Narodowe Centrum Badań
i Rozwoju

Już w pierwszym kwartale przyszłego roku Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) planuje ogłosić kolejny konkurs „Szybka Ścieżka”. Nie będzie w nim ograniczeń tematycznych, a na dofinansowanie innowacyjnych projektów zgłaszanych przez przedsiębiorców i naukowców przewidziano około 300 mln zł.

Do udziału w tym konkursie nie trzeba zresztą specjalnie zachęcać, patrząc na to, jak ogromnym zainteresowaniem cieszył się ten program w kończącym się roku.

"W „Szybkiej Ścieżce” szukamy projektów, których celem jest opracowanie innowacyjnego rozwiązania, przeznaczonego do wdrożenia w działalności gospodarczej" – mówi dr inż. Wojciech Kamieniecki, dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. "Oferujemy proste i atrakcyjne zasady. Tylko w tym roku ponad 2 mld zł z Funduszy Europejskich przeznaczyliśmy na wsparcie takich projektów w ramach trzech horyzontalnych konkursów, w przypadku których nie ukierunkowujemy tematyki poza wymogiem wpisywania się w jedną z Krajowych Inteligentnych Specjalizacji. Kolejne ponad 900 mln zł dofinansowania przeznaczyliśmy na nowatorskie pomysły zgłaszane w ścieżkach tematycznych, także realizowanych w ramach Programu Inteligentny Rozwój" – dodaje.

Projekty na każdy ważny temat

W największym pod względem alokacji konkursie „Szybka Ścieżka”, w którym nabór prowadzony był w pierwszej połowie roku z podziałem na cztery etapy, wpłynęły 794 wnioski. Ze względu na ich wysoki poziom budżet konkursu był kilkakrotnie zwiększany, aż do rekordowej kwoty 1,4 mld zł.

W dwóch pierwszych rundach, w których o dofinansowanie innowacyjnych projektów mogły ubiegać się duże przedsiębiorstwa oraz ich konsorcja, także z udziałem MŚP i jednostek naukowych, eksperci rekomendowali do dofinansowania 60 wniosków na łączną kwotę blisko pół miliarda złotych. Natomiast w rundach przeznaczonych dla MŚP oraz ich konsorcjów, także z udziałem jednostek naukowych, w przypadku 157 wyłonionych projektów rekomendowana kwota dofinansowania wynosi ponad 900 mln zł.
W konkursie podpisano już 105 umów na kwotę ponad 690 mln zł. W tej puli znajduje się m.in. inicjatywa opracowania uniwersalnej platformy pomiarowej dla systemów radiokomunikacyjnych najnowszej generacji, w tym sieci 5G mmWave, oraz monitoringu pól elektromagnetycznych. Inny projekt skupia się na modyfikowanych proszkach ze stopów lekkich jako nowym surowcu dla technologii przyrostowych.

Plasterkowanie, porcjowanie i pakowanie serów długodojrzewających – to z kolei innowacyjna koncepcja Spółdzielczej Mleczarni Spomlek z Radzynia Podlaskiego.
Wysoko oceniony przez ekspertów projekt, który uzyskał blisko 10 mln zł dofinansowania, dotyczy opracowania innowacji produktowej dla serów dojrzewających minimum rok i serów dojrzewających miękkich. Innowacja polega na plasterkowaniu i pakowaniu tych serów, do tej pory sprzedawanych w blokach lub kawałkach. Dodatkowo zredukowane będzie zużycie tworzyw sztucznych w opakowaniach, które będą mogły zostać poddane recyklingowi.

Projekt SM Spomlek jest odpowiedzią na wymogi unijne w zakresie redukcji tworzyw sztucznych oraz na zapotrzebowanie rynku w Polsce i Unii Europejskiej na wysokiej jakości wyroby porcjowane. Stworzy też całkiem nowy segment rynku plasterkowanych serów długodojrzewających – powyżej 12 miesięcy.

"Projekt idealnie wpisuje się w strategię rozwoju naszej firmy, która odpowiada na wymagania konsumentów, jednocześnie dbając o środowisko. Wypracowana innowacja procesowa ułatwi nam dalszy rozwój technologiczny, którego podstawę stanowić będą doświadczenie i know-how zebrane w wyniku realizacji prac rozwojowych" – mówi Edward Bajko, Prezes Zarządu SM Spomlek.

JP NOVATION Sp. z o.o. stawia natomiast na opracowanie nowych typów innowacyjnych bram systemu FANCY FENCE. Na ten projekt firma otrzyma dofinansowanie w wysokości 3,7 mln zł.

"Jednym z głównych problemów, które zostaną rozwiązane dzięki projektowi, będzie opracowanie innowacyjnych na skalę światową zabezpieczeń antyterrorystycznych, opartych na polskim wynalazku bram opuszczanych w ziemię FANCY FENCE" – wskazuje Jacek Kühnl-Kinel, Prezes Zarządu JP NOVATION Sp. z o.o.

Nowe rozwiązanie ma pozwolić na kontrolę dostępu do przestrzeni publicznych, jak również ochronę ludzi tam przebywających np. przed atakami samochodowymi, przy jednoczesnym zapewnieniu całkowitej dyskrecji i nieingerowaniu w krajobraz otoczenia.

"Cel projektu idealnie wpisuje się w wytyczne Komisji Europejskiej na rzecz wspierania ochrony przestrzeni publicznej" – uzupełnia beneficjent.

Zapytany, dlaczego projekt został zgłoszony właśnie w konkursie „Szybka Ścieżka”, wyjaśnia, że jest to program dostosowany do potrzeb przedsiębiorców, których głównym celem jest tworzenie i rozwijanie innowacyjnych rozwiązań technicznych nawet na skalę światową.

"W przypadku młodych firm, nieposiadających alternatywnego źródła dochodów, brak wsparcia zewnętrznego praktycznie uniemożliwia prowadzenie jakichkolwiek prac nad innowacyjnymi produktami. „Szybka Ścieżka” ułatwia to zadanie" – mówi prezes JP NOVATION.

Czym zaskoczyć rynek?

Już w lipcu br. NCBR ogłosiło drugą „Szybką Ścieżkę” bez stawiania ograniczeń tematycznych. Tym razem budżet wynosił 300 mln zł, z czego 100 mln zł jest przeznaczone na wsparcie projektów zgłaszanych w pierwszej rundzie przez duże przedsiębiorstwa oraz ich konsorcja, także z udziałem MŚP i jednostek naukowych, a 200 mln zł – na projekty realizowane przez przedsiębiorstwa małe i średnie, a także ich konsorcja, również z udziałem jednostek naukowych, które zostały złożone w drugiej rundzie.
W konkursie tym wpłynęło aż 915 wniosków, których oceną zajmują się teraz eksperci: 190 w rundzie pierwszej oraz 725 wniosków w rundzie drugiej.

W obu wspomnianych konkursach projekty muszą być realizowane poza województwem mazowieckim (kategoria regionów słabiej rozwiniętych). W tegorocznej „Szybkiej Ścieżce dla Mazowsza” wnioskodawcy przedłożyli zaś 281 projektów. Na liście projektów wybranych do dofinansowania znalazło się 41 projektów zlokalizowanych w województwie mazowieckim, na łączną kwotę dofinansowania w wysokości około 305 mln zł. Obecnie zawierane są umowy z beneficjentami. Dotychczas podpisano 33 umowy na kwotę ponad 251 mln zł.

Co zyskamy, jeśli prace projektowe zakończą się powodzeniem? Oto kilka przykładów: doustny, innowacyjny lek na otyłość i cukrzycę typu 2; pierwsze pięciowiązkowe urządzenie rentgenowskie dla przemysłu, które może się okazać przełomem w kontroli bezpieczeństwa i jakości dla producentów napojów oraz żywności płynnej czy specjalny model projektowania do wytwarzania sprężyn naciągowych i naciskowych o ponadnormatywnych parametrach użytkowych.

Innowacje remedium na pandemię

Także konkursy tematyczne w sprawdzonej i popularnej wśród partnerów NCBR formule „Szybkiej Ścieżki” przyciągnęły w tym roku imponujące grono innowatorów. Na pierwszy plan wybijają się projekty zgłaszane w konkursie, który powstał ze szczególnej potrzeby. Mowa rzecz jasna o „Szybkiej Ścieżce – Koronawirusy”.

Do końca grudnia, w trzech etapach, NCBR przyjmuje w nim pomysły polskich przedsiębiorców i naukowców na przeciwdziałanie szerzeniu się pandemii koronawirusów, w tym SARS-CoV-2. Na finansowanie najlepszych projektów przeznaczono ponad 200 mln zł z Funduszy Europejskich (POIR).

"Jestem przekonany, że każda złotówka zostanie dobrze wykorzystana i dzięki solidarnym wysiłkom nauki oraz biznesu uzyskamy rozwiązania, na jakich nam wszystkim zależy. Dziękuję wszystkim, którzy włączyli się w przygotowanie projektów ukierunkowanych nie tylko na obecną sytuację, ale także na przeciwdziałanie chorobom wirusowym w przyszłości, zarówno w obszarze diagnostyki, terapii, jak i profilaktyki. Obyśmy na drugi raz nie dali się już tak zaskoczyć i nie dopuścili do wybuchu epidemii" – mówi dyrektor Wojciech Kamieniecki.

Kiedy nabór wniosków jeszcze trwał, podpisywane już były pierwsze umowy na realizację 25 projektów najwyżej ocenionych przez ekspertów w dwóch początkowych fazach konkursu. Do 22 grudnia br. sfinalizowano 19 umów na kwotę ponad 133 mln zł.

Czym zajmują się zespoły badawcze? Jeden z nich poszukuje innowacyjnego terapeutyku przeciwwirusowego przydatnego w leczeniu COVID-19 oraz infekcji grypowych, inny opracowuje szkło wirusobójcze służące zwalczaniu zagrożenia epidemicznego. Wartym uwagi przedsięwzięciem jest też plan stworzenia technologii wytwarzania miniaturowych urządzeń diagnostycznych do szybkiego wykrywania wirusa SARS-CoV-2 czy przygotowania powłok malarskich przerywających transmisję wirusów za pośrednictwem przedmiotów i powierzchni stałych. Prewencyjny charakter będzie miał wysokorozdzielczy system symulacji mobilności ludności, oparty na danych geolokalizowanych i dużych, rozproszonych zbiorach danych. Jego przeznaczenie to modelowanie i predykcja rozwoju pandemii chorób zakaźnych.

Na opracowanie innowacyjnego chemicznego analizatora dializatu, który będzie umożliwiał personalizację zabiegu dializy, blisko 6 mln zł wsparcia otrzyma Microanalysis Sp. z o.o.

Jaką istotną zmianę chce wprowadzić ten projekt? Pomysł zrodził się z obserwacji, że lekarze nefrolodzy stoją obecnie przed bardzo trudnym zadaniem – skomplikowanie procedur w związku z pandemią COVID-19 zmusza do poszukiwania rozwiązań mających na celu skrócenie czasu zabiegu bez ograniczania jego efektywności. Zadanie takie, bez odpowiedniej klasy wiarygodności narzędzia do monitorowania postępu dializy, jest praktycznie niewykonalne.

"Nasz projekt jest odpowiedzią na zapotrzebowanie medyczne i organizacyjne spowodowane pandemią COVID-19. Dotyczy opracowania narzędzia wspierającego pracę lekarzy w stacjach dializ. Autonomiczny analizator, monitorujący stężenie toksyn mocznicowych w trakcie trwania zabiegu dializy pozaustrojowej – hemodializy, podniesie bezpieczeństwo pacjentów i umożliwi lekarzom zoptymalizowanie czasu trwania, a także ułatwi logistykę obciążenia stanowisk stacji dializ. Jest to szczególnie istotne w czasie aktualnego, zaostrzonego reżimu sanitarno-epidemiologicznego" – zaznacza dr. hab. Łukasz Tymecki, prezes Microanalysis Sp. z o.o. "Natomiast poza pandemią nasza technologia pozwoli lekarzom szybciej dobrać dawkę dializy, zweryfikować założenia zaplanowanego leczenia, a także łatwiej monitorować stan zdrowia pacjentów wymagających leczenia intensywnego lub z amputacjami."

W przekonaniu beneficjenta, „Szybka Ścieżka – Koronawirusy” jest doskonałą formą finansowania badań przemysłowych i prac rozwojowych w sytuacji nagłej potrzeby wprowadzenia innowacji medycznych na rynek. "Program pozwala w łatwy sposób dokapitalizować projekty kosztochłonne, które z uwagi na swój stopień skomplikowania, ale krótki czas wykonania, nie znajdują finansowania w czasach kryzysu wywołanego lockdownem. Dzięki takiemu modelowi wsparcia publicznego możliwe jest szybkie ograniczenie problemów, jakie z wielką mocą ujawniły się w 2020 roku" – wskazuje dr hab. Łukasz Tymecki.

W odpowiedzi na wyzwania jutra

Popularność tego i pozostałych konkursów tematycznych „Szybkiej Ścieżki” świadczy o tym, że epidemia koronawirusa nie tylko – jak niektórzy wieszczyli – „nie zabiła” innowacji, ale stała się impulsem do ich dynamicznego rozwoju. I to w różnych dziedzinach.

Do listopada br. napływały wnioski w konkursie „Szybka Ścieżka – Agrotech”. 100 mln zł z Funduszy Europejskich przeznaczone jest w nim na wsparcie nowych technologii w sektorze rolnym. Idea konkursu, w którym zgłoszono 185 pomysłów, to podniesienie konkurencyjności polskich podmiotów pracujących nad projektami m.in. z zakresu robotyzacji i automatyzacji, cyfryzacji czy produkcji rolno-spożywczej przyjaznej środowisku. Po zakończeniu oceny formalnej projekty spełniające kryteria trafią do oceny merytorycznej.

Na przełomie września i października br. NCBR prowadziło nabór wniosków w konkursie „Szybka Ścieżka – IPCEI”. Jest to stanowiąca duże wyzwanie, a przy tym realizowana w Polsce po raz pierwszy inicjatywa adresowana do przedsiębiorców. Jej cel? Umożliwienie pozyskania dofinansowania na projekty IPCEI (ang. Important Projects of Common European Interest), czyli stanowiące przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania. Są to projekty ocenione wstępnie przez Komisję Europejską jako pozytywnie oddziałujące na rynek wewnętrzny i społeczeństwo całej Unii Europejskiej, wpisujące się we wspólne europejskie cele.

Zgłaszane projekty muszą mieć wysoki poziom innowacyjności i strategiczne znaczenie z perspektywy Komisji Europejskiej oraz rekomendujących je krajów członkowskich. W konkursie tym wpłynęły trzy wnioski. Eksperci wybrali jeden z nich, na kwotę dofinansowania ponad 330 mln zł. Zwycięzca konkursu, firma Elemental Strategic Metals, podejmie się opracowania i pierwszego wdrożenia przemysłowego innowacyjnych technologii recyklingu baterii litowo-jonowych i katalizatorów z odzyskiem metali o strategicznym znaczeniu.

26 wniosków o dofinansowanie napłynęło w konkursie „Szybka Ścieżka – OZE w transporcie”, adresowanym do firm i jednostek naukowych. Przyświeca mu idea poprawy jakości życia ludzi poprzez rozwijanie technologii przyjaznych środowisku, dotyczących zwłaszcza bezemisyjności pojazdów. Ostatecznie pozytywną rekomendację otrzymały tu cztery projekty, na łączną kwotę dofinansowania ponad 22,3 mln zł – z czego około 12,2 mln zł ma otrzymać konsorcjum ML System SA i Piklington Automotive Poland Sp. z o.o. na opracowanie innowacyjnego szkła aktywnego dla branży automotive.

Kosmiczne wynalazki

Jeszcze w drugiej połowie 2019 r. Centrum ogłosiło konkursy tematyczne, których rozstrzygnięcie nastąpiło w roku 2020.

Jest wśród nich „Szybka Ścieżka – Urządzenia grzewcze”, z naborem wniosków prowadzonym do czerwca br. Konkurs, stanowiący efekt współpracy rządowej agencji z ministerstwami: nauki i szkolnictwa wyższego, przedsiębiorczości i technologii oraz inwestycji i rozwoju, był odpowiedzią na wyzwania stojące przed producentami urządzeń i systemów grzewczych, w szczególności w obszarze rozwijania technologii nisko- i zeroemisyjnych korzystających z odnawialnych źródeł energii. Spośród 52 złożonych wniosków eksperci wybrali 15 projektów, na łączną kwotę dofinansowania ponad 50 mln zł.

Prawdziwą furorę wśród wnioskodawców zrobił konkurs „Szybka Ścieżka – Technologie kosmiczne”. W przedsięwzięciu tym chodziło o umożliwienie polskim podmiotom podniesienia poziomu gotowości technologicznej opracowanych przez nich rozwiązań do co najmniej 7. poziomu gotowości technologicznej TRL, tak aby zwiększyć ich atrakcyjność według wymogów m.in. Europejskiej Agencji Kosmicznej oraz dużych integratorów systemów kosmicznych.

Zgodnie z listą rankingową ogłoszoną w pierwszym kwartale br., dofinansowanie w łącznej wysokości ponad 143 mln zł przyznano 15 projektom. Najwyższą rekomendowaną kwotę wsparcia – ponad 33,4 mln zł – otrzymał projekt konsorcjum SatRevolution SA oraz Politechniki Wrocławskiej „Opracowanie rewolucyjnej usługi obrazowania Ziemi przy użyciu satelitarnej konstelacji REC”. Najwyższą liczbę punktów uzyskał zaś projekt Eversis Sp. z o.o. „System wsparcia reagowania na nagłe zjawiska naturalne przez generowanie geoinformacji pozyskanej z automatycznej analizy optycznych i radarowych produktów satelitarnych”.

„Szybka Ścieżka – Innowacyjne nawozy przyjazne dla środowiska” przyciągnęła 19 złożonych wniosków. Ostatecznie w lipcu br. do dofinansowania zostało wybranych 9 projektów, na łączną kwotę 27,4 mln zł. Wnioski mogły się wpisywać w takie zagadnienia, jak: rozwój innowacyjnych technologii nawozów wzbogacanych mikrobiologicznie, rozwój technologii nawozów wzbogacanych w funkcjonalne dodatki (smart fertilizers), rozwój technologii nawozów organicznych i organiczno-mineralnych do poprawy jakości gleb oraz wzrostu i rozwoju roślin oraz narzędzia analityczne wspomagające proces nawożenia upraw.

W konkursie „Szybka Ścieżka – Tworzywa sztuczne”, w którym nabór prowadzony był do listopada ub.r., NCBR wyznaczyło trzy obszary badawcze: wytwarzanie podstawowego surowca do produkcji wyrobów z tworzyw, modyfikowanie własności tworzyw i wytwarzanie produktów końcowych oraz zbiórka, segregacja, utylizacja i recykling zużytych odpadów, w tym projektowanie pod recykling. Projekty zgłosiło 29 wnioskodawców, a eksperci wyłonili 14 projektów na łączną wartość dofinansowania blisko 60 mln zł. Rozstrzygnięcie konkursu nastąpiło w lutym br.