Komenda Główna
Państwowej Straży Pożarnej

Poniżej przedstawiono stanowiska Departamentu Ochrony Ludności i Zarządzania Kryzysowego MSWiA oraz Komendy Głównej PSP, do pytań zgłoszonych przez samorządy oraz osoby prywatne. Zastrzec jednakże należy, iż powyższych wyjaśnień nie należy traktować jako wiążącej wykładni w zakresie powszechnie obowiązujących przepisów prawa, z uwagi na brak kompetencji do jej wydania.

 

1) W jaki sposób organ gminy ma weryfikować wiarygodność oświadczenia świadka, zgodnie z przepisem art. 50 ust. 6 ww. ustawy? Czy wyłącznie pod kątem formalnym, tożsamości osób je składających, jeżeli zaś w szerszym zakresie, to w jaki sposób?

Przedmiotowe zagadnienie wiąże się z uregulowaniem sposobu dokumentowania udziału w działaniach ratowniczych, będącego przesłanką nabycia, na podstawie przepisów przejściowych art. 50 ust. 1 i 2 ww. ustawy, uprawnienia do świadczenia ratowniczego z tytułu wysługi lat w ochotniczej straży pożarnej, tj. nowego świadczenia wprowadzonego ustawą, w odniesieniu do działań ratowniczych podejmowanych w ramach działalności ochotniczych straży pożarnych w okresie poprzedzającym wejście w życie ustawy.

Z kolei, zgodnie z art. 50 ust. 3 ustawy, potwierdzeniem bezpośredniego udziału w działaniach ratowniczych jest:

1) od 1 stycznia 2022 r. - dokumentacja prowadzona przez Państwową Straż Pożarną;

2) od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2021 r. - dokumentacja prowadzona przez Państwową Straż

Pożarną lub pisemne oświadczenie 3 świadków (…);

3) do 31 grudnia 2011 r. - pisemne oświadczenie 3 świadków (…).

Stosownie do art. 60 ust. 6 ww. ustawy, oświadczenie, o którym mowa w ust. 3 pkt 2 i 3, podlega weryfikacji przez właściwego wójta (burmistrza, prezydenta miasta) pod względem jego wiarygodności, a następnie jest przekazywane do właściwego komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej w celu jego zatwierdzenia.

Przepisy ustawy nie regulują sposobu weryfikacji pisemnych oświadczeń świadków potwierdzających bezpośredni udział w działaniach ratowniczych, ani też nie determinują w sposób precyzyjny zakresu dokonywanej weryfikacji. Można jedynie zauważyć, że w świetle literalnego brzmienia przytoczonego wyżej art. 60 ust. 6 ustawy, przedmiotem weryfikacji jest wiarygodność oświadczenia, co w braku bardziej precyzyjnej regulacji powinno skłaniać do interpretacji wykorzystanego przez ustawodawcę pojęcia poprzez odwołanie się do jego normalnego znaczenia językowego. Tym samym, opierając się na słownikowej definicji określenia „wiarygodny” jako „godny wiary, zasługujący na zaufanie” można założyć, że zakres weryfikacji, o której mowa w art. 60 ust. 6 ustawy, obejmuje wszelkie aspekty pozwalające na przypisanie weryfikowanemu oświadczeniu waloru dokumentu relacjonującego opisywane fakty w sposób rzetelny i prawdziwy. Tym samym, weryfikacja „pod kątem formalnym”, rozumiana jako obejmująca samo sprawdzenie tożsamości osób składających oświadczenie, nie wydaje się wyczerpywać rozumianej w powyższy sposób analizy „wiarygodności”, choć niewątpliwie powinna stanowić dla niej punkt wyjścia.

Z drugiej strony warto zauważyć, że - w świetle art. 51 ust. 2 oraz art. 52 w związku z art. 17 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych - o przyznaniu świadczenia ratowniczego rozstrzyga w drodze decyzji administracyjnej komendant powiatowy (miejski) Państwowej Straży Pożarnej właściwy dla siedziby ochotniczej straży pożarnej. Zatem zgodnie ze standardem prawdy obiektywnej, uregulowanym przepisami ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 735, z późn. zm.; dalej: „k.p.a.”), na organie tym spoczywa obowiązek przeprowadzenia wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego (art. 7 k.p.a.), w tym do wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego (art. 77 § 1 k.p.a.) oraz do dokonania oceny na podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona (art. 80 k.p.a.). Na tle tych obowiązków zasadne wydaje się przyjęcie, że dokonywana - na podstawie art. 60 ust. 6 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych - przez właściwego wójta (burmistrza, prezydenta miasta), weryfikacja wiarygodności pisemnego oświadczenia ma jedynie charakter wstępny i nie musi polegać na niezawodnym ustaleniu, że zawarty w oświadczeniu opis wydarzeń w całości oddaje ich rzeczywisty przebieg. Ustaleń takich można bowiem dokonać jedynie w świetle całokształtu materiału dowodowego, którym nie musi dysponować podmiot dokonujący weryfikacji, o której mowa w art. 60 ust. 6 ww. ustawy, tj. wójt (burmistrz, prezydent miasta).

Mając powyższe na uwadze, zastrzegając przy tym możliwość ukształtowania się odmiennych poglądów doktryny i orzecznictwa na tle analizowanych przepisów przedmiotowej ustawy (która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2022 r.), można byłoby przyjąć, że w zamierzeniu ustawodawcy weryfikacja wiarygodności wspomnianego oświadczenia powinna wykraczać poza zakres kontroli wyłącznie formalnej (obejmującej sprawdzenie tożsamości osoby składającej oświadczenie), ale nie musi osiągać standardu ustaleń faktycznych w postępowaniu administracyjnym, obejmującego ustalenia co do rzeczywistego przebiegu opisanych w oświadczeniu wydarzeń w oparciu o całokształt zgromadzonego materiału dowodowego. Przedmiotowe ustalenia należą bowiem do organu orzekającego, którym w zakresie przyznania świadczenia ratowniczego z tytułu wysługi lat w ochotniczej straży pożarnej pozostaje właściwy komendant powiatowy (miejski) Państwowej Straży Pożarnej.

 

2) Kto może być świadkiem jako osoba pełniąca funkcje publiczne?

Interpretując przepisy art. 50 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (Dz. U. poz. 2490), w kontekście potwierdzania bezpośredniego udziału w działaniach ratowniczych, należy wskazać, iż zgodnie z ww. przepisem, co najmniej jednym ze świadków jest osoba, która pełniła funkcje publiczne lub była zatrudniona w urzędzie obsługującym organ administracji samorządowej w okresie, który ma potwierdzić bezpośredni udział wnioskodawcy w działaniach ratowniczych.

Odnosząc się do odesłania zawartego w cytowanym powyżej przepisie ustawy o ochotniczych strażach pożarnych, to należałoby je oprzeć o definicję legalną „osoby pełniącej funkcję publiczną”, która została zawarta w art. 115 § 19 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. z 2021 r. poz. 2345, ze zm.). Zgodnie z tym przepisem jest nią funkcjonariusz publiczny[1], członek organu samorządowego, osoba zatrudniona w jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi, chyba że wykonuje wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba, której uprawnienia i obowiązki w zakresie działalności publicznej są określone lub uznane przez ustawę lub wiążącą Rzeczpospolitą Polską umowę międzynarodową. Należy mieć przy tym na uwadze, że kategoria „innych osób, których uprawnienia i obowiązki w zakresie działalności publicznej są określone lub uznane przez ustawę lub umowę międzynarodową” przede wszystkim dotyczy osób uprawnionych do wydawania decyzji administracyjnych, które uzyskują status „funkcjonariusza publicznego” tylko przy wykonywaniu tych czynności urzędowych. Pojęcie „osoby pełniącej funkcję publiczną” ma więc nieco szerszy zakres niż definicja „funkcjonariusza publicznego”. Dlatego też wydaje się, iż nie powinny być one ze sobą utożsamiane.

Należy również wskazać, że do definicji „osoby pełniącej funkcje publiczne” odwołują się także inne przepisy, jak chociażby ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (Dz. U. z 2019 r. poz. 2399, ze zm.), czy ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z 2020 r. poz. 2176, ze zm.).

W odniesieniu do funkcji sołtysa jako organu wykonawczego sołectwa, należy zauważyć, że przepis art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2021 r. poz. 1372, ze zm.) nie stanowi jednoznacznie, że sołtys jest funkcjonariuszem publicznym, a jedynie wskazuje, iż korzysta on z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym, co znalazło odzwierciedlenie w wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 29 października 2002 r. (sygn. akt II AKa 258/02).2 Z kolei już Sąd Okręgowy w Krakowie w wyroku z dnia 4 marca 2015 r. (sygn. akt IV Ka 482/14) stwierdza, że sołtys posiada status funkcjonariusza publicznego w rozumieniu art. 115 § 13 Kodeksu karnego.

Jednocześnie, biorąc pod uwagę szersze znaczenie pojęcia „osoby pełniącej funkcje publiczne” niż „funkcjonariusza publicznego”, pewną wskazówkę mogłyby stanowić przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej. Na podstawie art. 5 ust. 2 ww. ustawy, ograniczenie prawa do informacji publicznej nie dotyczy informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji, oraz przypadku, gdy osoba fizyczna lub przedsiębiorca rezygnują z przysługującego im prawa. W związku z tym, można byłoby sformułować wniosek, że dane osobowe sołtysa, o ile ściśle wiążą się z pełnioną przez sołtysa rolą publiczną i nie wkraczają w sferę jego prywatności, podlegają - w myśl przepisów dotyczących dostępu do informacji publicznej - ograniczonej ochronie prawnej. Dlatego też, podążając tym tokiem rozumowania, sołtys jest osobą pełniącą funkcje publiczne, co w konsekwencji oznacza, iż mógłby potwierdzać fakty, o których mowa w przepisie art. 50 ust. 5 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych.

Wskazać również należy, że organem wykonawczym gminy, który przejął kompetencje naczelnika gminy po wyborach samorządowych w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2021 r. poz. 1372, ze zm.), został wójt. Wydaje się więc, że konsekwentnie naczelnik gminy także powinien być traktowany jako „osoba pełniąca funkcje publiczne”.

Ustosunkowując się natomiast do udostępnionego wzoru (formularza) oświadczenia, należy zaznaczyć, iż ma on jedynie charakter pomocniczy i przykładowy, nie zaś wiążący, ułatwiający wnioskodawcom rozpoczęcie procedury występowania z wnioskiem o przyznanie świadczenia ratowniczego.

3) Powoływanie komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej

Odpowiadając zapytanie dotyczące prośby o wyjaśnienie wątpliwości związanych z kwestią powoływania komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej w kontekście obowiązywania przepisu art. 10 ust. 7 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (Dz. U. poz. 2490) oraz przepisu art. 14 ust. 5 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2021 r. poz. 869, ze zm.), pragnę poinformować, że przedmiotowa kwestia została skonsultowana z Komendą Główną Państwowej Straży Pożarnej. Zdaniem Komendy Głównej PSP, zarówno treść przepisu art. 14 ust. 5 ustawy o ochronie przeciwpożarowej, jak i przepisu wynikającego z art. 10 ust. 7 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych należy traktować w kategoriach mówiących o tej samej osobie, czyli komendancie gminnym ochrony przeciwpożarowej. Natomiast intencją ustawodawcy był fakt przyznania możliwości wyboru przez wójta formy organizowania współpracy z ochotniczą strażą pożarną, na swoim terenie, z poziomu gminy. Zdarza się bowiem, że gmina na swoim terenie posiada od jednej do nawet kilkunastu lub kilkudziesięciu jednostek OSP. Podobnie jest z ilościową przynależnością do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego.

Należy również wskazać, że ustawodawca nie uchylił przepisu art. 14 ust. 5 ustawy o ochronie przeciwpożarowej, co może świadczyć o intencji dookreślenia (uzupełnienia i uszczegółowienia) dotychczasowych przepisów ww. ustawy w zakresie zatrudniania komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej poprzez ustalenie formy nawiązania stosunku pracy w postaci powołania, która została dokonana w przepisie art. 10 ust. 7 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych. Tym bardziej, że do tej pory organy gminy również mogły zatrudniać komendantów gminnych ochrony przeciwpożarowej, czyli mieliśmy w tym przypadku do czynienia z nawiązaniem stosunku pracy. Zarówno w ustawie o ochronie przeciwpożarowej, jak i ustawie o ochotniczych strażach pożarnych uprawnienia wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w zakresie zatrudniania/powoływania/wyznaczania komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej zostały przez ustawodawcę określone jako fakultatywne.

4) Zgodnie z art. 50 ust. 1 „Członkom ochotniczych straży pożarnych, o których mowa w art. 19 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej w brzmieniu obowiązującym przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, którzy ukończyli 65 lat - w przypadku mężczyzn i 60 lat - w przypadku kobiet oraz przez co najmniej 25 lat - w przypadku mężczyzn i 20 lat - w przypadku kobiet brali bezpośredni udział w działaniach ratowniczych, przysługuje świadczenie ratownicze, o którym mowa w art. 16”. Mając powyższe na uwadze, czy w przywołanym wyżej stanie prawnym, członkom ochotniczych straży pożarnych, nie spełniającym wymagań, o których mowa w art. 19 ust. 1b ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej w brzmieniu obowiązującym przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych, tj. w zakresie braku badań lekarskich dopuszczających do udziału w działaniach ratowniczych oraz braku szkolenia pożarniczego, o którym mowa w art. 28 ust. 1. będzie przysługiwało świadczenie ratownicze, o którym mowa w art. 16?

Na podstawie art. 16 ust. ust. 2 pkt 1 i ust. 3 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych, warunkiem przyznania świadczenia ratowniczego jest czynne uczestnictwo w działaniach ratowniczych lub akcjach ratowniczych, czyli branie bezpośredniego udziału w ww. działaniach. Członek OSP, który nie spełniał wymogu określonego w art. 19 ust. 1b ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (w brzmieniu sprzed 01.01.2022 roku) nie może otrzymać ww. świadczenia.

 

5) Zapisy ustawy o ochotniczych strażach pożarnych w zakresie świadczenia ratowniczego wskazują członków ochotniczych straży pożarnych, o których mowa w art. 19 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej, jako osoby uprawnione do świadczenia ratowniczego, o którym mowa w art. 16. Wobec powyższego, czy osobom będącym członkami ochotniczych straży pożarnych na gruncie ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. Nr 20, poz. 106, z późn. zm.) poprzedzającej ustawę z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej również przysługuje świadczenie ratownicze?

W opinii Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej, ustawa o ochotniczych strażach pożarnych dotyczy również osób będących druhami OSP w okresie wcześniejszym, co oznacza, że są one uprawnione do świadczenia ratowniczego.

 

6) Czy wójt, burmistrz, prezydent realizując obowiązek wynikający z art. 35 ust. 4 ustawy, może zlecić obsługę księgową poszczególnych OSP na zewnątrz, np. biuro rachunkowemu?

Zgodnie z art. 35 ust 4 ustawy ochotniczych strażach pożarnych, ewidencję majątku, księgowość oraz rachunkowość OSP na wniosek zarządu prowadzi bezpłatnie gmina, w związku z czym należy przyjąć, że sposób realizacji tego obowiązku pozostaje wyłącznie do decyzji właściwej gminy.

7) Czy na realizację zadań wynikających z art. 35 ust. 4, przewiduje się dotację celową z budżetu państwa?

Obecnie nie przewiduje się dotacji celowej z budżetu państwa na realizację zadań wynikających z art. 35 ust. 4 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych.

8) Czy w przypadku zaistnienia przesłanek z art. 35 ust. 4 ustawy konieczne jest pełnomocnictwo Zarządu OSP do prowadzenia na rzecz OSP ewidencji majątku, księgowości oraz rachunkowości przez gminę lub inny podmiot, któremu zlecono realizację wymienionych w tym przepisie zadań?

Obowiązujący przepis art. 35 ust. 4 ww. ustawy nie wymaga konieczności udzielenia pełnomocnictwa od zarządu OSP, jednak postępowanie w tym zakresie powinno być zgodne z obowiązującymi przepisami, w szczególności ustawą z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (Dz. U. z 2021 roku, poz. 217, ze zm.).

9) Czy art. 35 ust. 4. oznacza, że dla każdej OSP należy prowadzić odrębną księgę rachunkową (pomocnicze księgi rachunkowe w zakresie ewidencji majątku)?

Według opinii Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej, wszelkie obowiązki prowadzone przez gminę na rzecz ochotniczych straży pożarnych, zarówno ewidencja majątku, księgowość oraz rachunkowość, w celu zachowania przejrzystości powinny być prowadzone odrębnie dla każdej OSP.

10) Jak ustalać właściwość miejscową organu zobowiązanego do weryfikacji oświadczeń, o których mowa w art. 50 ust. 2 i 3 ustawy, zwłaszcza w sytuacji, gdy wnioskujący o przyznanie świadczenia ratowniczego wykonał działalność ratowniczą na przestrzeni wymaganych w przypadku mężczyzn 25 lat a w przypadku kobiet 20 lat, w jednostkach OSP mających siedziby w różnych gminach?

Zgodnie ze stanowiskiem Komendy Głównej PSP, właściwość miejscowa organu gminy powinna być ustalana według ostatniej siedziby ochotniczej straży pożarnej, w której działaniach brał udział wnioskodawca.

11) Jak ustalać właściwość miejscową organu przyznającego świadczenie ratownicze (właściwego komendanta powiatowego), zwłaszcza w sytuacji, gdy wnioskujący o przyznanie świadczenia ratowniczego wykonywał działalność ratowniczą na przestrzeni wymaganych w przypadku mężczyzn 25 lat, a w przypadku kobiet 20 lat, w jednostkach OSP mających siedziby w różnych gminach?

Właściwość miejscowa organu przyznającego świadczenie ratownicze powinna być ustalana z uwagi na ostatnią siedzibę ochotniczej straży pożarnej, w której działaniach brał udział wnioskodawca.

 

12) W jakiej formie wójt, burmistrz, prezydent wydają rozstrzygnięcie, o którym mowa w art. 50 ust. 6, w sprawie weryfikacji oświadczeń, o których mowa w ust. 2 i 3 wskazanego artykułu?

Zdaniem Komendy Głównej PSP, rozstrzygnięcie wydawane jest w formie zaświadczenia (art. 217 Kodeksu postępowania administracyjnego), zaś odmowa w formie postanowienia.

 

13) W jakiej formie komendant powiatowy (miejski) PSP dokonuje zatwierdzenia (o którym mowa w drugiej części zdania art. 50 ust. 6 ustawy) rozstrzygnięcia wójta, burmistrza, prezydenta, o którym mowa w pierwszej części przedmiotowego przepisu?

Oświadczenie jest dowodem w postępowaniu. Jego zatwierdzenie jest w istocie faktycznym uznaniem zawartych w nim informacji i nie jest sformalizowane.

 

14) W jakim terminie wójt, burmistrz, prezydent zobowiązany jest do wydania rozstrzygnięcia, o którym mówi art. 50 ust. 6, i czy przysługuje w tym zakresie prawo wniesienia ponaglenia?

Zgodnie z art. 217 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego, zaświadczenie wydaje się bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu 7 dni.

 

15) Jaki organ jest uprawniony do oceny spełniania wymogu wynikającego z art. 50 ust. 4 i 5 ustawy - wójt, burmistrz, prezydent, dokonujący oceny wiarygodności oświadczeń, o których mowa w ust. 2 i 3 tego przepisu, czy komendant powiatowy (miejski), dokonujący zatwierdzenia ww. rozstrzygnięcia wójta, burmistrza, prezydenta?

Zgodnie ze stanowiskiem Komendy Głównej PSP, ocenę wiarygodności oświadczeń i ich prawidłowości dokonuje wójt/burmistrz/prezydent miasta.

 

16) W związku z faktem, że rygor odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń na podstawie art. 50 ust. 7, dotyczy wyłącznie oświadczeń, o których mowa w ust. 3 punkt 2 i 3 wskazanego artykułu, proszę o informację, w jaki sposób organ (najprawdopodobniej wójt, burmistrz, prezydent) winien zweryfikować spełnienie wymogu, o którym mowa w ust. 4 i 5 tego artykułu. Przyjmując nawet, że gmina posiada dostęp do zasobów systemów ELUD i PESEL, lub danych z Urzędu Stanu Cywilnego, umożliwiających wychwycenie występowania stosunku pokrewieństwa, powinowactwa czy stosunku małżeństwa między oświadczającym a wnioskodawcą, to w pozostałych aspektach jest to już w praktyce niezwykle trudne, jak w przypadku wykonywania opieki czy kurateli, stosunku podległości służbowej, czy zwłaszcza pozostawania skazanym za przestępstwo (która to wiedza podlega ochronie, pozostając w sferze udostępniania informacji z Krajowego Rejestru Karnego). Jeszcze trudniej sprawa przedstawia się z wymogiem pełnienia przez świadka funkcji publicznej/zatrudnienia w urzędzie obsługującym organ administracji samorządowej, o którym mowa w art. 50 ust. 5, gdyż potencjalny katalog takich funkcji czy miejsc zatrudnienia jest nader obszerny, zaś gmina ma ograniczone możliwości zweryfikowania danych osób w przeszłości (np. może sprawdzić osoby zatrudnione w gminie lub będące radnymi Miasta Krakowa), co stanowi jedynie wąski zakres podmiotów, o których mowa w tym przepisie.

Weryfikacja powinna mieć charakter wykluczający, tzn. o ile wójt, burmistrz, prezydent miasta ustali okoliczność negatywną to powinien ją uwzględnić. Wójt, burmistrz, prezydent miasta nie rozpoznaje oświadczeń osób, o których mowa w art. 50 ust. 4 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych, natomiast zobowiązany jest do sprawdzenia spełnienia przez osobę, o której mowa w art. 50 ust. 5 ww. ustawy, przesłanek wymienionych w tym przepisie, jak i wiarygodności jego oświadczenia.

Natomiast w zakresie dotyczącym możliwości korzystania przez organy gmin z danych zawartych w rejestrze PESEL czy rejestrze stanu cywilnego, należy wskazać, że zgodnie z ustawą z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (Dz. U. z 2021 roku, poz. 510, ze zm.), organy gmin mogą korzystać z danych zawartych w rejestrze PESEL oraz rejestrze mieszkańców w zakresie niezbędnym do realizacji ustawowych zadań. W rejestrze tym nie są jednak gromadzone dane dotyczące opieki, kurateli, podległości służbowej, czy dane dotyczące miejsca zatrudnienia.

Dodatkowo należy zaznaczyć, że dostęp do rejestru stanu cywilnego, w którym dokonuje się rejestracji stanu cywilnego w formie aktów stanu cywilnego, zgodnie z ustawą z dnia 28 listopada 2014 roku - Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2021 roku, poz. 709, ze zm.), jest ograniczony. Kierownik urzędu stanu cywilnego, zastępca kierownika urzędu stanu cywilnego, wojewoda, minister właściwy do spraw wewnętrznych oraz minister właściwy do spraw informatyzacji posiadają dostęp do rejestru stanu cywilnego, wyłącznie w celu realizacji zadań określonych w ustawie (art. 5 ust. 6). Poza tym dane z rejestru stanu cywilnego minister właściwy do spraw informatyzacji udostępnia: Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnemu Biuru Antykorupcyjnemu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego - wyłącznie w zakresie niezbędnym do realizacji ich ustawowych zadań (art. 5a).

 

17) W art. 50 ust. 5 przedmiotowej ustawy, stwierdzono, że co najmniej jednym ze świadków jest osoba, która pełniła funkcje publiczne lub była zatrudniona w urzędzie obsługującym organ administracji samorządowej w okresie, który ma potwierdzić bezpośredni udział wnioskodawcy w działaniach ratowniczych. Czy prawidłowym jest uznanie, że aby spełniony został wymóg z cytowanego przepisu, konieczne jest albo:

a. co najmniej jedno oświadczenie, osoby, która pełniła funkcje publiczne lub była zatrudniona w urzędzie obsługującym organ administracji samorządowej w całym okresie, który potwierdza bezpośredni udział wnioskodawcy w działaniach ratowniczych,

b. kilka oświadczeń złożonych przez różne osoby, które pełniły funkcje publiczne lub były zatrudnione w urzędzie obsługującym organ administracji samorządowej w czasie, co do którego dokonują, potwierdzenia bezpośredniego udziału wnioskodawcy w działaniach ratowniczych (chodzi o sytuację, gdy nie istnieje jeden świadek, który spełnia wymóg wspomnianego przepisu i jednocześnie posiada wiedzę, co do całego okresu, w którym wnioskujący o świadczenie ratownicze brał bezpośredni udział w działaniach ratowniczych).

Teza zawarta w pytaniu jest prawidłowa. Obydwa podane przypadki - osoba pełniąca funkcje publiczne lub zatrudniona w urzędzie przez cały potwierdzany okres lub kilka osób potwierdzających kolejne okresy. Dopuszczalnym jest, aby osoba, która nie była zatrudniona przez cały okres (np. tylko przez 2 lata), potwierdziła cały ten okres.

 

18) Proszę o doprecyzowanie, czy użyte w art. 50 ust. 5 pojęcie „osoba, która pełniła funkcje publiczne” należy interpretować wąsko, odnosząc się do definicji wynikającej z art. 115 § 19 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks Karny, czy też rozszerzająco, jak uczynił to NSA w wyroku z dnia 21 czerwca 2018 r. sygn. akt. I OSK 169/18, wydając rozstrzygnięcie odnoszące się do przepisów ustawy o dostępie do informacji publicznej.

Pojęcie „osoby pełniącej funkcje publiczne”, o której mowa w art. 50 ust. 5 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych, należy interpretować rozszerzająco (np. status świadka może mieć dyrektor szkoły, jako „osoba pełniąca funkcje publiczne”).

 

19) W świetle art. 50 ust. 9, proszę o wyjaśnienie czy w sytuacji, gdy wójt, burmistrz, prezydent, do którego wnioskodawca złożył wymagane oświadczenia 3 świadków, potwierdzających fakt bezpośredniego uczestnictwa wnioskodawcy w akcjach ratowniczych, nie dysponuje żadnymi informacjami na ten temat, zobligowany jest potwierdzić wiarygodność oświadczeń, wobec faktu, że nie dysponuje żadnymi dowodami, które uzasadniałyby uznanie tych oświadczeń za nieobiektywne lub potwierdzające w nienależyty sposób, fakt bezpośredniego udział wnioskodawcy w działaniach ratowniczych?

Potwierdzenie wiarygodności oświadczeń wynika z zebranych przez poświadczającego informacji. W opinii Komendy Głównej PSP odmowa zatem powinna mieć formę postanowienia (art. 219 Kodeksu postępowania administracyjnego).

 

20) Czy wójt, burmistrz, prezydent w toku weryfikacji oświadczeń może, jeżeli tak, to w jakim trybie, zwrócić się do Prezesa OSP właściwego dla wnioskodawcy o potwierdzenie okoliczności objętych oświadczeniem, czy w ogóle powinien zwracać się?

Oczywiście ww. organy samorządu terytorialnego mogą pozyskiwać informacje z różnych źródeł, również do władz OSP.

 

21) Przepis art. 50 ust. 8 i 9 posługuje się ogólnym pojęciem organu, nie doprecyzowując go ani też nie definiując go wcześniej. W przedmiotowej ustawie ustawodawca używa określenia „organ przyznający” i „organ wypłacający”, definiując te pojęcia, zatem czy prawidłowym jest uznanie, że pod pojęciem organu użytym w art. 50 ust. 8 i 9 ustawy rozumie się wójta, burmistrza, prezydenta?

W tym przypadkach określonych w art. 50 ust. 8 i 9 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych, organem jest wójt/burmistrz/prezydent miasta.

 

22) W jaki sposób realizować i przy pomocy jakich narzędzi obowiązek wynikający z art. 54 ust. 1. zobowiązujący wójta, burmistrza, prezydenta do powiadamiania organu wypłacającego o śmierci osoby, której przyznano świadczenia ratownicze? Mimo, że wójt, burmistrz, prezydent, będzie posiadał informację, komu właściwy komendant powiatowy (miejski) straży pożarnej przyznał świadczenie ratownicze, to w jaki sposób i kiedy ma zweryfikować, czy uprawniony do świadczenia ratowniczego nie zmarł.

Powiadamianie, o którym mowa w art. 54 ww. ustawy, powinno być dokonane, o ile organ poweźmie taką informację. Należy również dodać, że Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA uzyskał pełną funkcjonalność systemu pozwalającą na bezpłatne pozyskiwanie drogą elektroniczną z rejestru PESEL informacji o śmierci osób uprawnionych do świadczenia ratowniczego.

 

23) Komu przysługuje świadczenie ratownicze?

Na podstawie przepisów art. 16 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 roku o ochotniczych strażach pożarnych (Dz. U. poz. 2490), strażakowi ratownikowi OSP przysługuje świadczenie ratownicze (corocznie waloryzowane) z tytułu wysługi lat w OSP w wysokości 200 zł. Uprawnienie do tego świadczenia przysługuje strażakowi ratownikowi OSP, który czynnie uczestniczył jako członek OSP w działaniach ratowniczych lub akcjach ratowniczych (wymagany bezpośredni udział co najmniej raz w roku) co najmniej przez 25 lat (w przypadku mężczyzn) oraz 20 lat (w przypadku kobiet). Przy naliczaniu okresu czynnego uczestnictwa w działaniach ratowniczych/akcjach ratowniczych nie jest wymagane zachowanie ciągłości wysługi lat w OSP.

Świadczenie ratownicze przyznaje się na wniosek zainteresowanego, złożony do komendanta powiatowego (miejskiego) PSP - tj. organu przyznającego, właściwego dla siedziby jednostki OSP, do której należy/ał strażak ratownik OSP. Prawo do tego świadczenia przysługuje po osiągnięciu przez mężczyznę 65 roku życia, a przez kobietę 60 roku życia. Świadczenie ratownicze wypłaca Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA. Jednocześnie informuję, że ustawodawca nie dokonuje rozróżnienia w zakresie przyznania ww. świadczenia ratowniczego między strażakami ratownikami OSP a strażakami ratownikami OSP, którzy są równocześnie strażakami PSP, w myśl art. 1 ust. 3 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 roku o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 1940, ze zm.).

 

24) Uchwały rad gmin w zakresie ekwiwalentu dla strażaków OSP

Odpowiadając na wystąpienie dotyczące zajęcia stanowiska w przedmiocie przepisów przejściowych w zakresie ekwiwalentu dla strażaków ratowników OSP w ustawie z dnia 17 grudnia 2021 roku o ochotniczych strażach pożarnych (Dz. U. poz. 2490) i podejmowania uchwał przez rady gmin w sprawie wysokości ekwiwalentu pieniężnego dla strażaków ratowników OSP za udział w działaniach ratowniczych, akcjach ratowniczych, szkoleniach i ćwiczeniach, przekazane - zgodnie z właściwością - do tut. Ministerstwa, przez Przewodniczącego Głównej Komisji Orzekającej w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych (pismo z dnia 11 lutego 2022 roku Nr BDF2.058.1.2022), pragnę poinformować, co następuje:

W odniesieniu do uchwał podejmowanych przez gminy w sprawie ekwiwalentu pieniężnego dla strażaków ochotników ochotniczych straży pożarnych wskazać należy, iż zgodnie z art. 15 ust. 2 ww. ustawy, wysokość przedmiotowego ekwiwalentu ustala właściwa rada gminy w drodze uchwały. Ekwiwalent pieniężny jest wypłacany z budżetu właściwej gminy.

Pytania zawarte w Państwa wystąpieniu sprowadzają się do zagadnienia związanego z obowiązywaniem uchwał ustalających wysokość ekwiwalentu pieniężnego przysługującego strażakom ochotnikom OSP, podjętych przez rady gmin przed dniem 1 stycznia 2022 roku. W związku z tym, że podobne wątpliwości były już podnoszone pod adresem tut. Ministerstwa, głównie przez stronę samorządową, tut. Departament wystąpił do komórki prawnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z prośbą o opinię, formułując następujące pytanie:

- Czy dotychczasowe uchwały podejmowane przez radę gminy w sprawie wysokości ekwiwalentu pieniężnego zachowują moc do dnia 30 czerwca 2022 roku (art. 48 w zw. z art. 15 ust. 2 ww. ustawy)?

Departament Prawny MSWiA do przedmiotowej kwestii odniósł się w następujący sposób, z zastrzeżeniem, iż powyższych wyjaśnień nie należy traktować jako wiążącej wykładni w zakresie powszechnie obowiązujących przepisów prawa, z uwagi na brak kompetencji do jej wydania przez tut. organ.

Przedmiotowe zagadnienie wiąże się ze sformułowanym w piśmiennictwie poglądem, zgodnie z którym uchwały rad gmin podjęte na podstawie art. 28 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2021 r. poz. 869)[2] utraciły moc obowiązującą z dniem 1 stycznia 2022 roku w związku z derogowaniem przywołanego przepisu, z nastaniem tej daty, na mocy art. 38 pkt 12 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych. Pogląd taki uzasadniany byłby brzmieniem § 32 załącznika do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 roku w sprawie „Zasad techniki prawodawczej" (Dz. U. z 2016 r. poz. 283).[3]

Dla udzielenia odpowiedzi na powyższe pytanie niezbędne jest uwzględnienie faktu, że choć w sensie technicznym, na mocy art. 38 pkt 12 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych, istotnie doszło do uchylenia przepisu art. 28 ustawy o ochronie przeciwpożarowej, stanowiącego podstawę do wydania przez radę gminy uchwały w sprawie wysokości ekwiwalentu ratowniczego, to jednak w art. 15 ust. 2 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych przewidziano analogiczną podstawę prawną, upoważniającą ten sam organ, tj. radę gminy, do uregulowania tego samego zagadnienia, tj. wysokości ekwiwalentu ratowniczego, w ten sam sposób, jak pod rządami uchylonego przepisu upoważniającego, tj. poprzez wydanie aktu prawa miejscowego w formie uchwały. W sensie materialnym kompetencja rady gminy nie uległa zatem zmianie. Co więcej, nie uległy także zmianie wytyczne dotyczące treści uchwały, określające w tożsamy sposób limit wysokości ekwiwalentu ratowniczego.[4]

W tym miejscu warto zaznaczyć, że zagadnienie wpływu derogacji bądź zmian przepisów upoważniających na obowiązywanie uchwał rad gmin podjętych na podstawie tych przepisów - w kontekście powołanej wyżej reguły interpretacyjnej sformułowanej w § 32 Zasad techniki prawodawczej - były przedmiotem analizy orzecznictwa sądowoadministracyjnego. Przykładowo, w podobnej sprawie, w wyroku z dnia 26 września 2012 roku (sygn. akt I OSK 1534/11), Naczelny Sąd Administracyjny zaprezentował następujący wywód: „Wejście w życie ustawy (…) spowodowało definitywną derogację ust. 4 art. 98 oraz wprowadzenie odpowiedniej regulacji w tym zakresie w art. 98a ust. 1 u.g.n. Wobec zachowania przez ustawodawcę kompetencji właściwych rad gmin do ustalania w drodze uchwał wysokości stawek procentowych opłat adiacenckich oraz utrzymania zasadniczej treści podstawy materialnoprawnej podlegającej konkretyzacji w drodze uchwał (w tym w zakresie maksymalnej wysokości stawek procentowych) trzeba przyjąć, że powyższa nowelizacja nie miała wpływu zarówno na dalsze obowiązywanie, jak i na stosowanie tych uchwał, które zostały podjęte przed dniem 22 września 2004 r. Zmianie uległa bowiem jedynie numeracja przepisu kompetencyjnego, natomiast treść normy prawnej pierwotnie ustanowionej w art. 98 ust. 4 u.g.n. nie uległa zmianie i zachowana została ciągłość obowiązywania tej normy prawnej. Należy w takiej sytuacji odróżnić uchylenie przepisu od uchylenia normy prawnej, upoważniającej rady gmin do ustalania w drodze uchwał wysokości stawek procentowych opłat adiacenckich. Norma prawna nie została uchylona, ani nie uległa zmianie.”.

Wydaje się, że rozumowanie zawarte w przytoczonym wyżej wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego może stanowić argumentację skłaniającą do akceptacji poglądu, że wobec zachowania przez art. 15 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych tożsamego zakresu przyznanej radom gminy kompetencji prawodawczej, uchwały tych organów - podjęte na podstawie art. 28 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpożarowej - zachowały swoją moc obowiązującą, mimo technicznego uchylenia wspomnianego przepisu. Dodatkowo należy zaznaczyć, że za słusznością takiego stanowiska przemawiać mogłyby ewentualnie także względy wykładni celowościowej, związane z potrzebą zapewnienia ciągłości funkcjonowania ważnych z punktu widzenia bezpieczeństwa, społecznych podmiotów ratowniczych.

Podkreślić także należy, iż kwestia ekwiwalentu pieniężnego dla strażaków ratowników OSP z tytułu udziału w działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, ćwiczeniu lub szkoleniu była jednym z ważniejszych zagadnień, na które zwracano uwagę podczas konsultacji projektu ustawy o ochotniczych strażach pożarnych. Dlatego też, mając na celu m.in. odpowiednie docenienie służby strażaków OSP uczestniczących w ww. działaniach, w przedmiotowej ustawie przewidziano wprowadzenie korzystniejszych zasad przyznawania ekwiwalentu pieniężnego dla tej grupy strażaków OSP oraz zachowano ciągłość prawa do jego uzyskania.

Prawo do ekwiwalentu przysługuje bowiem nieprzerwanie, tj. również od dnia 1 stycznia 2022 roku, tyle tylko, że od dnia 1 stycznia 2022 roku możliwe jest podjęcie przez organy samorządu terytorialnego uchwał, które będą mogły wprowadzić nowe, korzystniejsze dla strażaków ratowników OSP stawki ekwiwalentu pieniężnego. Taka też była intencja Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej zamieszczona w opublikowanych dotychczas komunikatach dotyczących przedmiotowej kwestii. Oczywiście intencją Komendy Głównej PSP nie było ingerowanie w konstytucyjną autonomię organów samorządu terytorialnego, a jedynie zachęcenie i zmotywowanie do możliwie szybkich działań, które powinny usunąć wszelkie wątpliwości w tej kwestii, które pojawiały się w ostatnim czasie w przestrzeni publicznej. Dlatego też, warto zwrócić uwagę gmin na potrzebę jak najszybszego podjęcia stosownych uchwał, aby to uprawnienie mogło być w pełni realizowane w korzystniejszej dla strażaków OSP formule.

Należy również wskazać, że wyżej przedstawione stanowisko Komendant Główny PSP w dniu 26 stycznia 2022 roku wystosował do komendantów wojewódzkich PSP, z jednoczesnym poleceniem jego przekazania komendantom powiatowym (miejskim) PSP, a za ich pośrednictwem wójtom (burmistrzom, prezydentom miast).

Niemniej jednak, niezależnie od powyższego, z formalnego punktu widzenia brak jest podstaw do kierowania pod adresem tut. Ministerstwa oczekiwań w zakresie przedstawiania wykładni przepisów obowiązującego prawa, nawet jeżeli materia stanowiąca przedmiot regulacji należy do zakresu właściwości Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji (w tym przypadku dotyczy raczej gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego). Dotyczy to zwłaszcza przypadku, gdy zapytanie pochodzi od podmiotu świadczącego komercyjnie usługi z zakresu pomocy prawnej. Warto w tym kontekście zauważyć, że w analizowanej sprawie, zapytanie zostało skierowane do organu orzeczniczego, tj. do Głównej Komisji Orzekającej w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych, której zadaniem nie jest udzielanie porad prawnych, ani przedstawianie interpretacji przepisów prawa poza trybem procesowym.