Porozumienie między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Białorusi o współpracy w dziedzinie ochrony i racjonalnego wykorzystania wód transgranicznych

Informacja o przebiegu negocjacji i wejściu porozumienia w życie

Porozumienie między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Białorusi
o współpracy w dziedzinie ochrony i racjonalnego wykorzystania wód transgranicznych podpisane zostało w dniu 7 lutego 2020 r. w Białowieży, po blisko 20 latach prac negocjacyjnych. Porozumienie weszło w życie z dniem 26 listopada 2020 r.

Historia prac negocjacyjnych

Od uzyskania niepodległości Republiki Białorusi od Związku Radzieckiego, współpraca pomiędzy Polską a Białorusią na wodach transgranicznych nie była uregulowana prawnie. Wobec braku podstaw prawnych przez wiele lat współpraca pomiędzy stronami ograniczała się do uzgadniania pojedynczych projektów wspólnych lub jednostronnych. Mając na względzie tę sytuację, w marcu 2000 r. Rząd RP przedstawił stronie białoruskiej projekt umowy, z propozycją negocjacji. Pierwsze uzgodnienia tego projektu odbyły się w latach 2004-2006, po czym prace zostały zawieszone, ze względu na pogorszenie się stosunków dyplomatycznych stron. Wznowienie prac nastąpiło w 2013 r. Obie strony przygotowały swoje projekty umowy, które po porównaniu okazały się rozbieżne. Projekt białoruski w głównej mierze opierał się na przepisach Konwencji ONZ EKG o ochronie i racjonalnym wykorzystaniu transgranicznych cieków wodnych i jezior międzynarodowych (Konwencji Wodnej). Projekt polski uwzględniał przepisy Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz Dyrektywy Powodziowej, a także praktyki wynikające z doświadczeń komisji ds. wód granicznych, których Polska jest stroną. Wybór projektu jako podstawy do negocjacji okazał się trudnym i czasochłonnym procesem. We wrześniu 2016 r., w ramach Polsko – Białoruskiej Komisji ds. Ochrony Środowiska powołana została Grupa Robocza ds. zasobów wodnych, której głównym zadaniem były uzgodnienia ww. projektu. Przełom w uzgodnieniach nastąpił w kwietniu
2017 r., podczas II spotkania Grupy Roboczej ds. zasobów wodnych, kiedy rozpatrzono rozbieżności i uzgodniono roboczy projekt umowy, przy czym za podstawę do negocjacji przyjęta została wersja polska. Ze względu na brak terminu „gospodarka wodna” w słownictwie białoruskim, projekt umowy otrzymał także nowy tytuł, w jego obecnym brzmieniu. Kolejne rundy negocjacji Porozumienia odbyły się w latach 2017 – 2019. We wrześniu 2019 r. udało się uzyskać tekst kompromisowy i zakończyć negocjacje projektu Porozumienia. Strony poinformowały się o uzyskaniu pełnomocnictw do podpisania porozumienia i dzień 7 lutego 2020 r. wyznaczony został terminem uroczystego podpisania Porozumienia.

Zakres właściwości Porozumienia

Porozumienie posiada wymierne znaczenie dla gospodarki wodnej, gdyż granica pomiędzy Polską a Białorusią w znacznej mierze przebiega na ciekach wodnych, w szczególności na Bugu i Świsłoczy. Porozumienie reguluje prawnie współpracę między stronami, co ułatwi wspólne działania planistyczne, inwestycyjne i utrzymaniowe z zakresu gospodarki wodnej, zapewni wymianę informacji oraz przyczyni się do rozwoju turystyki w zlewni Bugu i Niemna. Wspólne działania korzystnie wpłyną na stan wód transgranicznych i ekosystemów od wód zależnych.

Szczegółowy zakres właściwości Porozumienia obejmuje współpracę stron w następujących aspektach:

• badania i obserwacje hydrologiczne i hydrogeologiczne oraz wymiana informacji w tych dziedzinach;
• prowadzenie monitoringu wód w celu określenia ich jakości i ilości;
• sporządzanie bilansów wodnogospodarczych oraz uzgadnianie klasyfikacji wód;
• ochrona przed zanieczyszczeniem i nadmiernym poborem;
• ochrona przed powodziami i negatywnym oddziaływaniem zjawisk lodowych;
• przeciwdziałanie zjawisku suszy;
• zapobieganie i likwidacja awaryjnego zanieczyszczenia wód;
• wydobycie bogactw naturalnych z koryt i obszarów zalewowych;
• wspólne użytkowanie urządzeń wodnych;
• zabezpieczenie warunków nawigacyjnych;
• utrzymywanie naturalnego biegu koryt rzek granicznych;
• ochrona i użytkowanie ekosystemów wodnych i zależnych od wody;
• realizacja projektów w zakresie racjonalnego użytkowania wód transgranicznych.

Realizacja współpracy spowoduje pozytywne skutki społeczne i gospodarcze, w tym podniesienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, przeciwdziałanie skutkom suszy, podniesienie jakości wód i poprawę dostępu do wody dobrej jakości dla ludności, zwiększenie dyspozycyjności zasobów wodnych dla potrzeb społecznych i gospodarczych, polepszenie planowania wodnogospodarczego i utrzymania wód. Kierując się zasadami prawa międzynarodowego w gospodarce wodnej, Porozumienie zapewnia działania zgodne
z kierunkiem międzynarodowej polityki wodnej oraz zlewniowe podejście do zarządzania zasobami wodnymi. Aktualnie w celu rozpoczęcia współpracy i realizacji postanowień umowy konieczne jest ustanowienie organów współpracy – komisji oraz grup roboczych.

Polska i Białoruś wraz z Ukrainą są odpowiedzialne za kształtowanie gospodarki wodnej
w transgranicznej zlewni Bugu. Porozumienie z Białorusią uszczelnia system gospodarowania wodami wschodniej Polski oraz otwiera perspektywy dalszej integracji regionu i rozwoju kolejnych form współpracy międzynarodowej na wodach transgranicznych.