Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie

O nowatorstwie tego aktu stanowiły jego najważniejsze założenia, wywodzące się z idei europejskiego oświecenia i wzorowane na konstytucji amerykańskiej. Polska ustawa zasadnicza, przygotowana przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, jego sekretarza Scipione Piatollego, marszałka wielkiego litewskiego Ignacego Potockiego, marszałka Sejmu Czteroletniego Stanisława Małachowskiego i podkanclerzego koronnego Hugona Kołłątaja, zmieniła ustrój państwa z monarchii elekcyjnej na monarchię dziedziczną oraz wprowadziła będący dziś ogólnoświatowym standardem konstytucyjnym trójpodział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Ograniczyła też nadmierną wolność szlachecką w myśl zasady, że władza ma służyć dobru całego narodu, a nie jedynie interesom warstw uprzywilejowanych.

Towarzyszące uchwaleniu konstytucji nadzieje na naprawę upadającej Rzeczypospolitej oraz jej umocnienie i uniezależnienie od Rosji, Prus i Austrii nie ziściły się. Reforma państwa była nie do przyjęcia dla przeciwników zmian ustrojowych w kraju i wrogów ościennych. Magnateria przy pomocy carycy Katarzyny II zawiązała konfederację targowicką, której celem miało być obalenie Konstytucji 3 maja. W 1792 r. Rosja podjęła zbrojną interwencję przeciw Polsce, popartą przez konfederację i Prusy. Zakończyła się ona drugim rozbiorem w 1793 r. i unieważnieniem Ustawy Rządowej.

Jednak pamięć o niej przetrwała. Akt ten był uznawany za manifestację siły i dumy naszego narodu oraz wyraz jego patriotyzmu i dążeń niepodległościowych. W czasie zaborów obchody rocznicy uchwalenia konstytucji były kontynuowane pomimo represji. O znaczeniu tego dokumentu dla Polaków świadczy fakt, że już kilka miesięcy po odzyskaniu niepodległości, w kwietniu 1919 r. uroczystościom nadano rangę święta narodowego. Jego celebracja ponownie została zakazana w latach drugiej wojny światowej. W okresie komunizmu święto to zostało zdelegalizowane. Środowiska patriotyczne jednak, wbrew zatrzymaniom i szykanom, czciły kolejne rocznice. Ich obchody były okazją do zamanifestowania wolności naszego narodu wobec siłą narzuconej władzy. Po transformacji ustrojowej władze państwowe powróciły 6 kwietnia 1990 r. do przedwojennej tradycji i ponownie ustanowiły 3 maja świętem narodowym.

Dzisiejsza rocznica to okazja do refleksji nad wielkością naszego narodu. Konstytucja 3 maja była przejawem wielkiego potencjału środowiska reformatorskiego, mierzonego siłą jego miłości do Ojczyzny i wiary w możliwość jej ocalenia oraz nowatorstwem zaproponowanych rozwiązań. Ustawa Rządowa pozostaje dla nas testamentem patriotyzmu rozumianego jako działalność pozytywna, twórcza, służąca budowaniu podwalin pomyślnego rozwoju Polski. Kultywowanie tego dziedzictwa jest naszym obowiązkiem wobec następnych pokoleń.