Narodowe Centrum Badań
i Rozwoju

Autorzy raportu wskazali na kilka trendów, z którymi obecnie mamy do czynienia na świecie, które wpływają na ocenę innowacyjności poszczególnych krajów:

• Drugi rok z rzędu spowalnia dynamika globalnych nakładów na badania i rozwój. Szacunki WIPO wskazują, że w 2025 roku wzrost wyniesie 2,3%, czyli najmniej od 2010 roku.
• Spowolniły także nakłady przedsiębiorstw na B+R, których dynamika zrównała się z dynamiką nakładów ogółem. Utrzymanie trendu będzie to oznaczało, że motorem wzrostu nakładów na B+R przestanie być sektor prywatny.
• Dane te współgrają ze spowolnieniem wzrostu wydatków na B+R w korporacjach – czołowych inwestorach w B+R na świecie. Choć nominalnie nakłady te rosną (3,2%) to realnie wzrost jest niewielki (0,9%). Jest on też wyraźnie niższy niż latach 2019-2023. W dyskusji towarzyszącej ogłoszeniu raportu pojawił się głos, świadczący, że może to wynikać z ogólnej niepewności i nieprzewidywalności otoczenia gospodarczego.   
• Wartość i liczba inwestycji liczba inwestycji funduszy venture capital wróciła do poziomów sprzed boomu po pandemii COVID19. Liczba inwestycji spada trzeci rok z rzędu, w 2024 roku wzrosła natomiast nieznacznie ich wartość.  Najczęściej wskazywaną przyczyną jest utrzymywanie się wysokiego kosztu pieniądza, czyli wyższych stóp referencyjnych banków centralnych.
• Niewielki wzrost wartości inwestycji VC związany był głównie z megarundami inwestycyjnymi w projekty AI w USA.
• Do 2 mln rocznie wzrosła liczba nowych publikacji naukowych. Nastąpiło to po spadku ich liczby w 2023 roku, będącym opóźnionym efektem pandemii COVID19.
• Liczba nowych międzynarodowych zgłoszeń patentowych wzrosła nieznacznie (0,5%), ale podobnie jak w przypadku publikacji naukowych jest to odbicie po spadku zaobserwowanym w 2023 roku. Wzrost zawdzięczany jest głównie aktywności krajów azjatyckich (Chin i Korei Płd.).
• Utrzymuje się wysokie tempo postępu technicznego w zakresie mocy obliczeniowych oraz wydajności OZE przy jednoczesnym spadku cen. Spadła natomiast liczba rejestracji nowych leków.
• Praktycznym wymiarem wdrożeń innowacji jest, przekraczający trend wieloletni, globalny wzrost produktywności o 2,5%.

Przy tej okazji warto zwrócić uwagę, że w ostatnich latach Polska utrzymuje wyższe niż światowe tempo wzrostu nakładów na B+R, zarówno ogółem jak i przedsiębiorstw.

Jeśli chodzi o sam ranking to w jego czołówce nastąpiły tylko niewielkie zmiany. Według metodologii WIPO w trójce najbardziej innowacyjnych krajów ponownie znalazły się Szwajcaria, Szwecja i Stany Zjednoczone. Po raz pierwszy do czołowej dziesiątki weszły Chiny. 

Natomiast Polska w 18. edycji Globalnego Indeksu Innowacyjności:

• awansowała o jedno miejsce, na 39 pozycję. Jest to awans drugi rok z rzędu. Należy jednak zauważyć, że od 2016 roku miejsce zajmowane przez Polskę oscyluje między 38 a 41 pozycją.
• Wyższe miejsca zajmujemy we wskaźnikach związanych z edukacją: wynikami PISA (14 miejsce) i liczby lat edukacji (21 miejsce), rynkiem wewnętrznym: jego skalą (20 miejsce) oraz dywersyfikacją przemysłu (11 miejsce). Stosunkowo dobre pozycje zajmujemy także we wskaźnikach związanych z B+R – BERD (21 miejsce), GERD (26 miejsce), udziale kobiet wśród posiadaczy wyższych stopni naukowych (19 miejsce). Także nie wypadamy źle w „produkcji wiedzy”: patentach/PKB (24 miejsce), wzorach przemysłowych/PKB (24 miejsce), eksporcie produktów przemysłów kreatywnych (13 miejsce).
• Słabą stroną– pomimo znaczącej poprawy - jest stabilność dla prowadzenia biznesu (109 miejsce) i udział dzieci i młodzieży w populacji (124 miejsce).
• Generalnie wskaźniki związane z wynikami (outputs) lokują Polskę wyżej niż wskaźniki związane z nakładami (inputs), co może świadczyć o względnej efektywności systemu.
• Warszawa znalazła się na 89. miejscu na świecie w oddzielnie przygotowanym przez WIPO rankingu klastrów, czyli, w pewnym uproszczeniu, miast lub regionów tworzących korzystne środowisko dla innowacji. W pierwszej setce jest to jedyne miasto z naszej części Europy.

Z kolei w tworzonej przy zastosowaniu innej metodologii Europejskiej Tabeli Wyników Innowacyjności (European Innovation Scoreboard) pozycja Polski nie ulegała zmianie. W tym zestawieniu pozycja naszego kraju pozostaje taka sama jak w 2023 roku  - 23 miejsce na 27 państw Unii Europejskiej). Warto jednak zauważyć, że Polska stopniowo nadrabia dystans do średniej UE.

W ostatnich latach relatywnie najsilniejszy wzrost nastąpił w zakresie wskaźników związanych z inwestycjami w technologie informatyczne. Także szybsza na tle świata poprawa wskaźników związanych w B+R w Polsce znalazła swoje odbicie w rankingu. Problemem natomiast bez wątpienia pozostaje niski stopień inwestycji VC. 

Na tle mało korzystnych trendów Polska odnotowuje względną poprawę w obszarach B+R. Nie przekłada się to jednak na znaczącą poprawę w rankingach. Ogólne wyniki obniżają niskie pozycje w innych obszarach, związanych np. wprowadzaniem innowacji przez małe i średnie przedsiębiorstwa, z otoczeniem biznesu czy czystymi technologiami.

Z ostatnimi edycjami rankingów międzynarodowych i ich metodologią można zapoznać się na stronach Global Innovation Index i European Innovation Scoreboard. Do porównań międzynarodowych w zakresie B+R oraz do prześledzenia tego jak wskaźniki zmieniały się w ostatnich 10 latach zachęcamy do korzystania z zakładki statystyki na stronie NCBR.