Podstawowe wymogi prawne w zakresie recyklingu statków na poziomie prawa unijnego zostały określone w przyjętym w 2013 r. rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1257/2013 w sprawie recyklingu statków oraz zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 1013/2006 i dyrektywę 2009/16 WE. Głównym celem przyjętych rozwiązań jest zapobieganie, ograniczanie oraz minimalizacja negatywnego wpływu procesu recyklingu statków zarówno na bezpieczeństwo, zdrowie i życie ludzkie jak i środowisko naturalne.

Kluczowe rozwiązania rozporządzenia 1257/2013:

• Przepisy mają zastosowanie do wszystkich statków podnoszących banderę kraju UE oraz statków podnoszących banderę kraju spoza UE, które wpływają do portu lub na kotwicowisko UE. Wyjątek stanowią okręty wojenne i inne statki wykorzystywane w rządowej służbie niehandlowej oraz statki o pojemności brutto (GT) mniejszej niż 500;
• Zgodnie z art. 5 ust. 2 na pokładzie każdego nowego statku musi znajdować się wykaz materiałów niebezpiecznych (takich jak np. azbest, ołów, rtęć) wchodzących w skład konstrukcji statku lub jego wyposażenia;
• W myśl art. 6 ust. 1 przed wysłaniem statku w celu poddania go recyklingowi jego właściciel obowiązany jest dostarczyć prowadzącemu zakład recyklingu statków, w którym zostaną przeprowadzone prace, wszelkie informacje o statku konieczne do opracowania planu recyklingu statku zgodnie z art. 7. Określa on m.in. rodzaj i ilość niebezpiecznych materiałów i odpadów, które zostaną wytworzone podczas złomowania statku;
• Statki o pojemności brutto (GT) większej lub równej 500, podnoszące banderę państwa członkowskiego UE, mogą być poddane recyklingowi jedynie w zakładach, które znajdują się w europejskim wykazie zakładów recyklingu statków. Pierwsza edycja wykazu została opublikowana w decyzji wykonawczej Komisji (UE) 2016/2323 z dnia 19 grudnia 2016 r. ustanawiającej europejski wykaz zakładów recyklingu statków zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1257/2013 w sprawie recyklingu statków. Wykaz podlega bieżącej aktualizacji (najnowsza, dwunasta wersja wykazu została przyjęta na mocy decyzji wykonawczej Komisji (UE) 2023/2726 z dnia 6 grudnia 2023 r. zmieniającej decyzję wykonawczą Komisji (UE) 2016/2323 ustanawiającą europejski wykaz zakładów recyklingu statków zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1257/2013 w sprawie recyklingu statków
• Państwa członkowskie UE obowiązane są do przekazywania Komisji Europejskiej co trzy lata sprawozdań dotyczących recyklingu statków, zawierających takie informacje jak wykaz podnoszących banderę danego państwa UE statków, którym wydano świadectwo gotowości do recyklingu oraz statków, dla których otrzymano oświadczenie o zakończeniu recyklingu, a także informacje dotyczące przypadków nielegalnego recyklingu statków, sankcji i podjętych działań następczych.

Rozporządzenie 1257/2013 przenosi na grunt prawa UE wymagania przyjętej w dniu 15 maja 2009 r. pod auspicjami Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO) Międzynarodowej konwencji z Hongkongu o bezpiecznym i ekologicznie racjonalnym recyklingu statków (tzw. Konwencja z Hongkongu). W 2014 r. przyjęto decyzję Rady 2014/241/UE, zezwalającą krajom UE posiadającym statki pływające lub zarejestrowane pod ich banderą na ratyfikację lub przystąpienie do ww. Konwencji.

Konwencja z Hongkongu, mająca na celu zapobieganie, redukcję, i w miarę możliwości, eliminowanie zdarzeń spowodowanych przez recykling statków, które mogą szkodliwie wpływać na zdrowie ludzkie i środowisko, wprowadza regulacje dotyczące projektowania, budowy, eksploatacji i przygotowania statków do demontażu w taki sposób, aby ułatwić bezpieczny i ekologicznie racjonalny recykling bez szkody dla bezpieczeństwa i efektywności eksploatacyjnej statku. Dodatkowo Konwencja z Hongkongu reguluje bezpieczną i ekologicznie racjonalną działalność zakładów recyklingu statków. Ustanawia także odpowiedni mechanizm egzekwowania prawa w zakresie recyklingu statków. Konwencja nie została przez Polskę jeszcze ratyfikowana, zainicjowane zostały prace przygotowawcze.

Ratyfikacja Konwencji z Hongkongu przez Bangladesz i Liberię dnia 26 czerwca 2023 r. spowodowała, że zostały spełnione warunki wymagane do jej wejścia w życie tj. ratyfikacja przez co najmniej 15 państw, których flota stanowi łącznie nie mniej niż 40% tonażu brutto światowej floty handlowej, a zdolność recyklingowa co najmniej 3% tonażu floty tych państw. Termin wejścia w życie Konwencji z Hongkongu wynosi 24 miesiące od momentu spełnienia powyższych wymogów.

Konwencja z Hongkongu wejdzie w życie w dniu 26 czerwca 2025 r.
 

Osoby odpowiedzialne za udzielanie informacji osobom fizycznym lub prawnym, zgodnie z art. 19 rozporządzenia 1257/2013:

• W zakresie zakładów recyklingu statków

Michał Ambroziewicz
Ministerstwo Klimatu i Środowiska
Departament Gospodarki Odpadami
ul. Wawelska 52/54, 00-920 Warszawa
tel. 22 369 24 11, e-mail: michal.ambroziewicz@mos.gov.pl; michal.ambroziewicz@klimat.gov.pl

• W zakresie statków

Juliusz Stępniewski
Ministerstwo Infrastruktury
Departament Gospodarki Morskiej
Wydział Ochrony Środowiska Morskiego
ul. Nowy Świat 6/12, 00-400 Warszawa
tel. 22 522 56 03, e-mail: juliusz.stepniewski@mi.gov.pl