Narodowe Centrum Badań
i Rozwoju

Choroby układu krążenia i nowotwory są obecnie najbardziej rozpowszechnionymi chorobami cywilizacyjnymi w Polsce stanowiąc główne wyzwanie epidemiczne dla sektora ochrony zdrowia i sektora badawczego. W ocenie ankietowanych kierowników projektów medycznych w NCBR w perspektywie 5-10 lat kluczowymi wyzwaniami będą nowotwory złośliwe, choroby układu krążenia, cukrzyca oraz zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania.

Analiza obciążenia chorobowego

Choroby układu krążenia i nowotwory są obecnie najbardziej rozpowszechnionymi chorobami cywilizacyjnymi w Polsce. Stanowią one główne wyzwanie epidemiczne dla sektora ochrony zdrowia i sektora badawczego. Pokazują to dobrze wskaźniki stosowane w ramach metodyki Global Burden of Diseases. Wskaźnik DALY prezentujący lata życia z uwzględnieniem niesprawności jest kluczową zintegrowaną miarą utraty zdrowia i może posłużyć do pokazania co jest największą grupą problemów zdrowotnych. W Polsce są to choroby układu krążenia (27%) oraz nowotwory (25%).

W ocenie kierowników projektów B+R główne wyzwania to nowotwory, choroby układu krążenia, cukrzyca…

W ramach badania ewaluacyjnego zapytano o zdanie kierowników projektów z zakresu medycyny, które były lub są współfinasowane ze środków w NCBR. W ich opinii kluczowymi wyzwaniami - w perspektywie 5-10 lat - będą nowotwory złośliwe (53%), choroby układu krążenia (52%), cukrzyca (41%) oraz zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania (41%). Podobne grupy chorobowe były wskazywane w odpowiedzi na pytanie co wymaga intensyfikacji prac B+R, tak aby zwiększyć dostępność technologii diagnostycznych, z tym że na nowotwory złośliwe wskazywało znacznie więcej respondentów (68%). Wskazuje to na potrzebę intensyfikacji wsparcia prac B+R w tym obszarze.  

Polska dysponuje potencjałem badawczym w obszarze nowotworów

Przegląd baz publikacji krajowych oraz projektów badawczych (NCN, NCBR) wskazuje również, że choroby nowotworowe stanowią istotny przedmiot badań i publikacji. W okresie 2015-2023 dotyczyły one przede wszystkim chorób nowotworowych (50% ogółu), ciąży, porodu i połogu (20,6%) oraz chorób krwi i narządów krwiotwórczych (8%). W projektach NCBR z zakresu medycyny i inżynierii biomedycznej zdecydowanie dominują trzy grupy tematów: 27,3% projektów dotyczyło chorób nowotworowych, 14,5% chorób układu nerwowego, a 13% chorób układu krążenia. Także w projektach badawczych NCN również dominuje problematyka nowotworów (ok. 41%). Oznacza to, że Polska dysponuje zespołami badawczymi aktywnie zajmującymi się tą problematyką.

Nieco inna sytuacja występuje w przypadku chorób układu krążenia. Liczba publikacji w tym obszarze jest znacznie mniejsza niż w przypadku onkologii jednak problematyka ta jest szeroko eksplorowana na co wskazuje analiza projektów finansowanych przez NCBR oraz bazy patentowe. Sytuacja ta może oznaczać, że Polska nie dysponuje tak licznymi i silnymi zespołami badawczymi w tym obszarze jak w przypadku badań nad nowotworami.

Międzynarodowe trendy publikacyjne wskazują na rosnącą popularność tematyki chorób układu oddechowego, podczas gdy patenty w największym stopniu dotyczą nowotworów.

Z przeanalizowanych danych wynika, że największa liczba zgłoszeń patentowych (tych w, których udało się połączyć opis patentu z klasyfikacją ICD) w latach 2015-2023 w Europejskim Urzędzie Patentowym dotyczyła nowotworów (267 tys.). Z kolei w publikacjach zagranicznych dominowały choroby układu oddechowego. Tematyki tej dotyczyło ok. 22% publikacji (artykułów naukowych, monografii, książek i rozdziałów) w tym samym okresie, podczas gdy nowotworów ok. 20%, a  chorób układu nerwowego ok. 19%. Popularność tematyki chorób układu oddechowego wynikała z intensyfikacji badań nad wirusem grypy w okresie pandemii Covid-19. W okresie poprzedzającym wybuch pandemii w publikacjach dominowała tematyka nowotworów (21,9%) i chorób układu nerwowego (20%). Choroby układu oddechowego były na trzecim miejscu z udziałem ok. 19,5%.

Zderzając ze sobą te różne podejścia i dane podjęto się próby wskazania obszarów o największym potencjale i wadze w obszarze nauk o zdrowiu. Dla każdego podejścia w tabeli wskazano po pięć najważniejszych, przyporządkowanych do danych, kategorii chorobowych. Najczęściej były nimi  nowotwory, choroby układu krążenia i choroby układu nerwowego.

Szczegółowe wyniki i opis zastosowanego podejścia stanowią część raportu końcowego z ewaluacji wsparcia sektora medycznego przez NCBR i ex-post Programu STRATEGMED.