Europejski Zielony Ład
Europejski Zielony Ład dla Unii Europejskiej i jej obywateli (EZŁ) to strategia na rzecz wzrostu, której celem jest przekształcenie UE w sprawiedliwe i prosperujące społeczeństwo żyjące w nowoczesnej, zasobooszczędnej i konkurencyjnej gospodarce, która w 2050 r. osiągnie zerowy poziom emisji gazów cieplarnianych netto i w ramach której wzrost gospodarczy będzie oddzielony od wykorzystania zasobów naturalnych.
Strategia formułuje następujące cele o charakterze politycznym:
- neutralność klimatyczna,
- bezpieczeństwo energetyczne,
- gospodarka o obiegu zamkniętym,
- ochrona i odbudowa ekosystemów i bioróżnorodności,
- zrównoważona i inteligentna mobilność,
- zdrowy i przyjazny środowisku system żywnościowy,
- budowanie w sposób oszczędzający energię i zasoby.
Założenia EZŁ znalazły odzwierciedlenie w szeregu strategii sektorowych, a następnie w licznych projektach aktów prawnych regulujących różne sfery działalności[1].
Szczególne znaczenie dla rolnictwa mają strategie: „Od pola do stołu", strategia ochrony bioróżnorodności oraz strategia UE na rzecz ochrony gleb 2030. Są to dokumenty, które wyznaczają cele i kierunki działań, jakie powinny być podejmowane w sektorze rolnictwa. Strategie te mają charakter deklaratywny, odnoszą się do całej UE, nie wyznaczają celów ani szczegółowych zadań państw członkowskich, nie formułują też nakazów lub ograniczeń w stosunku do przedsiębiorców / rolników.
Cele stojące przed rolnictwem europejskim to:
- Zmniejszenie stosowania pestycydów chemicznych o 50 proc. oraz stosowania niebezpiecznych pestycydów o 50 proc. do 2030 r.
- Zmniejszenie strat składników pokarmowych roślin o co najmniej 50 proc., co doprowadzi do ograniczenia stosowania nawozów o co najmniej 20%, przy jednoczesnym zapewnieniu, że nie doszło do pogorszenia żyzności gleb.
- Przeznaczenie do 2030 r. co najmniej 25 proc. gruntów rolnych na rolnictwo ekologiczne.
- Ograniczenie zużycia środków przeciwdrobnoustrojowych (antybiotyków) w rolnictwie.
- Przeznaczenie 10% gruntów rolnych na elementy krajobrazu.
Założenia EZŁ w odniesieniu do rolnictwa są realizowane poprzez m.in. przepisy dotyczące Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) oraz za pomocą różnego rodzaju aktów prawnych (realizowanych poza WPR). Rząd RP, w toku prac nad propozycjami przepisów UE, stoi na stanowisku, że rozwiązania prawne mające wpływ na produkcję rolną muszą być racjonalne, wyważone kosztowo, zgodne z regułami agrotechnicznymi i nie mogą być nadmiernie skomplikowane. W pewnych przypadkach, tak jak miało to miejsce w przypadku projektu rozporządzenia o redukcji stosowania środków ochrony roślin, działania Rządu RP przyczyniły się do całkowitego wycofania wniosku legislacyjnego przez KE. W innych przypadkach Polska skutecznie zabiegała o jak największe uproszczenia czy likwidację nieracjonalnych wymogów i obowiązków. Tak było np. w przypadku przepisów dotyczących emisji przemysłowych, gdzie odstąpiono od pomysłu włączenia w zakres dyrektywy sektora bydła czy też przepisów WPR dotyczących warunkowości, które zmienione zostały w maju 2024 r.
Z inicjatywy m.in. Polski uproszczono i złagodzono najbardziej dotkliwe dla rolników wymogi, w szczególności:
- wyłączono z kontroli i sankcji warunkowości gospodarstwa do 10 ha użytków rolnych (ok. 950 tys. gospodarstw, co stanowi prawie 80% gospodarstw w Polsce),
- zniesiono obowiązek ugorowania 4% gruntów ornych w ramach normy GAEC 8, a w zamian zaoferowano rolnikom dobrowolny ekoschemat – Grunty wyłączone z produkcji,
- zmieniono termin utrzymania okrywy glebowej na gruntach ornych w ramach normy GAEC 6, oraz dopuszczono w tym okresie również niezbędną przerwę na wykonanie zabiegów agrotechnicznych związaną z wysiewem kolejnej rośliny - nie dłuższą jednak niż 4 tygodnie,
- wprowadzono możliwość wyboru zmianowania lub dywersyfikacji w ramach normy GAEC 7; rolnicy mają wybór, czy stosować zmianowanie, czy dywersyfikację upraw w celu realizacji tej normy, dodatkowo złagodzono wymogi dywersyfikacji w przypadku procentowego udziału upraw.
[1] KE zidentyfikowała łącznie we wszystkich obszarach 108 aktów prawnych, które powstały, aby realizować założenia EZŁ. https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/E-9-2024-001150-ASW_EN.html