Rzecznik
Praw Pacjenta

Postęp technologiczny związany ze stosowaniem nowoczesnych metod leczenia oraz wspomagania pracy lekarzy jest zauważalny i z całą pewnością pożądany. Zawsze jednak należy mieć na uwadze bezpieczeństwo pacjentów, których życie i zdrowie stanowią najwyższą wartość.

Onkologia od lat skutecznie walczy z przypadkami zachorowań na raka szyjki macicy u kobiet. Personel medyczny coraz częściej przy wykonywaniu zabiegów sięga po rozwiązania robotyczne, takie jak robot da Vinci. Jednak ta nowatorska metoda lecznicza, co niezwykle istotne, w dalszym ciągu znajduje się w fazie eksperymentalnej. Zgodnie z obowiązującym prawem, eksperyment medyczny może być przeprowadzany, jeżeli spodziewana korzyść lecznicza lub poznawcza ma istotne znaczenie, a przewidywane osiągnięcie tej korzyści oraz celowość i sposób przeprowadzania eksperymentu są zasadne w świetle aktualnego stanu wiedzy i zgodne z zasadami etyki zawodu medycznego.

W badanej przez Rzecznika sprawie uznano kontynuowanie eksperymentu medycznego pt. „Przeprowadzenie prac badawczo-rozwojowych (B+R) nad nową metodą terapeutyczną oraz walidacja wraz z wdrożeniem operacji robotycznej TMMR w leczeniu raka szyjki macicy i PMMR w leczeniu raka trzonu macicy”, pomimo uzyskania informacji o wystąpieniu możliwego zagrożenia zdrowia lub życia jego uczestników w czasie jego trwania (brak wstrzymania eksperymentu do czasu wyjaśnienia okoliczności sprawy), za naruszające zbiorowe prawo pacjentów do świadczeń zdrowotnych udzielanych z należytą starannością, o którym mowa w art. 8 ustawy. Jednocześnie Rzecznik zalecił zaniechanie praktyki przez podmiot leczniczy. Na decyzję Rzecznika Praw Pacjenta wpływ miały ustalenia poczynione w toku postępowania, zgodnie z którymi podmiot przeprowadzał zabiegi przy użyciu robota da Vinci pomimo wystąpienia w trakcie eksperymentu niepożądanego zdarzenia medycznego – ciężkiego powikłania operacyjnego u pacjentki chorej na raka szyjki macicy, co w konsekwencji zakończyło się jej śmiercią. Decyzja Rzecznika zaskarżona została do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (spraw pod sygnaturą V Sa/Wa 2828/24).

Oddalając skargę Sąd podkreślił, że prowadząc eksperyment medyczny podmiot musi zachować szczególną dbałość i staranność. Stosuje on bowiem metodę jeszcze nie potwierdzoną naukowo. W razie jakiegokolwiek zagrożenia zdrowia chorego przewyższającego spodziewane korzyści dla niego, podmiot ma obowiązek przerwać eksperyment leczniczy. Sąd podzielił stanowisko Rzecznika, iż podmiot leczniczy nie podjął działań w celu ustalenia przyczyn zgonu pacjentki i przerwania eksperymentu prowadzonego wobec innych pacjentek pomimo uzyskania wiedzy o takim zgonie. Takich działań podmiot nie podjął również po uzyskaniu pierwszej uchwały Komisji Bioetycznej, w której potwierdzono zaistnienie zdarzenia w postaci ciężkich powikłań pooperacyjnych a następnie zgonu pacjentki operowanej przy użyciu robota Da Vinci.