Unijny Mechanizm Ochrony Ludności to utworzony w 2001 r. system koordynacji pomocy ratowniczej i humanitarnej na wypadek katastrof naturalnych i wynikających z działalności człowieka, których skala lub charakter przekracza możliwości reagowania kraju dotkniętego. Mechanizm stanowi instytucjonalną platformę współdziałania państw w nim uczestniczących z instytucjami unijnymi odpowiedzialnymi za sferę ochrony ludności. Jest narzędziem wspólnotowego przygotowania, zapobiegania i reagowania na klęski żywiołowe lub katastrofy. Udzielana w jego ramach pomoc polega w szczególności na kierowaniu do działań wyspecjalizowanych i odpowiednio wyposażonych zespołów ratowniczych (modułów) oraz dostarczaniu pomocy rzeczowej i eksperckiej. 

Oprócz krajów UE w mechanizmie uczestniczy obecnie 8 państw (Albania, Bośnia i Hercegowina, Islandia, Czarnogóra, Macedonia Północna, Norwegia, Serbia i Turcja). Uruchomienie działań pomocowych Mechanizmu uzależnione jest od otrzymania oficjalnego apelu o pomoc wyasygnowanego przez państwo dotknięte skutkami katastrofy. O pomoc wnioskować mogą państwa uczestniczące w Mechanizmie, pozostałe kraje świata oraz uprawnione organizacje międzynarodowe. W Rzeczypospolitej Polskiej rolę punktu kontaktowego dla Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności pełni Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej.