Zadania, organizację i zasady działania izb oraz regulacje dotyczące postępowania nadzorczego i kontrolnego określają przepisy ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (t.j. Dz. U z 2019r. poz. 2137 ze zm.).

Zgodnie z art. 1 ustawy regionalne izby obrachunkowe są państwowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego, podmiotów samorządowych i innych podmiotów korzystających z dotacji z budżetów jednostek samorządu terytorialnego (j.s.t.).  

Do ustawowych zadań izb w zakresie objętym nadzorem i kontrolą, należy:

• nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego i ich związków w zakresie uchwał i zarządzeń podejmowanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego (w sprawach: procedury uchwalania budżetu i jego zmian; budżetu i jego zmian; zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego jednostki samorządu terytorialnego oraz udzielania pożyczek; zasad i zakresu przyznawania dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego; podatków i opłat lokalnych, do których mają zastosowanie przepisy ustawy - Ordynacja podatkowa; absolutorium; wieloletniej prognozy finansowej i jej zmian.)
•  przeprowadzanie kontroli (kompleksowych, problemowych, doraźnych i sprawdzających gospodarki finansowej i zamówień publicznych podmiotów sektora finansów publicznych);
• wydawanie opinii (m. in.: o możliwości spłaty kredytu, pożyczki oraz innych zobowiązań zaliczanych do tytułu dłużnego, , wykupu papierów wartościowych, o przedkładanych projektach budżetu i sprawozdaniach z wykonania budżetów, o wnioskach komisji rewizyjnych organów stanowiących w sprawie absolutorium, w sprawie uchwały rady o nieudzieleniu wójtowi absolutorium);
• prowadzenie działalności informacyjnej, instruktażowej i szkoleniowej (w zakresie objętym nadzorem i kontrolą);
• dokonywanie kontroli formalnej i rachunkowej sprawozdań z wykonania budżetów j.s.t.;
• rozpatrywanie spraw dotyczących powiadomień skarbników o przypadkach dokonania kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika;
• opracowywanie sprawozdań, analiz i opinii w sprawach określonych ustawami;
• opracowywanie raportów o stanie gospodarki finansowej (sporządzonych na podstawie wyników działalności nadzorczej, kontrolnej i opiniodawczej w przypadku wystąpienia powtarzających się nieprawidłowości lub zagrożenia nie wykonaniem ustawowych zadań j.s.t.).

Zgodnie z art. 2 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych nadzór na działalnością regionalnych izb obrachunkowych sprawuje minister właściwy do spraw administracji publicznej na podstawie kryterium zgodności z prawem.

Prezesi izb oraz po jednym reprezentancie wybranym przez kolegia izb tworzą Krajową Radę Regionalnych Izb Obrachunkowych, do zadań której należy:

1. reprezentowanie izb wobec naczelnych i centralnych organów państwa,
2. przedstawianie ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej wniosków dotyczących zmian w przepisach prawnych regulujących komunalną gospodarkę finansową,
3. przedkładanie właściwemu dysponentowi części budżetowej wniosków do projektu budżetu państwa w części obejmującej izby,
4. upowszechnianie dorobku i doświadczeń izb,
5. uzgadnianie planów i programów szkoleń pracowników izb,
6. koordynowanie planów i programów kontroli,
7. przedkładanie corocznie Sejmowi i Senatowi w terminie do 30 czerwca sprawozdań z działalności izb i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego,
8. współpraca z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych w obszarze finansów samorządu terytorialnego.