Rzecznik
Praw Pacjenta

Świadomy pacjent to bezpieczny pacjent. Obowiązek informacyjny lekarza nie jest formalnością, ale elementem budowania zaufania i wspólnego podejmowania decyzji o leczeniu. Naszym celem jest, by każdy pacjent w Polsce wiedział, że ma prawo pytać i oczekiwać jasnych odpowiedzi – podkreśla Bartłomiej Chmielowiec, Rzecznik Praw Pacjenta.

Lekarz ma obowiązek udzielić pacjentowi pełnej, rzetelnej i zrozumiałej informacji. Zakres obowiązku informacyjnego lekarza zależy od wieku, stanu i woli pacjenta:

• Pacjent pełnoletni i przytomny – otrzymuje pełną informację o swoim stanie zdrowia oraz planowanym leczeniu.
• Pacjent małoletni powyżej 16 roku życia – prawo do informacji przysługuje zarówno jemu, jak i przedstawicielowi ustawowemu.
• Pacjent małoletni poniżej 16 roku życia – informacje otrzymuje przedstawiciel ustawowy, a pacjentowi przekazuje się je w zakresie i formie odpowiedniej do jego możliwości zrozumienia.
• Pacjent nieprzytomny lub niezdolny do zrozumienia informacji – informacje przekazywane są osobie bliskiej lub upoważnionej.

Pacjent może również wskazać osobę lub osoby, którym lekarz będzie przekazywać informacje o jego stanie zdrowia.

Obowiązek informacyjny realizowany jest w formie rozmowy z pacjentem. Nie ma wymogu zachowania szczególnej formy, jednak dla celów dowodowych ważne jest jej odpowiednie udokumentowanie. Informacje powinny być przekazywane w sposób przystępny i dostosowany do pacjenta – z użyciem prostego języka, jasnych komunikatów, a w razie potrzeby także materiałów wspierających (np. ulotek, rysunków, animacji).

Wyjątki od obowiązku informacyjnego:

• Na żądanie pacjenta lekarz może ograniczyć lub wyłączyć udzielanie informacji.
• Lekarz może ograniczyć informacje o rokowaniu, jeśli ich ujawnienie mogłoby zaszkodzić pacjentowi – wyłącznie w uzasadnionych przypadkach, z poszanowaniem dobra pacjenta.

Rzecznik Praw Pacjenta w 2024 roku odnotował 10 415 zgłoszeń dotyczących prawa do informacji, co stanowi ponad 10,5% wszystkich zgłoszeń.
Pacjenci najczęściej skarżyli się na:

• brak przekazywania informacji o przysługujących im prawach (około 50% zgłoszeń),
• problemy z procedurą składania skarg.

W ciągu pierwszych 3 kwartałów 2025 r. do Rzecznika spłynęło 6911 sygnałów i zgłoszeń dotyczących prawa do informacji. Ponad 80% z nich dotarło do Rzecznika za pomocą Infolinii, 18% to zgłoszenia pisemne.  

W 36% spraw zgłaszanych pisemnie sygnalizowano problemy dotyczące prawa  do informacji o stanie zdrowia lub leczeniu, a w 44% zgłaszano niewłaściwą informację o prawach pacjenta.

 Za pośrednictwem infolinii 34% zgłoszeń dotyczyło niewłaściwej informacji o prawach pacjenta, 30% informacji o procedurze składania skarg, natomiast 8% prawa do informacji o stanie zdrowia lub leczeniu.

W załączeniu przekazujemy diagram, który przedstawia proces realizacji przez lekarza prawa pacjenta do informacji. W graficzny sposób pokazuje, kto i w jakim zakresie powinien otrzymać informacje o stanie zdrowia, diagnozie, proponowanych metodach leczenia czy rokowaniu. Uwzględnia on różne sytuacje – od pacjentów pełnoletnich, przez małoletnich, aż po osoby niezdolne do świadomego wyrażenia zgody. Diagram powstał w ramach projektu Legal Design, realizowanego przez Uniwersytet SWPS, którego celem jest przedstawianie złożonych przepisów prawa w formie zrozumiałej i przystępnej nie tylko dla profesjonalistów.