Narodowe Centrum Badań
i Rozwoju

Naukowcy na realizację swoich pomysłów otrzymują z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) granty sięgające nawet 1,5 mln zł. Projekty mogą być realizowane z różnych dziedzin nauki.

–  Program LIDER to niezwykle potrzebne działanie. Rozpoczynający karierę naukową młodzi ludzie otrzymują nie tylko wsparcie finansowe, ale też możliwość poszerzenia swoich kompetencji w samodzielnym planowaniu, zarządzaniu oraz kierowaniu zespołami badawczymi, podczas realizacji projektów. Wyniki tych projektów mogą być skomercjalizowane i służyć rozwojowi społeczno-gospodarczemu kraju – mówi Minister Edukacji i Nauki Przemysław Czarnek.

Program został uruchomiony w 2009 roku i jest najdłużej nieprzerwanie trwającym programem NCBR. Do grona blisko 500 liderów dołączyło 57 nowych Liderek i Liderów XII edycji programu.

– Do wprowadzania innowacji, które służą rozwojowi cywilizacyjnemu kraju i są oparte na badaniach naukowych oraz rzetelnej wiedzy, potrzebujemy liderów ze świata nauki. Naukowców, którzy mają odwagę stawiania śmiałych pytań badawczych, wdrażania nowych rozwiązań w gospodarce, wskazywania kierunków rozwoju i którzy posiadają też umiejętność pociągania za sobą innych oraz budowania wokół siebie zespołu. Program LIDER poświęcony jest właśnie wspieraniu rozwoju naukowców-liderów w ich środowiskach, na uczelniach, w instytutach badawczych i naukowych, a także w przedsiębiorstwach – mówi dr Remigiusz Kopoczek, p.o. dyrektor NCBR.

Jak bardzo potrzebne jest to działanie, pokazuje fakt, że od pięciu lat systematycznie zwiększa się liczba badaczek i badaczy, którzy chcą wziąć udział w programie. Do jego XII edycji swoje projekty zgłosiło blisko 300 osób. – Ogromnie mnie to cieszy, ponieważ świadczy to również o tym, że w nauce jest coraz więcej osób, które mają odwagę przekraczania granic tego co poznane, odpowiadania na wyzwania i wyznaczania kolejnych kamieni milowych do osiągnięcia na drodze do wynalezienia przełomowych innowacji – dodaje dr Remigiusz Kopoczek.

Spotkanie laureatów kolejnych edycji Programu LIDER na stałe wpisało się do kalendarza Centrum. W tym roku, ze względu na rosyjską agresję na Ukrainę, wydarzenie zmieniło swą formę. Organizatorzy zrezygnowali z dorocznej gali na rzecz spotkania, honorującego osiągnięcia laureatów konkursu. Odbyło się ono 22 marca br. w Warszawie. Udział w wydarzeniu brał Wojciech Murdzek, sekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki. Wiceminister, gratulując naukowcom sukcesów w Programie LIDER, podkreślił różnorodność realizowanych przez laureatów projektów i zachęcił naukowców do tego, aby swoje doświadczenie i potencjał wykorzystali w ubieganiu się o granty z największego europejskiego programu badań i innowacji Horyzont Europa.

Otwarte drzwi do kariery

Przeprowadzone w NCBR analizy karier laureatów Programu LIDER pokazują, że udział w programie przyczynia się do rozwoju naukowców: zarówno ich kompetencji jako samodzielnych kierowników zespołów, jak i ich karier naukowych. Pomaga też przy przekonywaniu inwestorów do wykorzystania w praktyce wyników pracy badawczej.

– Program LIDER NCBR jest swojego rodzaju pieczęcią doskonałości – mówi dr hab. inż. Jakub Kupecki z Instytutu Energetyki, który w XII edycji programu otrzymał grant na projekt „Opracowanie innowacyjnego stałotlenkowego elektrolizera (SOE) wytwarzanego niskokosztowymi technikami wytwórczymi jako kluczowego elementu nowoczesnych magazynów energii opartych na koncepcji power-to-gas”. – Projekty przechodzą przez rygorystyczną ocenę wybitnego grona ekspertów, co pozwala na wyselekcjonowanie wyróżniających się pomysłów o wysokim potencjale badawczym i wdrożeniowym. Nie pozostaje to bez znaczenia podczas rozmów z potencjalnymi odbiorcami efektów projektów, którzy chcą komercjalizować rezultaty prac B+R, a niejednokrotnie ich potrzeby definiują zakres i charakter projektu. Pozyskane finansowanie pozwala rozszerzyć zakres badań oraz zaangażować młodą, ale wysoko kwalifikowaną interdyscyplinarną kadrę B+R – tak będzie w przypadku mojego projektu. Mam nadzieję, że projekt LIDER umożliwi mi finalizację kolejnego etapu badań i rozpoczęcie postępowania profesorskiego – dodaje dr hab. inż. Jakub Kupecki.

Dr Dagmara Stefańska z Instytutu Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych im. Włodzimierza Trzebiatowskiego Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu, która realizuje projekt „Opracowanie technologii wytwarzania kompozytów emitujących światło białe o wysokim współczynniku CRI dedykowanych do oświetlenia LED”, zwraca uwagę na inne możliwości, jakie daje jej zdobycie grantu: – Dzięki Programowi LIDER możliwe jest sfinansowanie badań dotyczących technologii otrzymywania kompozytów do oświetlenia LED oraz zakup niezbędnej aparatury. Projekt ten w dużej mierze przyczyni się do rozwoju mojej kariery naukowej, w tym uzyskania habilitacji. Ponadto jest to okazja do sprawdzenia się w roli kierownika dużego projektu badawczego, który koordynuje badania naukowe i zarządza pracą dziewięciu osób – mówi badaczka. Dodaje, że największą korzyścią płynącą z bycia kierownikiem projektu w Programie LIDER jest niezależność naukowa i finansowa: – Można realizować swoje pomysły badawcze na własnych zasadach. Realizacja projektu to również nauka odpowiedzialności za planowe wykonywanie poszczególnych etapów badań oraz za zespół ludzi, którzy realizują ze mną projekt – uważa dr Dagmara Stefańska.

Z kolei dr inż. Irina Smolina z Politechniki Wrocławskiej, która otrzymała grant na projekt „Stopy nowej generacji na osnowie aluminium przetwarzane w procesie laserowej technologii przyrostowej do zastosowań przemysłowych”, podkreśla wyjątkowość programu na tle innych dostępnych dla naukowców: - W moim odczuciu Program LIDER świetnie wypełnia lukę pomiędzy konkursami i grantami dla młodych naukowców a dużymi projektami badawczo-rozwojowymi, kierowanymi do doświadczonych zespołów. Dzięki programowi młodzi naukowcy mogą uzyskać doświadczenie w samodzielnym prowadzeniu projektów badawczych na znacznie większą skalę, niż ma to miejsce w innych tego typu programach – mówi badaczka. Jej zdaniem atutem programu jest też jego dostępność. – Ten program skierowany jest do każdego naukowca, z różnych instytucji naukowych i badawczych, ale też z przemysłu, niezależnie od posiadanego paszportu i obywatelstwa. Warunkiem jest prowadzenie badań na terenie Polski. Chciałabym zatem zachęcić takie osoby, do startu w kolejnych konkursach LIDER – stwierdza dr inż. Irina Smolina, która pochodzi z Ukrainy.

Okazją do tego będzie ogłoszenie XIII konkursu w Programie LIDER, które planowane jest jeszcze w marcu.

Innowacje dla gospodarki

Laureaci programu zwracają uwagę również na to, że ułatwia on dialog między nauką a biznesem: – Program LIDER daje możliwość finansowania badań aplikacyjnych, skierowanych przede wszystkim do przemysłu. Dzięki temu my, naukowcy, możemy zbliżyć się do gospodarki – mówi dr inż. Smolina.

Jednym z założeń Programu LIDER jest bowiem to, aby wyniki wyróżnionych prac mogły znaleźć zastosowanie w przemyśle i w innych dziedzinach życia.

Efektem projektu dr. hab. inż. Jakuba Kupeckiego będzie udoskonalony elektrolizer SOE, wytwarzany w oparciu o niskokosztowe, przystosowane do masowej produkcji, metody wytwórcze. - Urządzenie to umożliwi wytwarzanie wodoru, zużywając o ok. 30% mniej energii elektrycznej niż komercyjne elektrolizery alkaliczne i PEM. Urządzenie tego typu jest podstawowym elementem do budowy instalacji elektrolizy dowolnej mocy, od układów o mocy wystarczającej do produkcji wodoru dla stacji tankowania kilkudziesięciu pojazdów wodorowych dziennie do wielomegawatowych instalacji produkcji wodoru dla energetyki, przemysłu, chemii lub petrochemii. Głównymi odbiorcami technologii będą podmioty z sektora paliwowo-energetycznego oraz związane z produkcją amoniaku, która odpowiada za ok. 40% zużycia wodoru w Polsce. Już na etapie składania wniosku udało się pozyskać cztery listy intencyjne od firm zainteresowanych wdrożeniem tej technologii – tłumaczy dr hab. inż. Jakub Kupecki.

Z kolei wyniki projektu dr Dagmary Stefańskiej będzie można zastosować wszędzie tam, gdzie ważna jest jakość oświetlenia. – Początkowo może to być oświetlenie specjalistyczne, np. punktowe oświetlenie operacyjne, oświetlenie w muzeach, galeriach sztuki, sklepach z farbami, dekoracjami. Docelowo może znaleźć się w naszych domach i miejscach pracy – mówi badaczka.

Projekt dr inż. Iriny Smoliny koncentruje się na opracowaniu stopów aluminium serii 5xxx. – Stopy znajdą zastosowanie w technologiach przyrostowych. Ostatnie kilka lat pokazuje, że zagrożenia związane z zerwaniami łańcuchów dostaw są realne. Jednym ze skutecznych rozwiązań takich wyzwań jest zastosowanie nowoczesnych metod produkcyjnych, m.in. technologii przyrostowych. Pozwalają one w krótkim czasie uruchomić produkcję w wybranej lokalizacji. Niemniej jednak, jednym z ograniczeń przemysłowych technologii przyrostowych jest ograniczona oferta dostępnych materiałów, szczególnie materiałów metalicznych. Opracowywane stopy poszerzą tę ofertę, tym samym poszerzą możliwości stosowania technologii przyrostowych. Moimi odbiorcami docelowymi są motoryzacja i przemysł morskim, ale materiały będzie można wykorzystać dużo szerzej. Części produkowane z tych stopów będą mogły służyć jako części produkcyjne, ale też i części zamienne – wyjaśnia dr inż. Smolina.

Tematyka nagrodzonych w XII konkursie projektów jest bardzo różnorodna. Dotyczą one nauk przyrodniczych; inżynieryjnych i technicznych; nauk medycznych i o zdrowiu, a także nauk rolniczych.

LIDER w liczbach

Średni wiek laureatów i laureatek XII edycji programu to 34 lata. Większość z nich posiada stopień naukowy doktora (76 proc.). 39 proc. wyróżnionych to kobiety. Wśród zwycięskich projektów większość (61%) projektów pochodziło z uczelni, 28% z instytutów  badawczych (w tym  instytutów działający w ramach Sieci Badawczej Łukasiewicz), 9% z PAN. Jeden lider realizuje swój projekt w przedsiębiorstwie.

Najwięcej nagrodzonych wniosków pochodziło z krakowskich uczelni technicznych: Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie (6) oraz z Politechniki Krakowskiej (4). W Krakowie jest realizowanych 20% projektów. Kolejne miasta z największą liczbą laureatów XII edycji to Poznań, Warszawa i Wrocław (po 15%). Pod względem tematyki projektów, które otrzymały dofinasowanie, dominują nauki inżynieryjne i techniczne (60%).

 

Sylwetki Liderek i Liderów XII edycji Programu LIDER oraz więcej informacji znajdują się w publikacji „XII edycja Programu LIDER”

Więcej informacji o XII edycji Programu LIDER