Warmińsko-Mazurski Urząd Wojewódzki w Olsztynie

W laboratoryjnej diagnostyce zakażeń SARS-CoV-2 obok testów genetycznych (wyżej wymienionych) obecne są metody serologiczne, które pozwalają wykryć swoiste przeciwciała klasy IgM, IgG i IgA wyprodukowane przez organizm człowieka po kontakcie z antygenami wirusa albo wykrywające antygen wirusa.

 

Potencjalne zastosowanie testów serologicznych obejmują:

• badania populacyjne  służące do oceny odsetka osób, które miały kontakt z wirusem;
• prowadzenie dochodzeń epidemiologicznych;
• badania u osób z wywiadem  i/ lub z objawami  wskazującymi na możliwość  zakażenia SARS CoV-2 , u których wyniki testów molekularnych są ujemne;
• badania ozdrowieńców w celu uzyskania osocza dla celów terapeutycznych.

         

W związku z niewystarczającą ilością danych dotyczących m. in. dynamiki odpowiedzi immunologicznej na zakażenie oraz wartości diagnostycznej  dostępnych testów do wykrywania przeciwciał  w klasie IgM/IgA/IgG m.in. swoistości, czułości, wartości predykcyjnej dodatniej i wartości predykcyjnej ujemnej, aktualnie nie zaleca się stosowania testów serologicznych w celach diagnostycznych.

 

Wszystkie aktualnie oferowane testy serologiczne w diagnostyce zakażeń SARS-CoV-2: szybkie testy immunochromatograficzne, chemiluminescencyjne oraz testy immunoenzymatyczne ELISA /opracowane przez różnych producentów / nie mają pełnej walidacji, ze względu na skrócony czas wdrożenia w czasie epidemii (czynnik patogenny i chorobę znamy dopiero od kilku miesięcy). CDC / Centers for Disease Control and Prevention / aktualnie opracowuje test serologiczny  wykrywający swoiste dla SARS-CoV-2 przeciwciała w klasie IgM/IgG  na potrzeby przeprowadzania dochodzeń epidemiologicznych i diagnostyki retrospektywnej zakażeń COVID-19.

 

Nie ma rekomendacji WHO lub ECDC oraz wiarygodnych badań dotyczących przydatności badań serologicznych wykonywanych poszczególnymi testami w laboratoryjnej diagnostyce zakażeń wywoływanych przez SARS-CoV-2. Wyniki tych badań serologicznych nie są  podstawą do diagnozowania lub wykluczania zakażenia SARS-CoV-2. Jedynym uznanym powszechnie i zaakceptowanym badaniem laboratoryjnym do diagnozowania infekcji SARS-CoV-2 jest wykrywanie obecności wirusa w wymazie z dróg oddechowych za pomocą testów RT-PCR.

 

Aktualne doniesienia naukowe nt. badania przeciwciał anty-SARS-CoV-2 i ich użyteczności klinicznej i epidemiologicznej można podsumować:

 

1. Wynik badania serologicznego musi być interpretowany w odniesieniu do stanu klinicznego pacjenta, danych z wywiadu klinicznego oraz wyniku badania techniką RT-PCR wykrywającego obecność wirusa SARS-CoV-2 w drogach oddechowych.

 

2. Aktualne stanowisko Amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków (Food and Drug Administration, FDA) zaleca, by pracownicy ochrony zdrowia stosowali testy serologiczne wykrywające przeciwciała anty-SARS-CoV-2, aby pomóc w identyfikacji osób, które mogły być narażone na zakażenie nowym koronawirusem. Podkreśla jednak, że personel medyczny powinien zdawać sobie sprawę z istniejących ograniczeń tych testów oraz ryzyka dla pacjentów i społeczeństwa związanego ze stosowaniem tych badań jako podstawy do rozpoznawania COVID-19, co jest aktualnie niedopuszczalne.

 

3. Dodatnie wyniki badań serologicznych nie powinny być wykorzystywane jako podstawa do diagnozowania lub do informowania o fazie zakażenia. Wyniki dodatnie mogą być spowodowane przebytą lub trwającą infekcją koronawirusami innymi niż SARS-CoV-2 (takimi jak koronawirus HKU1, NL63, OC43 lub 229E, które występują naturalnie w przyrodzie lub innymi wirusami, w tym adenowirusami, EBV, CMV), czy też obecnością autoprzeciwciał i czynnika reumatoidalnego oraz przeciwciał poszczepiennych (np.grypa). Aby ostatecznie potwierdzić zakażenie SARS-CoV-2, należy wykonać badanie techniką molekularną.

 

4. Wynik ujemny badania serologicznego nie świadczy o braku infekcji i nie daje podstaw do jej wykluczenia. Wynik ujemny może wystąpić u osoby zakażonej w tzw. okienku serologicznym, czyli okresie po zainfekowaniu kiedy organizm nie zdążył jeszcze wytworzyć przeciwciał odpornościowych lub w przypadkach, gdy czułość testu serologicznego jest niewystarczająca (zbyt niskie stężenie przeciwciał).

 

5. Brak jest pełnych danych, oceniających przydatność kliniczną testów immunochemicznych do wykrywania przeciwciał anty-SARS-CoV-2 klasy IgM i IgA (dostępne tylko dane rejestracyjne producentów).

 

6. Do oznaczania stężenia/miana przeciwciał anty-SARS-CoV-2 zaleca się odpowiednio walidowane immunochemiczne testy diagnostyczne o wysokiej czułości i swoistości diagnostycznej (technika ELISA w wersji klasycznej oraz modyfikacje tej metody, dedykowane automatycznym analizatorom – chemiluminescencja wykrywające swoiste przeciwciała anty-SARS-CoV-2 z wykorzystaniem automatycznego systemu detekcji (ponieważ ocena wyłącznie wizualna jest mało obiektywna). Wskazane jest, aby przynajmniej jeden antygen użyty w teście, służący do wykrywania przeciwciał, pochodził z regionu S wirusa Sars-CoV-2. Testy muszą posiadać certyfikat CE-IVD, co oznacza, że są dopuszczonym do obrotu w Europie produktem medycznym przeznaczonym do badań laboratoryjnych (IVD – in vitro diagnostics).

 

7. Wyniki testów służących do detekcji przeciwciał powinny m.in. zawierać informacje, że niewykrycie przeciwciał nie wyklucza COVID-19, a w celu wykluczenia ostrej infekcji SARS-CoV-2 należy rozważyć przeprowadzenie odpowiednich testów molekularnych.

 

 

Testy serologiczne/oznaczania przeciwciał anty SARS-CoV-2/powinny być zlecane wyłącznie przez klinicystów, którzy posiadają wiedzę na temat możliwości zastosowania oraz ograniczeń tego rodzaju badań w rutynowej diagnostyce.

 

8. Głównymi wskazaniami do badań serologicznych są:

• prowadzenie dochodzeń epidemiologicznych i diagnostyki retrospektywnej zakażeń SARS-CoV-2;
• oszacowania liczby / odsetka osób, które miały kontakt z wirusem;
• badań populacyjnych. 

 

          Z podanych  informacji wynika, że każdy wynik badania serologicznego SARS-CoV-2 wydany przez laboratorium musi zostać opatrzony adekwatnym komentarzem i obowiązkowo skonsultowany przez klinicystów, którzy posiadają wiedzę na temat możliwości zastosowania oraz ograniczeń tego rodzaju badań w rutynowej diagnostyce, aby uniknąć błędnej interpretacji przez  pacjenta.                                                                        

                                                                                                                                                                                                                                 Z poważaniem

mgr Jadwiga  Ślusarska-Kopala                lek. med Elżbieta Zdaniukiewicz

       Konsultant Wojewódzki                             Konsultant Wojewódzki

w dziedzinie  mikrobiologii lekarskiej             ds.diagnostyki   laboratoryjnej

      woj. warmińsko–mazurskiego                    woj. warmińsko-mazurskiego

 

 

Podsumowanie dokonano w oparciu o:

 

1. Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji. Zalecenia w COVID-19. Wersja 1.1 - 25.04.2020 r. Polskie zalecenia diagnostyczno-terapeutyczne oraz organizacyjne w zakresie opieki nad osobami zakażonymi lub narażonymi na zakażenie SARS-CoV-2.

 

2. Rastawicki W., Rokosz-Chudziak N. Charakterystyka oraz ocena przydatności serologicznych testów w diagnostyce zakażeń wywoływanych przez koronawirus SARS-CoV-2 na podstawie dostępnych danych producentów i przeglądu piśmiennictwa. PRZEGL. EPIDEMIOL 2020;74(1): 113-132 Problems of infections / Problemy zakażeń i opieki nad osobami zakażonymi lub narażonymi na zakażenie SARS-CoV-2

 

3. U.S. Food and Drug Administration. [dostęp online 17.04.2020] [Zacytowano: 23.04.2020] https://www.fda.gov/medical-devices/emergency-situations-medical-devices/faqs-diagnostic-testing-sars-cov-2#serology.

 

4. U.S. Food and Drug Administration. [dostęp online 17. 04. 2020] [Zacytowano: 23.04 2020]

https://www.fda.gov/medical-devices/letters-health-care-providers/important-information-use-serological-antibody-tests-covid-19-letter-health-care-providers