Sąd po raz kolejny potwierdza stanowisko Rzecznika Praw Pacjenta – ograniczenie odwiedzin pacjentów w szpitalach tylko na podstawie przepisów prawa.
23.04.2024
Każdy pacjent przebywający w szpitalu ma prawo do kontaktu osobistego z innymi osobami.
Prawo to – zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta – może zostać ograniczone w przypadku wystąpienia zagrożenia epidemicznego, ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów oraz z uwagi na możliwości organizacyjne podmiotu leczniczego.
Zgodnie z orzecznictwem sądowoadministracyjnym ograniczenie prawa do odwiedzin może mieć miejsce w wyjątkowych sytuacjach, w przypadku stwierdzenia przesłanek ograniczenia korzystania z praw pacjenta, nadto tylko w koniecznym zakresie i przez niezbędny czas (orzeczenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 16 czerwca 2021 r., V SA/Wa 797/21). Dodatkowo wprowadzone w szpitalu zasady odwiedzin, w tym ograniczające korzystanie z tego prawa, muszą jak najmniej ingerować w realizację prawa pacjenta, być jak najmniej uciążliwe (zgodnie z zasadą proporcjonalności), nie mogą być arbitralne (np. zależeć wyłącznie od zgody personelu medycznego), prawo do odwiedzin powinno być zagwarantowane w równym stopniu każdemu pacjentowi, zasady powinny być jasne (tak: orzeczenia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie: V SA/Wa 863/22, V SA/Wa 1671/22, V SA/Wa 797/21, V SA/Wa 2457/22).
W tym kontekście należy wskazać na zapadły w dniu 18 kwietnia 2024 r. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (V SA/Wa 2002/23), w którym sąd oddalił skargę podmiotu leczniczego na decyzję Rzecznika Praw Pacjenta uznającą stosowanie praktyki naruszającej zbiorowe prawa pacjenta. Stwierdzona przez Rzecznika Praw Pacjenta praktyka dotyczyła właśnie ustalonych przez jeden ze szpitali dla dzieci rażąco nadmiernych ograniczeń w realizacji przez pacjentów z prawa do odwiedzin, formalnie prowadzących wręcz do zakazu odwiedzin – odwiedziny możliwe wyłącznie w uzasadnionych przypadkach, w drodze wyjątku, po uzyskaniu każdorazowo zgody dyrektora szpitala na odwiedziny danego pacjenta, bez określenia w ogólnodostępny i transparentny sposób, jakiego rodzaju są to przypadki, wyjątki oraz jakie są kryteria uzyskania takiej zgody. Dodatkowo ograniczenia te zostały ustalone bez podstawy prawnej – szpital właściwie zakazał odwiedzin małoletnich pacjentów przez osoby im bliskie, wskazując na potencjał zagrożenia terrorystycznego i ogłoszony stopnień alarmowy BRAVO na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, powołując się przy tym na przypadki ze szkół w Biesłanie, Serbii, oraz w Teksasie, co w ocenie Rzecznika Praw Pacjenta nie może stanowić podstawy prawnej i faktycznej zastosowanych ograniczeń.
Sąd w pełni przychylił się do stanowiska Rzecznika Praw Pacjenta, wskazując, że prawa pacjenta są chronione w Konstytucji, podmiot leczniczy nie znalazł się w treści rozporządzenia dotyczącego stopni alarmowych, jako podmiot, który może wprowadzać ograniczenia w przebywaniu osób postronnych. Dodał ponadto, że osoby odwiedzające nie są także w ogóle osobami postronnymi, gdyż to najczęściej rodzice czy dziadkowie małoletnich.
Jest to kolejny wyrok, w którym sąd podkreśla, że prawo pacjenta do odwiedzin jest niezwykle ważne, a jego ograniczenie musi mieć podstawę w przepisach prawa; ograniczenia nie mogą być uznaniowe i arbitralne, a przemyślane, jasne i dostosowane do rzeczywistych potrzeb.