. integrowanie i koordynowanie świadczeń oraz usług w środowisku lokalnym, ze szczególnym uwzględnieniem indywidualnych potrzeb społeczności. Obejmuje to w szczególności organizację usług wspierających – takich jak usługi opiekuńcze, poradnictwo, działania edukacyjne i profilaktyczne – a także udzielanie wsparcia w formie świadczeń pieniężnych oraz pozapieniężnych. CUS realizuje również zadania w zakresie współpracy z instytucjami i organizacjami pozarządowymi w celu zapewnienia spójnej, kompleksowej oferty wsparcia lokalnego. Istotnym obszarem działalności centrum jest także rozwój i wdrażanie programów wspierających społeczności lokalne – w tym działania na rzecz rodzin, osób starszych, osób z niepełnosprawnościami oraz grup szczególnie zagrożonych wykluczeniem społecznym. CUS promuje również aktywność społeczną poprzez inicjowanie i organizowanie wydarzeń, warsztatów i szkoleń, których celem jest wzmacnianie więzi społecznych, rozwój kapitału społecznego oraz zwiększenie poziomu włączenia i uczestnictwa mieszkańców w życiu wspólnoty lokalnej. Obowiązująca od 1 stycznia 2020 r. ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych (Dz. U. poz. 1818) nie była dotąd nowelizowana. Mimo pozytywnych doświadczeń z funkcjonowania CUS w wybranych gminach, praktyka wykazała, że obecne przepisy są zbyt sztywne i nieprzystające do zróżnicowanych realiów organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego. Jak dotąd powstało nieco ponad 100 CUS, podczas gdy zidentyfikowane potrzeby wskazują, że co najmniej 250 gmin jest gotowych do ich utworzenia – o ile zniesione zostaną istniejące bariery prawne i organizacyjne. Do najważniejszych zidentyfikowanych potrzeb należą: - wprowadzenie definicji usług społecznych, - wdrożenie zasady programowania usług w oparciu o lokalną diagnozę potrzeb i potencjału społeczności, - uelastycznienie zasad organizacji i zatrudniania kadry, - zniesienie zakazu łączenia struktur CUS z placówkami całodobowymi, - uproszczenia niezbędne do uruchamiania CUS w mniejszych gminach. Źródłem interwencji legislacyjnej jest inicjatywa własna Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, oparta na wynikach prac Zespołu do spraw reformy systemu pomocy społecznej (powołanego zarządzeniem nr 24 Ministra z dnia 27 czerwca 2024 r., Dz. Urz. MRPiPS z 2024 r. poz. 24), analizie funkcjonowania obowiązujących przepisów oraz szeroko zakrojonych prekonsultacjach ze środowiskiem samorządowym i instytucjami świadczącymi lokalne usługi społeczne. Zespół, złożony z ekspertów, praktyków, przedstawicieli samorządów oraz środowiska naukowego, dokonał całościowej oceny adekwatności i skuteczności obecnych rozwiązań prawnych i organizacyjnych w systemie pomocy społecznej. Zakres analizy obejmował m.in. wdrażanie deinstytucjonalizacji, dostępność świadczeń i usług, sytuację kadrową oraz identyfikację barier ograniczających rozwój środowiskowych form wsparcia. W ramach prac Zespołu funkcjonowały grupy robocze zajmujące się kluczowymi obszarami, takimi jak świadczenia, mieszkalnictwo, usługi społeczne, kadry oraz placówki całodobowe. Szczególnej analizie poddano funkcjonowanie przepisów ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych. Na tej podstawie opracowano kierunkowe propozycje zmian, które były następnie konsultowane z szerokim gronem interesariuszy. W toku prekonsultacji w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej odbył się szereg spotkań z udziałem ponad 1000 przedstawicieli samorządów, instytucji pomocy społecznej i organizacji zaangażowanych w świadczenie usług lokalnych. Należy jednocześnie nadmienić, że realizacja projektu w zaproponowanym kształcie pozostaje w pełnej zgodności z kierunkami działań wyznaczonymi w Strategii na rzecz Osób z niepełnosprawnościami 2021–2030, w szczególności w ramach działania I.3.1 „Realizacja procesu deinstytucjonalizacji”. Strategia jednoznacznie wskazuje na potrzebę równoległego rozwoju Centrów Usług Społecznych jako elementu reformy podmiotów realizujących usługi społeczne, ściśle powiązanego z procesem deinstytucjonalizacji i zwiększania dostępności środowiskowych form wsparcia.
Istota rozwiązań planowanych w projekcie, w tym proponowane środki realizacji:
Projekt ustawy wprowadza szereg zmian mających na celu zwiększenie dostępności, jakości i skuteczności realizacji usług społecznych poprzez modyfikację przepisów ustawy o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych. Proponowane rozwiązania mają charakter systemowy i organizacyjny, odpowiadają na potrzeby zgłaszane przez jednostki samorządu terytorialnego, wynikają z diagnozy funkcjonowania CUS, rekomendacji Zespołu do spraw reformy systemu pomocy społecznej, jak również z szeroko zakrojonych prekonsultacji ze środowiskiem lokalnym uwzględniających wszystkie regiony Polski: Do kluczowych zmian projektowanych w ustawie należą w szczególności: 1. Wprowadzenie definicji legalnej usług społecznych, co uporządkuje pojęcia i umożliwi spójne stosowanie przepisów w obszarze polityki społecznej; 2. Doprecyzowanie katalogu realizatorów usług społecznych, w celu uwzględnienia zróżnicowanej struktury lokalnych podmiotów realizujących zadania społeczne; 3. Ustanowienie obowiązku opracowania programu usług społecznych przez CUS – w oparciu o uprzednio przeprowadzoną diagnozę potrzeb i potencjału lokalnej społeczności; oba dokumenty podlegają konsultacjom społecznym i są przedstawiane Radzie Gminy lub Powiatu; 4. Doprecyzowanie podstawy prawnej dla wewnętrznej struktury organizacyjnej CUS, poprzez wskazanie, że określa ją regulamin organizacyjny jako akt prawa wewnętrznego; 5. Zmiana przepisów umożliwiająca zatrudnianie większej liczby organizatorów społeczności lokalnej oraz innych pracowników wspierających działania Zespołu ds. usług społecznych; 6. Uchylenie art. 23 ust. 6 ustawy, który zakazuje włączania do struktury CUS placówek zapewniających pobyt całodobowy – zmiana ta zwiększy elastyczność organizacyjną i lokalne możliwości integracji usług; 7. Uelastycznienie wymagań kwalifikacyjnych kadry CUS – dopuszczenie możliwości: - zatrudnienia organizatora społeczności lokalnej z wykształceniem średnim (po odbyciu kursu określonego w ustawie), - zatrudnienia na stanowisku koordynatora indywidualnych planów usług społecznych (KIPUS) osoby z wykształceniem kierunkowym, niespełniającej wymagań właściwych dla pracownika socjalnego; 8. Zmiana podstawy zatrudnienia dyrektora CUS – z powołania na umowę o pracę; 9. Wprowadzenie możliwości zatrudniania pracowników (organizatorów, koordynatorów) przed ukończeniem wymaganych kursów specjalizacyjnych – z maksymalnym okresem karencji wynoszącym 6 miesięcy; 10. Zrównanie uprawnień koordynatorów indywidualnych planów usług społecznych (KIPUS) z pracownikami socjalnymi, w przypadku gdy spełniają oni wymagania dla tego zawodu – w zakresie dodatku terenowego oraz dodatkowego urlopu. Proponowane rozwiązania mają charakter legislacyjny i nie wymagają alternatywnych środków interwencji. Umożliwią samorządom skuteczniejsze tworzenie i prowadzenie centrów usług społecznych, eliminując kluczowe bariery instytucjonalne i kadrowe identyfikowane w dotychczasowej praktyce. Tym samym przyczynią się do upowszechnienia środowiskowych usług społecznych zgodnie z kierunkiem reformy systemu pomocy społecznej oraz zapisami Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021–2030.
