Konwencja została podpisana w Rzymie 4 listopada 1950 r. i weszła w życie 8 września 1953 r. Stronami Konwencji jest 47 państw europejskich. Katalog podstawowych praw i wolności zawartych w Konwencji został uzupełniony w kolejnych Protokołach dodatkowych: nr 1, 4, 6, 7, 12 i 13.

Polska przystąpiła do Konwencji z dniem 19 stycznia 1993 r., a jurysdykcję Trybunału oraz prawo do skargi indywidualnej uznała z dniem 1 maja 1993 r. Polska jest stroną Protokołów dodatkowych do Konwencji nr 1, 4, 6, 7 oraz 13.

Trybunał został utworzony w 1959 r., a jego siedziba mieści się w Strasburgu. Jest organem Rady Europy. Składa się z 46 sędziów – po jednym z każdego państwa strony Konwencji. Funkcję sędziego z ramienia Polski pełni od dnia 16 grudnia 2024 r. dr Anna Adamska-Gallant. 

Skargę do Trybunału może wnieść każda osoba, organizacja pozarządowa lub grupa jednostek, która uważa się za ofiarę naruszenia praw zawartych w Konwencji lub Protokołach dodatkowych przez państwo Stronę Konwencji.

Polski rząd jest reprezentowany przed Trybunałem przez Pełnomocnika Ministra Spraw Zagranicznych do spraw postępowań przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka. Od 4 sierpnia 2025 r. Pełnomocnikiem jest Paweł Wierdak.

Nad wykonaniem przez państwa wyroków Trybunału czuwa Komitet Ministrów Rady Europy. MSZ koordynuje wykonywanie wyroków Trybunału i reprezentuje polski rząd przed Komitetem Ministrów Rady Europy. W Polsce został powołany specjalny Zespół do spraw Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który monitoruje wykonywanie wyroków Trybunału przez właściwych ministrów i inne organy. Rada Ministrów corocznie przyjmuje raporty z wykonywania wyroków Trybunału. 

W celu zapobiegania kolejnym naruszeniom Konwencji orzeczenia Trybunału są tłumaczone i rozpowszechniane. Wszystkie orzeczenia Trybunału są dostępne w bazie HUDOC na stronie internetowej Trybunału, a w tłumaczeniu na język polski także w bazie orzeczeń na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości.