Narodowe Centrum Badań
i Rozwoju

PRECOP, zorganizowany przez UN Global Compact Network Poland oraz Grupę PTWP, odbył się w dniach 1-2 października br. w Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach. Jest to konferencja klimatyczna poprzedzająca Szczyt Klimatyczny ONZ COP30 w Brazylii – forum międzynarodowej dyskusji o klimacie i przyszłości naszej planety. W tym samym miejscu odbywało się równolegle także spotkanie Energy Days 2025, koncentrujące się na tym, co jest kluczowe dla powodzenia transformacji energetycznej.

Oba wydarzenia łączy tematyka wyzwań dla polityki Unii Europejskiej, poszczególnych państw członkowskich oraz strategii połączonych sił przemysłu i nauki dla budowania takich ścieżek transformacji klimatyczno-energetycznej, które będą spójne i racjonalne. Dużą rolę w tym procesie odgrywają innowacje – dlatego Narodowe Centrum Badań i Rozwoju włączyło się w agendę spotkań jako partner merytoryczny, prezentując wachlarz działań sprzyjających zarówno transformacji energetyczno-klimatycznej, jak i wzmocnieniu naszej gospodarki,

Jak budować mosty między światem nauki a rynkiem, aby zielone technologie nie tylko powstawały, ale były też stosowane w szerokiej praktyce? Jakich kompetencji potrzebujemy dla ich wdrażania? I jak w krótkim czasie wykształcić kadry dla transformacji – specjalistów w dziedzinach związanych z kryzysem klimatycznym? Między innymi o tym rozmawialiśmy pierwszego dnia PRECOP w panelu pt. „Nauka, biznes, kadry dla klimatu”.

Na zagadnieniach dotyczących doskonałości naukowej w kontekście wymaganej równocześnie dynamiki działań przy opracowaniu innowacji skupiła się dr inż. Joanna Łopacka z Działu Zarządzania Strategicznego NCBR.

Narodowemu Centrum Badań i Rozwoju, które jest kluczowym ośrodkiem wspierania i tworzenia innowacyjnych rozwiązań, bardzo zależy na tym, żeby w Polsce powstawały nowe technologie, które przyczynią się do wzrostu gospodarczego zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.

– Właściwie nie dziś ma innej ścieżki rozwoju. Sukces polega na wprowadzeniu na rynek rozwiązań opartych na innowacjach. Realizacji projektów towarzyszy presja konkurencji i presja czasu, Jednak trzeba pamiętać, że jeśli w toku prac badawczo-rozwojowych pozwolimy sobie na zbyt daleko idące kompromisy metodyczne i uproszczenia, to następnie rynek dość brutalnie to rozliczy. W ten sposób rynek stoi na straży jakości badań naukowych – zauważyła dr inż. Joanna Łopacka. –  To jest bardzo duże wyzwanie oraz wspólny interes środowiska naukowego i środowiska biznesowego, żeby tak zoptymalizować poziom doskonałości naukowej projektów, a jednocześnie dynamiki realizacji projektu, aby umożliwić wdrażanie rozwiązań, które będą miały szansę osiągnąć przewagi konkurencyjne w czasie, w jakim to jest niezbędne, żeby utrzymać konkurencyjność. To właśnie dlatego NCBR zachęca przedsiębiorców do ścisłej współpracy z naukowcami w toku realizacji projektów – dodała.

To temat bardzo nam bliski, ponieważ Narodowe Centrum Badań i Rozwoju nie tylko organizuje konkursy przeznaczone dla konsorcjów naukowo-przemysłowych, nie tylko zainicjowało cykliczne spotkania networkingowe nauki z biznesem, ale też przeznaczy ponad 7 mln zł dofinansowania z programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki na realizację zadania „Kadry transferu technologii” w projekcie „Science4Business – Nauka dla Biznesu”.

W ramach tego zadania NCBR będzie m.in. prowadzić szkolenia dla jednostek badawczych z zakresu transferu technologii. – Myślę, że chodzi tu o umiejętności uniwersalne – ponieważ czy to dotyczy technologii stricte prośrodowiskowych, czy też z innych obszarów, to wszystkie muszą spełniać pewne wymagania wynikające z regulacji prawnych, w tym z Europejskiego Zielonego Ładu – zauważyła Joanna Łopacka.

Głównym celem projektu „Science4Business – Nauka dla Biznesu”, o wartości ponad 296 mln zł, jest zwiększenie efektywności działań Centrów Transferu Technologii i Spółek Celowych należących do organizacji badawczych w zakresie współpracy z biznesem, w tym poprzez komercjalizację wyników badań naukowych i prac rozwojowych. Projekt, którego partnerem wiodącym jest Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, będzie realizowany do 2029 roku.

Nasza ekspertka, z wykształcenia technolog żywności, na co dzień pracuje przy przedsięwzięciach, które mają na celu rozwój innowacji i wsparcie współpracy pomiędzy nauką i biznesem, w szczególności w obszarze żywności i rolnictwa.

Ważne wyzwania nie tylko w tych dziedzinach podejmą innowatorzy, którzy zgłoszą projekty w naborach NCBR w ramach Platformy Technologii Strategicznych dla Europy – STEP, w obszarze czystych i zasobooszczędnych technologii. Przedsiębiorstwa oraz konsorcja naukowo-przemysłowe mogą starać się o 300 mln zł na projekty B+R z programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki. A muszą to być bardzo ambitne projekty, które odcisną swój ślad na rzeczywistości. Poprzez działanie STEP chcemy wspierać niezależność Unii Europejskiej od rynków zewnętrznych i wzmocnić suwerenność technologiczną Europy. Kupowanie kluczowych technologii na zewnątrz nie jest przecież optymalnym rozwiązaniem dla wyzwań związanych z transformacją energetyczną. Z doświadczenia wiemy, że innowatorów stać na dużo więcej.

– Oprócz wymogów środowiskowych i prawnych, oprócz tego, czego oczekują konsumenci, w świecie badań i rozwoju istotny jest dziś aspekt geopolityczny. Komisja Europejska zwróciła szczególną uwagę na konieczność przeciwdziałania strategicznym zależnościom Unii Europejskiej od rynków zewnętrznych. Rolą inicjatywy STEP jest wspólne dążenie do zmniejszania tych zależności. Poszukujemy przełomowych rozwiązań – Narodowe Centrum Badań i Rozwoju zaprasza do współpracy także w tym aspekcie – podkreśliła dr inż. Joanna Łopacka.

Przeczytaj także:

• Fundusze Europejskie na rozwój kadr transferu technologii
• Czyste technologie dla Polski i Europy. Ruszają kolejne nabory w ramach inicjatywy STEP
• Spotkanie informacyjne poświęcone naborom STEP z obszaru Czyste i zasobooszczędne technologie

Jaką rolę odgrywają fundusze publiczne – zarówno unijne, jak i krajowe – w finansowaniu zrównoważonych inwestycji i projektów adaptacji do zmian klimatu? Gdzie się o te pieniądze starać? To główne wątki, jakie podjęli uczestnicy panelu „Fundusze publiczne na rzecz transformacji” w drugim dniu PRECOP w Katowicach.

Temat jest ważny, bo wzmocnienie mechanizmów finansowych na rzecz adaptacji będzie jednym z tematów Szczytu Klimatycznego ONZ COP30 w Brazylii. A dla nas szczególnie ważny, ponieważ na co dzień obserwujemy, jak Fundusze Europejskie pomagają stopniowo zazieleniać Polskę.

– NCBR odgrywa istotną rolę w systemie wsparcia różnych innowacji związanych z transformacją klimatyczno-energetyczną. Włączamy się już na samym początku, kiedy pojawia się pomysł badawczy. Skłaniamy naszych wnioskodawców do refleksji, co chcą zrobić i czy to ma sens. W naszych programach wspieramy działania związane z „zazielenieniem”, czyli opracowaniem i wdrażaniem rozwiązań ograniczających negatywny wpływ na środowisko w samych procesach produkcyjnych, usługowych itp. Nasze programy finansowane w ramach FENG, takie jak Ścieżka SMART, Inicjatywa STEP są przykładami takich działań – powiedziała Agata Rakowska, dyrektor Działu Rozwoju Innowacyjnych Metod Zarządzania Programami w NCBR.

Istotnym dla nas obszarem jest także transformacja w szerszym aspekcie, a mianowicie w obszarze usług i potrzeb społeczności lokalnych.

– Podchodzimy do tego zagadnienia w sposób kompleksowy. Rozwijając model finansowania prac badawczo-rozwojowych, jakim są przedkomercyjne zamówienia publiczne, wspólnie z wieloma polskimi wykonawcami opracowaliśmy rozwiązania, które mogą być wykorzystywane przez polskie samorządy z wykorzystaniem innych środków pomocowych. Udowadniają one, że w obecnych uwarunkowaniach transformacja jest możliwa – wskazała Agata Rakowska, managerka z 20-letnim doświadczeniem w dziedzinie przygotowania i realizacji projektów finansowanych ze środków publicznych, zarówno krajowych jak i europejskich.

To np. opracowane dzięki talentom innowatorów, środkom z Programu Inteligentny Rozwój i nadzorowi NCBR „ciepłownia przyszłości” w Lidzbarku Warmińskim oraz elektrociepłownia w Sokołowie Podlaskim – eksperymentalne miejsca, gdzie mieszkańcy mają możliwość skorzystania z ciepła wytworzonego w ponad 80 proc. z odnawialnych źródeł energii. Jak zauważyła prelegentka, w zrealizowanych projektach opracowaliśmy także nowoczesne polskie technologie magazynowania ciepła i chłodu, magazynowania energii elektrycznej oraz wentylacji mechanicznej – bardzo istotne w realizacji projektów modernizacyjnych w starszych budynkach.

– Staramy się wychodzić od problemów, stawiać wyzwania i wdrażać rozwiązania, biorąc także odpowiedzialność za współpracę z wykonawcami. Obecnie zmieniliśmy nieco formułę i wspólnie z partnerami publicznymi takimi jak samorządy, uczelnie, instytuty badawcze, którzy odpowiedzieli na nasze zaproszenie, przygotowujemy się do realizacji kolejnych 15 przedsięwzięć badawczych w trybie PCP, które mamy nadzieję przyczynią się do przyspieszenia transformacji energetycznej, wdrożenia działań na rzecz adaptacji do zmian klimatu. Cenną pomocą są tu środki z programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki. Mamy już ponad 40 zgłoszeń od różnych samorządów – powiedziała Agata Rakowska.

• Co zrobiliśmy? Fundusze Europejskie w nowych formułach B+R

• Zgłoś pomysł! Zapraszamy do współpracy przy projekcie niekonkurencyjnym „Innowacyjne zamówienia publiczne”.

Podczas Energy Days 2025 duże zainteresowanie wzbudził panel „Ciepło systemowe: dekarbonizacja, inwestycje, współpraca”. Ożywiona dyskusja pokazała, że skuteczna, bezpieczna dla odbiorców transformacja sektora grzewczego wymaga integracji technologii, finansowania i polityki publicznej.

Głos Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, które reprezentowała dr inż. Anna Mikołajczuk-Zychora, wniósł do debaty praktyczny wymiar – konkretne przykłady realizowanych projektów, których efekty już dziś można zobaczyć w polskich miastach, a także nowe możliwości wsparcia.

Nasza ekspertka tłumaczyła, dlaczego innowacje są realnym fundamentem transformacji, a nie jedynie wizją przyszłości. Podkreślała też wagę lokalnego podejścia – to w małych i średnich systemach ciepłowniczych rodzą się rozwiązania, które mogą stać się standardem dla całego kraju.

Anna Mikołajczuk-Zychora, ekspert w NCBR, koncentruje się na obszarze chemii w dziedzinie energetyki. Jest autorką kilku publikacji naukowych oraz patentów i zgłoszeń patentowych w dziedzinie ogniw paliwowych. Pracowała nad krajowymi i międzynarodowymi projektami badawczo-rozwojowymi w obszarze katalizy i elektrochemii. Brała udział m.in. w przygotowaniu i realizacji programu „Magazynowanie wodoru”. Posiada tytuł doktora nauk chemicznych z obszaru elektrochemii, katalizy i materiałoznawstwa. Obecnie zajmuje się obszarem ciepłownictwa i realizacją projektów z tej dziedziny w NCBR – i o tym właśnie opowiadała w dyskusji panelowej.

Jak lokalne przedsiębiorstwa energetyki cieplnej (PEC-e) mogą skutecznie i bezpiecznie przejść zieloną transformację? Biogaz, pompy ciepła, biomasa czy geotermia – wybór nie jest prosty. Eksperci dyskutowali o wyzwaniach i kierunkach transformacji polskiego ciepłownictwa.

NCBR wspiera badania, innowacje oraz wdrożenia, które już dziś działają w polskich miastach. Mamy świadomość, że transformacja to nie tylko technologie, ale także wiedza, współpraca i lokalne decyzje.

Dr inż. Anna Mikołajczuk-Zychora podkreśliła, że innowacje i demonstratory technologiczne wykorzystujące w dużym stopniu (80-100%) odnawialne źródła energii, a opracowane w toku prac badawczo-rozwojowych ze środków Funduszy Europejskich w programie Inteligentny Rozwój – pokazują realne ścieżki dekarbonizacji systemów ciepłowniczych. To np. wspomniana także podczas wydarzenia PRECOP „ciepłownia przyszłości” w Lidzbarku Warmińskim (instalacja już dziś dostarcza ciepło mieszkańcom osiedla Astronautów) czy elektrociepłownia w Sokołowie (opracowana w toku przedsięwzięcia NCBR „Elektrociepłownia w lokalnym systemie energetycznym”, testującą rozwiązania z zakresu kogeneracji i magazynowania energii). Zbudowane przez wykonawców demonstratory technologii nie są tylko pokazowe – to działające instalacje, dostarczające ciepło odbiorcom, stanowiące poligon do testowania i optymalizacji rozwiązań.

NCBR nadal wspiera nowatorskie projekty z myślą o efektywnej transformacji energetycznej. Tego rodzaju przedsięwzięcia realizowane są w formule zamówień przedkomercyjnych (PCP). Konsekwentnie kładziemy w nich nacisk na potencjał wdrożeniowy i komercjalizacyjny.
– Na końcu powstaje demonstrator technologii – rozwiązanie działające w realnych warunkach, będące impulsem dla rynku i wskazujące konkretny kierunek rozwoju – podkreśliła dr Mikołajczuk-Zychora.

W obecnej perspektywie finansowej, w ramach programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki, NCBR planuje uruchomienie kolejnych przedsięwzięć z silnym udziałem partnerów publicznych – samorządów i lokalnych PEC-ów średniej wielkości. Trzeba bowiem brać pod uwagę fakt, że lokalność ma znaczenie – każde miasto i system ciepłowniczy mają inne warunki, dlatego skuteczna transformacja wymaga elastyczności i dopasowania do potrzeb danej społeczności.

– Trwają konsultacje rynkowe z samorządami i urzędami miast. Widzimy ogromny potencjał i chęć zmian – ale też niepewność co do kierunku. Wiele lokalnych PEC-ów potrzebuje ukierunkowania, kogoś, kto spojrzy na ich uwarunkowania i pomoże wskazać właściwą ścieżkę – czy to biogaz, pompy ciepła, biomasa czy geotermia – zauważyła ekspertka. Strategia transformacji nie zawsze musi być odgórna – często powinna być lokalna. Naszym zadaniem jest pomóc średnim ciepłowniom odnaleźć właściwy kierunek i partnerów technologicznych – podsumowała dr inż. Anna Mikołajczuk-Zychora.

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju wspiera badania, finansuje innowacje, tworzy przestrzeń do współpracy między nauką, samorządami i biznesem. Naszym celem jest, aby transformacja ciepłownictwa była realna, efektywna i lokalnie dopasowana. Zapraszamy do współpracy.

• Zapraszamy na spotkanie w ramach networkingu nauki z biznesem.