Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie

Handel ludźmi to zjawisko, które podlega dynamicznym przemianom wraz z rozwojem różnego rodzaju technologii oraz zmianami zachodzącymi na całym świecie. Nasilenie zjawiska w naszym kraju zaobserwowano na początku lat 90-tych. Obecnie Polska jest zarówno krajem pochodzenia ofiar, jak również krajem tranzytowym, przez który odbywa się transfer ofiar oraz krajem docelowym dla ofiar wykorzystywanych głównie w pracy przymusowej i prostytucji. Handel ludźmi to przestępstwo wieloetapowe, transgraniczne, którego ofiarą może zostać każdy – niezależnie od wieku, płci czy pochodzenia.

Pojęcie handlu ludźmi zostało ujęte w definicji, na którą składa się: sposób działania sprawców, zastosowane przez nich środki i metody oraz cel wykorzystania. Za handel ludźmi mogą być uznane wyłącznie czynności sprawcze wskazane wprost w art. 115 § 22 K.k., t.j.:

1. werbowanie (nakłanianie, zjednywanie, zaciąganie),
2. transport (przemieszczanie, przewożenie z zastosowaniem środków komunikacji),
3. dostarczanie (umieszczanie w innym miejscu),
4. przekazywanie (powierzanie, dawanie w celu dysponowania),
5. przechowywanie (zatrzymywanie w jednym miejscu, przetrzymywanie w ukryciu)
6. lub przyjmowanie osoby (zatrzymywanie przekazanej osoby).

Istotnym jest to, że w celu wypełnienia znamion przestępstwa handlu ludźmi, wymienione wyżej czynności powinny zostać zrealizowane z zastosowaniem:

1. przemocy lub groźby bezprawnej;
2. uprowadzenia;
3. podstępu;
4. wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania;
5. nadużycia stosunku zależności, wykorzystania krytycznego położenia lub stanu bezradności;
6. udzielenia albo przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy osobie sprawującej opiekę lub nadzór nad inną osobą;

- w celu jej wykorzystania, nawet za jej zgodą, w szczególności w prostytucji, pornografii lub innych formach seksualnego wykorzystania, w pracy lub usługach o charakterze przymusowym, w żebractwie, w niewolnictwie lub innych formach wykorzystania poniżających godność człowieka lub w celu pozyskania komórek, tkanek lub narządów wbrew przepisom ustawy.

Niezbędnym elementem w przypadku zakwalifikowania czynu jako wypełniającego znamiona przestępstwa handlu ludźmi jest również podjęcie określonego działania przez sprawcę
w celu wykorzystania innej osoby, nawet za jej zgodą w różnych formach seksualnego wykorzystania (w tym w pornografii i w prostytucji), w pracy lub usługach o charakterze przymusowym, w żebractwie, w niewolnictwie oraz wszelkich innych formach wykorzystania poniżających godność człowieka lub w celu pozyskania komórek, tkanek lub narządów wbrew przepisom ustawy. Jeżeli zachowanie sprawcy dotyczy małoletniego stanowi ono handel ludźmi, nawet gdy nie zostały użyte wyżej wymienione metody lub środki.

W Polsce przestępstwo handlu ludźmi jest zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 do 20 lat zgodnie z art. 189 a Kodeksu karnego. Z uwagi na wysoki stopień społecznej szkodliwości czynu, karalne jest również przygotowanie do popełnienia tego przestępstwa - czyn zagrożony karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Handel ludźmi to proceder, który narusza podstawowe prawa człowieka, takie jak prawo
do wolności, godności czy decydowania o swoim życiu. Jest przestępstwem, które nie występują samodzielnie, ale współistnieje z innymi, m.in.:

• przeciwko wolności seksualnej i obyczajności;
• naruszeniu nietykalności cielesnej, uszkodzenie ciała;
• przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową;
• udział w zorganizowanej grupie przestępczej i kierowanie nią;
• oszustwa;
• przeciwko wolności;
• przeciwko wiarygodności dokumentów;
• nielegalnego przekroczenia granicy;
• kradzieży zwykłej i z użyciem przemocy.

Pierwszym i najważniejszym krokiem, jaki powinna podjąć osoba, będąca ofiarą handlu ludźmi jest zgłoszenie się na policję, do straży granicznej lub bezpośrednio do organizacji pozarządowej udzielającej pomocy ofiarom handlu ludźmi (np. Fundacja La Strada). Zgłoszenie się do odpowiedniej instytucji pozwoli na podjęcie określonych działań skierowanych na zapewnienie bezpieczeństwa, wsparcia i schronienia. Kontakt z policją lub z przedstawicielami straży granicznej pozwoli na udzielenie ofierze pomocy zgodnie z zasadami „Programu wsparcia i ochrony ofiary/świadka handlu ludźmi”. Wszelkie porady i wsparcie podejmowane w ramach programu są realizowane przez specjalistów zaznajomionych z tą tematyką.

Ofiary handlu ludźmi mają możliwość skorzystania z pomocy Krajowego Centrum Interwencyjno-Konsultacyjnego prowadzonego przez organizacje pozarządowe wybrane
w formie konkursu ofert ogłoszonego przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Od 2006 r., MSWiA co roku ogłasza otwarty konkurs na prowadzenie KCIK. Obecnie Centrum prowadzone jest przez La Strada - Fundację Przeciwko Handlowi Ludźmi
i Niewolnictwu oraz Fundację Dialog. W ofercie wsparcia oferowanej przez KCIK znajduje się:

1. zakwaterowanie w bezpiecznym ośrodku
2. wyżywienie
3. podstawowa opieka medyczna
4. wsparcie psychologiczne
5. konsultacje prawne
6. pomoc w kontaktach z organami ścigania
7. pomoc tłumacza
8. pomoc w legalizacji pobytu na terytorium Polski
9. zabezpieczenie możliwości bezpiecznego powrotu do kraju pochodzenia.

Warunkiem niezbędnym do skorzystania z pomocy oferowanej przez Krajowe Centrum Interwencyjno-Konsultacyjne jest nawiązanie kontaktu z organizacją: mailowego (kcik@strada.org.pl) lub telefonicznego (+48 22 628 01 20).

Zgodnie z art. 5a ustawy o pomocy społecznej prawo do świadczeń w formie interwencji kryzysowej, schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania oraz zasiłku celowego przysługuje:

1. cudzoziemcom przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zaświadczenia, o którym mowa w art. 170 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, lub
2. cudzoziemcom przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia, o którym mowa w art. 176 ustawy z dnia 12 grudnia
   2013 r.o cudzoziemcach, lub
3. obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy
   o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkom ich rodzin w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r.
   o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin posiadającym zaświadczenie, o którym mowa w art. 41a ust. 1 tej ustawy.

Natomiast zgodnie z art. 7 pkt 7a ww. ustawy pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi.