Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.)

Art.  146

1. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa niezastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego.
3. Rada Ministrów kieruje administracją rządową.
4. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szczególności:
   1. zapewnia wykonanie ustaw,
   2. wydaje rozporządzenia,
   3. koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,
   4. chroni interesy Skarbu Państwa,
   5. uchwala projekt budżetu państwa,
   6. kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,
   7. zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,
   8. zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,
   9. sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,
   10. zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe,
   11. sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,
   12. określa organizację i tryb swojej pracy.

Art. 148

Prezes Rady Ministrów:

1. reprezentuje Radę Ministrów;
2. kieruje pracami Rady Ministrów;
3. wydaje rozporządzenia;
4. zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania;
5. koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów;
6. sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach;
7. jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.

Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2022 r. poz. 1188, tj. ze zm.).

Ustawa o Radzie Ministrów kształtuje ogólne ramy kompetencji kontrolnych członków Rady Ministrów w administracji rządowej poprzez ujęcie nadzoru i kontroli ministra nad działalnością podporządkowanych organów, urzędów i jednostek (art. 34); nadzoru ministra nad działalnością urzędów centralnych (art. 35) i terenowych organów administracji (art. 7 ust. 4 pkt 2), a także możliwości tworzenia w ministerstwach w szczególności komórki: kontroli, skarg i wniosków, audytu wewnętrznego (art. 39 ust. 3 pkt 2).

Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o kontroli w administracji rządowej (Dz. U. z 2020, poz. 224, tj. ze zm.)

Ustawa o kontroli w administracji rządowej, obowiązująca od 1 stycznia 2012 r., jest pierwszym po 1989 r. aktem prawnym kompleksowo regulującym zasady i tryb prowadzenia kontroli przez organy administracji rządowej.
Przyjęcie tej ustawy jest wyrazem podniesienia rangi kontroli instytucjonalnej w administracji rządowej, a określony w przepisach ustawy cel kontroli, jakim jest nie tylko usunięcie nieprawidłowości, ale również usprawnianie kontrolowanych zadań czy jednostek, stawia kontrolę w rzędzie istotnych narzędzi służących doskonaleniu funkcjonowania administracji.

Ustawa, poprzez określenie jednolitych zasad i procedur, zgodnych z międzynarodowymi standardami w tym zakresie, porządkuje system kontroli w administracji rządowej. Wprowadza jeden, wspólny tryb prowadzenia kontroli, określa organy właściwe w sprawach kontroli, reguluje uprawnienia i obowiązki kontrolującego i kontrolowanego oraz sposób dokumentowania kontroli i jej wyników.

Określona w ustawie procedura kontrolna w zakresie:

• sposobu dokumentowania wyników – wprowadza opracowanie jednego dokumentu łączącego w sobie elementy prezentacji ustalonego stanu faktycznego oraz oceny kontrolowanej działalności;
• ochrony osób informujących o nieprawidłowościach – wprowadza rozwiązanie umożliwiające zachowanie anonimowości osobom składającym wyjaśnienia;
• kontradyktoryjności procesu kontrolnego – przewiduje możliwość przekazywania projektu wystąpienia pokontrolnego byłemu kierownikowi jednostki kontrolowanej, odpowiedzialnemu za stwierdzone nieprawidłowości.

Ustawa uregulowała kompetencje Prezesa Rady Ministrów do koordynacji działalności kontrolnej organów administracji rządowej, poprzez skonkretyzowanie w art. 8 uprawnień Prezesa Rady Ministrów w tym obszarze.

Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1634, tj. ze zm.).

Ustawa o finansach publicznych między innymi uregulowała kompetencje w zakresie:

1. sprawowania przez dysponentów nadzoru i kontroli w częściach budżetowych (art. 175 ust. 1):
   1. nad całością gospodarki finansowej podległych im jednostek organizacyjnych, w tym nad dokonywaniem przez te jednostki wstępnej oceny celowości poniesionych wydatków oraz realizacją właściwych procedur;
   2. wykorzystania dotacji udzielonych z budżetu państwa;
   3. realizacji zadań finansowanych z budżetu państwa;
   4. efektywności i skuteczności realizacji planów w układzie zadaniowym na podstawie mierników stopnia realizacji celów.
2.     przedmiotu nadzoru i kontroli(art. 175 ust. 2):
   1. prawidłowość i terminowość pobierania dochodów;
   2. zgodność wydatków z planowanym przeznaczeniem;
   3. prawidłowość wykorzystania środków finansowych, w tym zakres zrealizowanych zadań;
   4. wysokość i terminy przekazywania dotacji;
   5. prawidłowość wykorzystania dotacji udzielonych z budżetu państwa, pod względem zgodności z przeznaczeniem oraz wysokości wykorzystanej dotacji a stopniem realizacji zadań przewidzianych do sfinansowania dotacją z budżetu państwa.
3. kontroli zarządczej w jednostkach sektora finansów publicznych stanowiącej ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów i zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy (art. 68 – 71).
4. audytu wewnętrznego, jako działalności niezależnej i obiektywnej, której celem jest wspieranie ministra kierującego działem lub kierownika jednostki w realizacji celów i zadań przez systematyczną ocenę kontroli zarządczej oraz czynności doradcze (art. 272 – 296).

Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz.U. z 2023 r. poz. 190, tj.).

Ustawa o wojewodzie i administracji rządowej w województwie kształtuje ogólne ramy kompetencji kontrolnych w administracji rządowej (w tym kryteria kontroli) na poziomie wojewódzkim poprzez ujęcie kontroli zadań z zakresu administracji rządowych realizowanych przez:

1. jednostki samorządu terytorialnego, realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej. (art. 3 ust.2);
2. organy rządowej administracji zespolonej w województwie w zakresie zadań wynikających z ustaw i innych aktów prawnych wydanych na podstawie upoważnień w nich zawartych, ustaleń Rady Ministrów oraz wytycznych i poleceń Prezesa Rady Ministrów (art. 28 ust. 1 pkt 1);
3. organy samorządu terytorialnego i inne podmioty, realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej (art. 28 ust. 1 pkt 2);
4. organy niezespolonej administracji rządowej działające w województwie w ramach wykonywania zadań wynikających z ustaw i innych aktów prawnych wydanych na podstawie upoważnień w nich zawartych – jednakże tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach (art. 28 ust. 2).

Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. z 2022, poz. 1691, tj.)

Szef Służby Cywilnej  na podstawie art. 15 ust. 4 ustawy może zwrócić się do Prezesa Rady Ministrów z wnioskiem o przeprowadzenie kontroli w zakresie zadań wynikających z ustawy o służbie cywilnej. Kontrola ta od 1 stycznia 2012 r. przeprowadzana jest w trybie ustawy o kontroli w administracji rządowej.

Ponadto ustawa o służbie cywilnej wskazuje kompetencje dyrektora generalnego, jako odpowiedzialnego za sprawowanie nadzoru nad prowadzeniem kontroli i audytu wewnętrznego w urzędzie (art. 25 ust. 4 pkt 1 lit. h).