Europejska Sieć Migracyjna

Niniejsze badanie ESM dokonuje przeglądu integracji osób ubiegających się o ochronę międzynarodową na rynku pracy oraz oferuje dogłębną i aktualną analizę ustawodawstwa, polityki i praktyk związanych z integracją osób ubiegających się o ochronę międzynarodową na rynku pracy w krajach członkowskich ESM.

Zapraszamy do zapoznania się z nową publikacją Europejskiej Sieci Migracyjnej EMN Study: Integration of migrant women in the EU and Norway: Policies and measures.

EMN Study pokazuje w jaki sposób kobiety imigrantki są uwzględniane są w politykach integracyjnych w państwach członkowskich UE. Zawiera przykłady środków integracyjnych dostosowanych do ułatwienia integracji imigrantek w różnych obszarach, w tym integracji obywatelskiej, rynku pracy, edukacji i nauki języków, zakwaterowania i zdrowia

Zapraszamy do zapoznania się z nową publikacją Europejskiej Sieci Migracyjnej EMN Study: Third-country national victims of trafficking in human beings: detection, identification and protection.

EMN Study poświęcone jest działaniom podejmowanym przez państwa członkowskie UE, Norwegię i Gruzję w zakresie zwalczania handlu ludźmi. Opracowanie prezentuje ramy na poziomie unijne i krajowe związane z wykrywaniem, identyfikacją i ochroną domniemanych ofiar.

Publikacja dostępna jest w języku angielskim.

The overall aim of the Study is to inform the target audience (e.g. practitioners, policy officers, decision-makers at both EU and national level including academic researchers and the general public, the Commission and the European Asylum Support Office) on the application of integration support measures for beneficiaries of international / humanitarian protection in relation to labour market access and participation, identifying existing policies and good practices. More specifically the Study aims to:

• Review the legal and policy framework concerning labour market access rights, reviewing in particular the existence and occurrence of administrative and practical obstacles to access the labour market; Analyse similarities and differences in the organisation and content of labour market integration policies for beneficiaries of international/humanitarian protection;
• Examine which employment-related support measures Member States offer to beneficiaries of international/humanitarian protection, investigating the extent to which these can and are being accessed by the target group;
• Examine the availability of tailored employment-related support measures to beneficiaries of international/humanitarian protection (i.e. special provisions which are different from those available to third-country nationals legally residing in the (Member) State territory);
• Examine whether and to what extent Member States grant similar rights and benefits regarding labour market access and employment-related support measures to refugees and to beneficiaries of subsidiary and humanitarian protection, identifying any differences in the treatment of the statuses as well as overall differences between refugees and beneficiaries of subsidiary and humanitarian protection on the one hand and legally residing third-country nationals on the other; To the extent possible, seek to identify good practices concerning Member States’ policies on labour market access/participation and the provision of employment-related support measures to refugees, beneficiaries of subsidiary and humanitarian protection.

Celem raportu jest dokonanie analizy porównawczej istniejących możliwości i warunków zmiany statusu pobytowego w Polce oraz wpływu, jaki ewentualna zmiana ma na zakres praw przyznanych cudzoziemcowi. W wielu krajach UE brak jest bowiem systematycznie gromadzonych i publikowanych informacji na ten temat. Badanie ESM jest zatem próbą odpowiedzi na istniejące zapotrzebowanie. 

W Polsce kwestie związane z możliwością zmiany celu pobytu cudzoziemca nie były jak dotąd szeroko dyskutowane na forum debaty publicznej oraz w gronie ekspertów zajmujących się kwestiami migracji do Polski. W niewielkim stopniu poruszano tę kwestię wyłącznie w kontekście studentów zagranicznych oraz zakresu, w jakim mogą oni prowadzić działalności gospodarczej po zakończeniu studiów i zmianie celu pobytu, a także w kontekście absolwentów polskich uczelni, którzy poszukują w Polsce pracy. Wynikiem rozważań na ten temat było dokonanie niezbędnych zmian w prawie.

Przepisy obowiązującej ustawy o cudzoziemcach w sposób elastyczny umożliwiają cudzoziemcom uzyskanie kolejnego zezwolenia pobytowego (bez konieczności wyjazdu do kraju pochodzenia) w przypadku zmiany okoliczności stanowiących powód pobytu na terytorium Polski. W większości przypadków, cudzoziemiec nie jest zobligowany do wyjazdu z Polski, pod warunkiem złożenia nowego wniosku o udzielenie zezwolenia pobytowego w odpowiednim terminie (co najmniej ostatniego dnia swojego legalnego pobytu).

Zmiana statusu pobytowego w Polsce jest możliwa w przypadku zdecydowanej większości typów zezwoleń. Jedyne ograniczenia w tym zakresie wynikają z konieczności dostosowania polskich przepisów do dyrektyw migracyjnych. 

The aim of this EMN Focussed Study is to provide an overview and analysis of the conditions that regulate the changes of status between different categories of third-country nationals in the 24 EU Member States, which have submitted their National Reports for this Study. In this report, the concept of changes in the purpose of stay is interpreted rather broadly, covering any request for a different permit to stay than the original permit, by any category of third-country national whose (temporary or long-term) stay is authorised in a Member State. 

The Study covers those migrants holding an ‘authorisation / right to stay’, who are not in an irregular situation (with the exception of applicants for international protection or other national types of protection who have received a final negative decision) and all situations where the change of status takes place inside the territory of a particular Member State without the requirement for the individual to first leave the Member State or return to their country of origin. 

The Study also presents the statistics, provided by Eurostat and the Member States, on the number of third-country nationals that have been granted such status changes over the period of the last five years (2010-2014).

Celem niniejszego opracowania fokusowego Europejskiej Sieci Migracyjnej jest dokonanie podsumowania i oceny różnych metod stosowanych w Polsce w celu zapewnienia skutecznego poinformowania imigrantów przebywających nielegalnie o możliwo- ściach powrotu, włączając w to powrót dobrowolny i wspomagany powrót dobrowolny. Ogólnym celem niniejszego badania jest zidentyfikowanie rozwiązań, które były skierowane i/lub okazały się skuteczne w dotarciu do tych imigrantów, którzy nie mają kontaktu z organami kraju pobytu. Niemniej jednak, w celu zapewnienia porównania oraz szerszego kontekstu, będzie ono gromadziło także informacje na temat krajowej polityki i praktycznych działań skierowanych do nielegalnie przebywających migrantów ogółem. 

W Polsce nie wypracowano jeszcze szczegółowych rozwiązań prawnych odnoszących się do rozpowszechniania/przekazywania informacji na temat powrotu. Podstawowe wytyczne dotyczące podmiotów odpowiedzialnych za informowanie cudzoziemców o możliwości skorzystania z programu dobrowolnych powrotów oraz zasad dotyczących rozpowszechniania ww. informacji uregulowane zostały w najważniejszych dokumentach odnoszą- cych się do zarządzania migracjami powrotowymi w Polsce.

Należą do nich m.in. ustawa o cudzoziemcach z 2013 roku, Porozumienie pomiędzy Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji a Międzynarodową Organizacją do spraw Migracji w sprawie współpracy w zakresie dobrowolnych powrotów z 2005 roku, Algorytm postępowania z cudzoziemcami ubiegającymi się o pomoc w dobrowolnym powrocie z Polski z 10 lipca 2014 roku oraz „Polityka migracyjna Polski – stan obecny i postulowana działania” wraz z planem wdrażania. 

The main aim of this study was to identify approaches that have either targeted and/or have proven effective in reaching out to those irregular migrants who are not in contact with the authorities. In order to provide a wider context, the study also gathered information on Member States’ policies and practices with regard to the dissemination of information on voluntary return more generally.

In exploring the different tools, content and format of information provision, the study provides an assessment of the extent to which these factors influence the effectiveness of uptake of voluntary return. To the extent possible, it seeks to identify practices that have proven particularly effective and the factors which made them effective. 

The specific Study’s main aims are to:

• Provide available information on the estimated scale of irregular migrant populations in the Member States and an overview of the main problems faced in disseminating information to those who are not in contact with the authorities;
• Describe national approaches to disseminating information on voluntary return to irregular migrants in general and to those not in contact with authorities, including the content of information provided;
• Describe the role that different actors in contact with an irregular migrant play in informing them about the possibilities for voluntary return;
• Provide details on tools, approaches and campaigns employed specifically to reach out to irregular migrants who are not in contact with the authorities;
• Assess general dissemination practices to inform irregular migrants about voluntary return in order to draw out good practices in disseminating information to those who are not in contact or are unknown to authorities; and
• Present evaluative findings on the effectiveness of different tools and techniques of disseminating information on voluntary return to migrants not in contact with the authorities specifically.

Celem raportu jest przedstawienie realizowanej obecnie przez Polskę polityki w zakresie przyjmowania imigrantów biznesowych. Przeanalizowano w nim między innymi działania, jakie Polska podejmuje w celu ułatwienia i zachęcenia do przyjazdu migrantów biznesowych, stopień, w jakim poszczególne podmioty angażują się w prowadzenie działań zachęcających cudzoziemców do podejmowania działalności gospodarczej w Polsce, najczęściej sygnalizowane bariery w zakresie przyjmowania migrantów biznesowych, jak również skalę migracji do Polski o charakterze biznesowym, a także zjawisk niepożądanych, czyli wykorzystywania przyjazdu do Polski w innym celu niż działalność gospodarcza.

Od kilku lat na świecie rośnie zainteresowanie wykorzystywaniem polityk migracyjnych do zwiększania atrakcyjności poszczególnych państw pod kątem lokowania w nich inwestycji z kapitałem zagranicznym. Państwa zainteresowane przyciąganiem migrantów biznesowych  prezentują szeroką gamę podejść do kwestii kształtowania systemowych lub/i praktycznych rozwiązań w zakresie przepisów wjazdowo-pobytowych adresowanych do tego typu migrantów. Warto jednak zwrócić uwagę, że coraz więcej państw decyduje się na wprowadzenie specjalnych programów admisyjnych dedykowanych wyłącznie zagranicznym inwestorom i przedsiębiorcom. W ich ramach często wprowadza się przyspieszone procedury admisyjne, wyłączenia z konieczności spełnienia wymogów integracyjnych, oferuje się przyspieszony proces łączenia rodzin, a także ułatwia się tym osobom osiedlanie poprzez bezpośrednie wydawanie im długoterminowych zezwoleń pobytowych lub przyspieszony dostęp do procedury naturalizacyjnej. 

W Polsce temat przedsiębiorczości wśród migrantów nie był jak dotąd dogłębnie i wielowymiarowo podejmowany w ramach debaty nad polityką migracyjną Polski. Wydaje się, że w ramach tej debaty znacznie więcej poświęca się migracjom o charakterze pracowniczych oraz edukacyjnym.

Polska nie przewidziała również jak dotąd - w ramach krajowego systemu admisji cudzoziemców - specjalnej ścieżki migracyjnej/specjalnego programu adresowanych do cudzoziemców przyjeżdżających do Polski w celach biznesowych, w ramach których gwarantowane byłyby, w sposób systemowy, szczególne ułatwienia w zakresie wjazdu i pobytu. Nie oznacza to jednak braku zainteresowania Polski zwiększaniem napływu inwestorów i przedsiębiorców cudzoziemskich. Zapisy w kluczowych dokumentach o charakterze strategicznym i kierunkowym wyraźnie świadczą o tym, iż przyjazdy do Polski tej grupy cudzoziemców są postrzegane przez decydentów jako wysoce pożądane oraz stanowiące istotny impuls rozwoju. To z kolei przekłada się na szereg działań (m.in. promocyjnych, tworzenie systemu zachęt inwestycyjnych  itp.), które mają zachęcać cudzoziemców do lokowania swojego kapitału w Polsce.

International migration and mobility for business purposes is a phenomenon related to the increasing globalization of investments, business and services. To remain an attractive destination for investors, business owners and other business immigrants, Europe must develop strategies to maximise the opportunities of legal immigration, including through coherent and efficient rules on admission.

The aim of this EMN Study is to take stock of the trend of offering specific programmes to attract and admit non-EU investors and/or business persons and to compare the ways, and extent to which, EU Member States’ existing legal and policy measures are used to facilitate and attract the entry and stay of thirdcountry nationals for business purposes whilst safeguarding against misuse. The Study also includes a review of the admission of other third-country nationals who travel to the EU for business reasons under the EU Free Trade Agreements. 

Niniejszy raport stanowi zestawienie odpowiedzi na 59 pytań zawartych w kwestionariuszu ESM, o którego wypełnienie poproszone zostały w 2014 roku wszystkie państwa członkowskie ESM oraz Norwegia. W przypadku Polski, informacje pochodzące z Urzędu do Spraw Cudzoziemców, z Zarządu do Spraw Cudzoziemców oraz z Zarządu Granicznego Straży Granicznej, z Departamentu Polityki Rodzinnej oraz z Departamentu Rynku Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, a także z Biura Międzynarodowej Organizacji do Spraw Migracji w Warszawie uzupełniono o dane pochodzące z raportów i opracowań przygotowanych przez Biuro Rzecznika Praw Dziecka, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, a także przez organizacje pozarządowe. Ponadto w raporcie uwzględniono także artykuły i prezentacje dostępne na stronach internetowych rozmaitych instytucji, w tym powiatowych centrów pomocy rodzinie, miejskich ośrodków pomocy społecznej oraz niepublikowane komentarze i uwagi ekspertów, wypowiadających się na temat sytuacji małoletnich cudzoziemców bez opieki podczas formalnych i nieformalnych spotkań. 

This Synthesis Report presents the main findings of the 2014 EMN Study Policies, practices and data on unaccompanied minors. The study aims to update the findings of the 2008-2009 EMN study Policies on reception, return and integration arrangements for, and numbers of, unaccompanied minors and to provide up-to-date information and comparable data on the numbers and state of protection of unaccompanied minors (UAMs) arriving in Europe. The study has a special focus on the following issues identified as knowledge gaps:

• Entry procedures and arrangements in place for UAMs who are not in the asylum process, including those who entered irregularly and/ or are victims of trafficking;
• Unaccompanied minors who abscond or go missing from care facilities – their profile, reasons for absconding and policies/ practices to prevent this and/ or reduce harm when they go missing;
• Arrangements to support the transition to adulthood for UAMs turning 18; and
• Policies and practices in place for (voluntary) return of unaccompanied minors. 

Raport polskiego Krajowego punktu kontaktowego Europejskiej Sieci Migracyjnej przygotowany został we współpracy ze Strażą Graniczną – najważniejszą instytucją odpowiedzialną za kwestie dotyczące stosowania detencji wobec cudzoziemców oraz z Urzędem do Spraw Cudzoziemców, właściwym w sprawach przyznawania cudzoziemcom ochrony międzynarodowej. 

W raporcie wskazano, wobec których obywateli państw trzecich można zastosować środek w postaci detencji oraz jakie przesłanki znajdują zastosowanie w odniesieniu do każdej z kategorii cudzoziemców. Ponadto, przedstawiono warunki panujące w ośrodkach detencyjnych. Skalę stosowania detencji wobec cudzoziemców pokazują dane statystyczne, aczkolwiek dostępne są jedynie dane na temat ogólnej liczby zatrzymanych cudzoziemców w poszczególnych latach.

Finalizacja prac nad raportem zbiegła się w czasie z bardzo istotnym momentem – wejściem w życie z dniem 1 maja 2014 roku nowej ustawy o cudzoziemcach, wprowadzającej możliwość stosowania środków alternatywnych wobec detencji. Z tego powodu fakty dotyczące detencji odzwierciedlają stan prawny zarówno sprzed wejścia w życie ustawy, jak i nowo wprowadzone uregulowania, natomiast informacje dotyczące środków alternatywnych ograniczają się wyłącznie do ich opisu. Ponieważ możliwość stosowania środków alternatywnych do detencji funkcjonuje w polskim systemie prawnym dopiero od 1 maja 2014 r. nie było możliwe zaprezentowanie żadnych danych statystycznych ani najlepszych praktyk.

The study aimed to identify similarities, differences and best practices with regard to the use of detention and alternatives to detention in the context of (Member) States’ immigration policies. More specifically it aims to:

• Provide information on the scale of detention and alternatives to detention in each Member State by collecting statistics available on the number of third-country nationals (by category) that are subject to these measures;
• Identify the categories of third-country nationals that can be subject to detention and/or provided an alternative to detention;
• Compare and contrast the grounds for placing third-country nationals in detention and/or providing alternatives to detention outlined in national legal frameworks, as well as the assessment procedures and criteria used to reach decisions on detention in individual cases;
• Identify and describe the different types of detention facilities and alternatives to detention available and used in (Member) States;
• Collect any evidence of the way detention and alternatives to detention contribute to the effectiveness of return policies and international protection procedures.

Celem opracowania jest dokonanie podsumowania istotnych wyzwań, przed jakimi stoją organy krajowe właściwe w zakresie organizacji i przeprowadzenia skutecznych i trwałych powrotów obywateli państw trzecich o nieuregulowanym statusie. Niniejsze badanie dotyczy zwłaszcza dwóch działań w zakresie powrotu – zakazu wjazdu i umów o readmisji. W pewnym ograniczonym zakresie badanie odnosi się także do synergii pomiędzy zakazem wjazdu a umowami o readmisji z jednej strony oraz możliwością świadczenia pomocy cudzoziemcom podczas reintegracji w kraju powrotu z drugiej strony.

Ogólnym celem badania jest zrozumienie stopnia, w jakim Polska wykorzystuje zakazy wjazdu i umowy o readmisji celem wzmocnienia krajowych polityk w zakresie powrotów.

This EMN Focussed Study presents an analysis of (Member) States use of entry bans and readmission agreements with a specific focus on their practical application and effectiveness, whilst also identifying good practices in their use, including possible synergies, in the implementation of return and reintegration measures. The Study’s main aims were to:

• Analyse similarities and differences between Member States concerning the legal and institutional framework on entry bans;
• Explore the practical application of entry bans by mapping and reviewing whether Member States make use of a graduated approach (including withdrawal/suspension of entry bans and in what circumstances); and investigating cooperation mechanisms between Member States;
• Analyse the effectiveness of entry bans by reviewing available statistical evidence on their impacts, exploring practical implementation challenges; and identifying any good practices;
• Explore the practical application of readmission agreements distinguishing between agreements concluded by the EU level and by Member States with third countries on a bilateral basis and specifying the extent to which such agreements are used in the context of forced and voluntary returns;
• Collect new statistical evidence on the use of readmission agreements, exploring practical challenges to their implementation and identifying good practice for their use;
• Briefly compare the possible synergies between entry bans and readmission agreements on the one hand and reintegration assistance on the other hand as tools to assist Member states in their implementation of return policies more broadly.

Na system zabezpieczenia społecznego w Polsce składają się: system ubezpieczenia i zaopatrzenia społecznego, system ubezpieczenia zdrowotnego, pomoc społeczna, świadczenia z tytułu bezrobocia oraz świadczenia rodzinne. W kontekście przyjętego przez Polskę modelu dostępu imigrantów do świadczeo systemu zabezpieczenia społecznego, należy stwierdzid, iż opiera się on przede wszystkim na systemie ubezpieczeniowym. Oznacza to, iż zdecydowana większośd programów polityki społecznej funkcjonuje w Polsce na zasadzie ubezpieczeniowej – a więc pracujący i/lub pracodawcy odprowadzają odpowiednie składki, które uprawniają pracowników do pobierania świadczeo. Charakter nieskładkowy (finansowane z ogólnych wpływów z podatków) mają jedynie takie świadczenia jak pomoc społeczna, świadczenia rodzinne oraz opieka długoterminowa.

The purpose of this study is to map the policies and administrative practices that shape thirdcountry nationals’ access to social security, including healthcare. The study aimed, firstly, to outline the formal EU and national rules that shape entitlements to social security and healthcare for third-country nationals in EU Member States. Secondly, it aimed to examine how these entitlements compare to the entitlements of Member State nationals. Thirdly, the study aimed to investigate the administrative practices that determine how the formal rules on eligibility for thirdcountry nationals are applied in specific cases, especially when implementing the ‘habitual residence test’ and other eligibility rules that contain a discretionary element. Finally, the study aimed to review the reciprocal agreements that exist between EU Member States and third countries that affect the entitlement to social security and healthcare of certain groups of migrants. The study does not focus on the take-up by migrants of the various social security payments available, although this issue forms an important political backdrop to the study. 

Zjawisko handlu ludźmi jest określane mianem „niewolnictwa naszych czasów”. Kluczową kwestią w ramach przeciwdziałania temu procederowi jest niewątpliwie właściwa identyfikacja potencjalnych ofiar handlu ludźmi. Identyfikacja potencjalnych ofiar handlu ludźmi w ramach procedury udzielania statusu uchodźcy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz realizacji decyzji zobowiązującej cudzoziemca do opuszczenia terytorium kraju nie była do tej pory w Polsce przedmiotem wielu dyskusji na forum krajowym. Tym niemniej, zdaniem krajowych ekspertów, jedną z luk krajowego systemu przeciwdziałania handlowi ludźmi w Polsce jest właśnie niedostateczna identyfikacja ofiar handlu ludźmi w ramach procedur przyznawania ochrony międzynarodowej i przymusowych powrotów. W naszym najnowszym opracowaniu dokonano przeglądu istotnych wyzwań, przed jakimi stoją polskie organy krajowe właściwe w zakresie przeciwdziałania handlowi ludźmi, zwłaszcza w kontekście identyfikowalnych nowych zagrożeń i problemów dla funkcjonującego od połowy lat 90. minionego stulecia systemu przeciwdziałania handlowi ludźmi, a także sposoby wdrażania działań wymagających poprawy.

The aim of the Study was to examine whether, and how, potential victims of trafficking in human beings are detected and identified in these procedures in (Member) State. The study concerned both applicants for international protection and ‘failed’ applicants in forced return procedures who have received a (final) negative decision on their application(s) for protection or have abandoned the procedure. The Synthesis Report is based on the findings presented in 24 National Reports and developed in collaboration with the European Commission, EMN NCPs and the EMN Service Provider.

Polska kilkukrotnie (w 2009, 2012 oraz w 2013 r.) odnotowywała istotny wzrost liczby wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej, zwłaszcza składanych przez obywateli Federacji Rosyjskiej (narodowości czeczeńskiej) oraz Gruzji. Sinusoidalna zmiana liczby osób wnioskujących o udzielenie ochrony w Polsce nie pozostaje bez wpływu na sposób zarządzania systemem organizacji ośrodków przyjmowania cudzoziemców ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy w Polsce (tzw. ośrodków recepcyjnych), który w elastyczny sposób powinien reagować na występujące wyzwania. Pomimo istotnej poprawy w ostatnich latach sytuacji w zakresie zarządzania polskim systemem recepcji cudzoziemców, ograniczone środki budżetowe, mało elastyczne procedury wyboru zewnętrznych podmiotów administrujących ośrodki dla cudzoziemców oraz niewystarczające zaplecze kadrowe charakteryzujące krajowy system organizacji ośrodków recepcyjnych w Polsce nadal powodują problemy w efektywnym funkcjonowaniu systemu.

The main aim of this EMN Focussed Study was to identify good practices and existing mechanisms for flexible, efficient reception facilities whilst maintaining quality of reception conditions. The Study was prepared on the basis of National Contributions from 24 EMN NCPs. The organisation of reception and the provision of dignified standards of living to applicants for international protection is complex. The reception of applicants is often characterised by strong fluctuations in applicant numbers, requiring a high degree of flexibility in the organisation of reception. Moreover, (Member) States must ensure that the applicant’s entitlement to request protection and dignified reception standards are met, whilst ensuring efficient processing of claims for protection and prevention of misuse of the asylum system. Whilst harmonised reception standards have been introduced at EU level, this study highlights both similarities and differences in the type, nature and organisation of reception facilities across Member States. 

Podczas, gdy każdy obywatel Unii, zgodnie z Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, ma prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, pewne ułatwienia w zakresie wewnątrzunijnej mobilności przysługują, w ramach dorobku prawnego UE, jedynie niektórym kategoriom obywateli państw trzecich. Niezależnie jednak od pewnych szczególnych zasad ułatwiających ww. grupom migrantów przemieszczanie się w ramach Unii Europejskiej, posiadany przez nie status prawny w innym państwie UE nigdy nie prowadzi do automatycznego przyznania im analogicznego statusu w Polsce. Szereg uprawnień, które przysługują tej grupie migrantów (m.in. w zakresie łączenia rodzin, dostępu do rynku pracy oraz świadczeń z systemu pomocy społecznej) na mocy dyrektyw unijnych, ww. cudzoziemcy nabywają dopiero po uzyskaniu stosownego zezwolenia na pobyt w Polsce. Do kwestii związanych z mobilnością wewnątrz UE pozostałych grup obywateli państw trzecich zastosowanie mają przepisy krajowe poszczególnych państw członkowskich.

The study aimed, firstly, to provide an overview of current mobility provisions within the EU acquis to encourage the intra-EU mobility of third-country nationals and to explore also the national rules in place that regulate such movements. Secondly, it aimed to identify the key issues on intraEU mobility for third-country nationals as perceived by the different Member States, in particular the challenges/barriers which may be affecting such mobility for reasons of work. Finally, the study aimed to ‘map’ the extent to which statistics are available on the scale and scope of intra-EU mobility of third-country nationals in order to characterise, to the extent possible, the current trends and patterns of mobility, for example, who is moving where and from which Member States, their reasons for mobility, their nationality and skills levels. The focus of the study is on periods of stay in the second Member State exceeding three months. Irregular movements of third-country nationals between Member States were not included in the study.

Imigracja studentów zagranicznych jest dla wielu krajów, w tym Polski, zjawiskiem o rosnących znaczeniu. Oceniając jednak stopień internacjonalizacji polskiego szkolnictwa wyższego mierzony odsetkiem cudzoziemców w ogólnej liczbie studentów, należy go uznać za niezwykle niski (niespełna 1%). 

Przez lata głównymi aktorami oddolnie kształtującymi politykę w zakresie pozyskiwania studentów zagranicznych były szkoły wyższe. Na poziomie państwa z kolei, przez wiele lat nie można było mówić o istnieniu kompleksowej i konsekwentnie realizowanej strategii umiędzynarodawiania uczelni. 

Przyglądając się jednak działaniom podejmowanym w ostatnim czasie, na uwagę zasługuje pozytywna zmiana w dotychczasowej optyce patrzenia przez państwo na zjawisko migracji edukacyjnych do Polski, dla której tłem stała się zmniejszająca się liczba potencjalnych kandydatów na studia związana z wchodzeniem w wiek uniwersytecki kolejnych roczników niżu demograficznego.

Pojawiające się problemy z naborem studentów na polskich uczelniach są również jednym z kluczowych elementów kształtujących politykę migracyjną, czego dowodem są zapisy dokumentów strategicznych rządu opracowanych w latach 2009-2012.

The EMN Study "The Immigration of International Students to the EU” provides an overview of the immigration and mobility policies currently implemented by the Member States to allow international students to enter the EU for the purposes of study. Such policies aim to attract and facilitate the entry of international students whilst at the same time preventing misuse of the international student route to migration. The Study’s focus is on the migration of international students to the EU, It does not include migrants who come to the EU for another purpose, even if they subsequently decide to undertake a course of study.

Celem opracowania jest podsumowanie istotnych wyzwań, przed jakimi stoją organy krajowe, a które dotyczą ich dążeń do ustalenia – w przypadku braku odpowiedniej dokumentacji – tożsamości osób wnioskujących o udzielenie ochrony międzynarodowej (tj. o status uchodźcy oraz o ochronę uzupełniającą) oraz do realizowania powrotów osób, których wnioski zostały odrzucone.

Opracowanie odnosi się do identyfikacji cudzoziemca, jako procesu mającego na celu ustalenie tożsamości cudzoziemca na potrzeby postępowania o udzielenie ochrony międzynarodowej na terytorium Polski oraz – w przypadku wydania decyzji negatywnej – uzyskania dokumentu podróży dla cudzoziemca, w celu organizacji jego powrotu do kraju pochodzenia. Ustalanie tożsamości cudzoziemca obejmuje zarówno ustalenie i/lub potwierdzenie danych osobowych wnioskodawcy (imię, nazwisko), jak i określenie kraju pochodzenia i obywatelstwa danej osoby. Kwestia ustalenia obywatelstwa cudzoziemca i/lub jego kraju pochodzenia jest istotna w procesie dokonywania oceny sytuacji panującej w kraju pochodzenia wnioskodawcy, pod kątem występowania przesłanek warunkujących przyznanie ochrony międzynarodowej. Natomiast w przypadku wydania wobec cudzoziemca decyzji negatywnej w ww. sprawie, co wiąże się z nakazem opuszczenia terytorium Polski, określenie kraju pochodzenia wnioskodawcy będzie miało istotny wpływ na charakter działań podejmowanych w ramach procedury wydaleniowej.

The overall purpose of this study was to provide an overview of challenges facing national authorities in their efforts to establish the identity of applicants for international protection and for the return of rejected applicants, often in the absence of (valid) documentation. It also presents an overview and analysis of national practices and identifies several best practices plus sheds light on the possible effects that the absence of (valid) documentation has on third-country nationals’ application for international protection, or for the return to their (presumed) country of origin following a negative decision. 

Zjawisko nadużywania przez cudzoziemców związków rodzinnych w celu zalegalizowania ich pobytu w Polsce zostało zauważone przez władze, niemniej mimo rosnącej liczby stwierdzanych nadużyć można stwierdzić, że skala problemu jest raczej niewielka i nie uzasadnia konieczności wprowadzania daleko idących zmian w prawie krajowym. Uwzględniając specyfi kę relacji rodzinnych oraz prawo każdego człowieka do poszanowania jego prywatności, Polska – podobnie jak inne państwa UE – stara się zachować równowagę pomiędzy szacunkiem dla dążenia do integralności rodziny (m.in. poprzez wdrożenie europejskich przepisów regulujących kwestie łączenia rodzin) a zapewnianiem poszanowania praworządności i ochroną interesów państwa (m.in. poprzez podejmowanie działań nakierowanych na identyfi kowanie i zwalczanie zjawisk niepożądanych, w tym także przypadków, w których relacje rodzinne podawane jako powód uzasadniający prawo pobytu cudzoziemców na terytorium Polski są przez nich wykorzystywane w celu obejścia przepisów).

This Synthesis Report presents the main findings of study which responded to a growing concern amongst (Member) States that the right to family reunification may be misused as a route into settlement in the EU. The aim of the Study was to identify the scale and scope of two instances of misuse, namely marriages of convenience and false declarations of parenthood, and to provide clear evidence, to the extent possible (i.e. where the misuse was detected), including available statistics, of these types of misuse, and how best to address them. The Study summarises also (Member) States’ current practices in the detection and prevention of misuse. 

Głównym celem raportu jest przedstawienie ogólnej organizacji systemu i uwarunkowao prawnych w zakresie polityki wizowej paostwa oraz zrozumienie istniejących strategii promujących (lub też nie) legalną i długotrwałą migrację obcokrajowców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Podstawowym środkiem realizacji tak postawionego celu polityki migracyjnej kraju ma byd istniejący w Polsce reżim wizowy. Zawarte w raporcie informacje obejmują przegląd krajowych prawnych i organizacyjnych podstaw realizowania w Polsce działao ukierunkowanych na promocję długoterminowej migracji do Polski. Analizie poddane zostały także te elementy dorobku UE w zakresie organizacji polityki wizowej i zarządzania przepływami migracyjnymi, które miały niewątpliwy wpływ zarówno na ewolucję tego zagadnienia w polskim ustawodawstwie, jak i na działania podejmowane wewnątrz kraju, a także współpracę z innymi krajami trzecimi.

The main aim of the study was to analyse the possible nexus between visa policy and migration management. The Study firstly aimed to examine the effects of visa policy on the management of migration, both in terms of facilitating legal migration and preventing irregular migration. In addition, the study aimed to generate evidence concerning the effectiveness of different strategies to use visa policy to manage migration, including cooperation with third countries, particularly concerning facilitation and bilateral/multilateral agreements and highlighting best practice, as well as helping to contextualise national policies and practices by providing an overview of policy in this area across the EU. Finally, the Study aimed to explore the effects of EU policy and legislation on national policymaking and practices. 

Raport stanowi próbę uporządkowania wiedzy na temat możliwości zaspokajania potrzeb polskiego rynku pracy poprzez migracje. Opracowanie składa się z czterech części, z których pierwsza odnosi się do wskazania przedmiotu oraz zastosowanej metodologii pracy. Lektura tego rozdziału pozwala na zapoznanie się ze stosowaną w Polsce siatką pojęć związanych z obecnością cudzoziemców na polskim rynku pracy i obowiązującymi w tym zakresie definicjami. Druga część stawia sobie za cel uporządkowanie zastanego dorobku w zakresie rozumienia polityki ekonomicznej kraju oraz współczesnych ruchów migracyjnych, a także wskazania etapów rozwoju podejścia do obecności cudzoziemców na rynku pracy w Polsce. Trzecia część poświęcona została opisowi przyjętych rozwiązań legislacyjnych oraz strategii politycznych w tym temacie. Dokonanie powyższego opisu stanowiło pewnego rodzaju wyzwanie, z uwagi na brak wciąż wypracowania kompleksowych wytycznych odnoszących się do obecności cudzoziemców na rynku pracy. W dalszej części raportu podjęto próbę przeanalizowania możliwego zapotrzebowania małych i dużych przedsiębiorstw, a także osób prowadzących działalność gospodarczą i rolników na zatrudnienie cudzoziemców. W ww. części zawarto odniesienie do dostępnych danych statystycznych ukazujących skalę zjawiska oraz sposób wykorzystywania przez cudzoziemców już istniejących w Polsce form dostępu do rynku pracy. Ostatnia z części dokumentu poświęcona została przedstawieniu krótkiej analizy dotychczasowej współpracy Rzeczypospolitej Polskiej z krajami trzecimi w obszarze migracji zarobkowych. Do dokumentu załączono także uzupełniające trzecią część opracowania dane statystyczne.

The study was undertaken by twenty-three of the EMN National Contact Points (EMN NCPs) from Austria, Belgium, Bulgaria, Czech Republic, Estonia, Finland, France, Germany, Hungary, Ireland, Italy, Latvia, Lithuania, Luxembourg Netherlands, Malta, Poland, Portugal, Slovak Republic, Slovenia, Spain, Sweden and United Kingdom. In keeping with the EMN’s objectives, the overall purpose of this study was to identify those sectors experiencing shortages in the Member States, to outline the national strategies for addressing labour market needs with third-country national migrant workers and to gain an understanding of the perceived effectiveness of these strategies, including examining the impact of the recent economic downturn and recovery on them. The study covers the period from 2004 up to end of 2010 though statistics are provided up to the end of 2009.

Imigracja do Polski ma głównie charakter zarobkowy – migranci zainteresowani są podejmowaniem pracy, dzięki której mogą pozwolić sobie i członkom swoich gospodarstw domowych na wyższy poziom życia w państwie pochodzenia; na „atrakcyjność” Polski w oczach cudzoziemców niewątpliwie korzystnie wpływają różnice w poziomie oferowanych wynagrodzeń. Zjawisko traktowania Polski jako miejsca pracy, przy jednoczesnym utrzymywaniu „domu” w państwie pochodzenia, ma – z pewnymi wyjątkami – charakter powszechny.

Wprowadzanie przez władze stopniowych ułatwień w dostępie cudzoziemców do polskiego rynku pracy, w tym zwłaszcza pilotażowego uproszczonego systemu umożliwiającego krótkotrwałe zatrudnianie pracowników (z państw sąsiadujących z RP od wschodu) bez konieczności uzyskiwania przez nich zezwolenia na pracę, miało ogromne znaczenie nie tylko jako kreowanie podaży potrzebnych pracowników, ale także jako narzędzie zwalczania szarej strefy w polskiej gospodarce. Trzeba podkreślić, że nie jest to typowy program migracji cyrkulacyjnej, oparty na międzynarodowych umowach bilateralnych, zaprojektowany w celu pozyskiwania pracowników typu „guest workers”, jakie stosowano w niektórych państwach Europy Zachodniej. Niemniej zawiera on elementy sprzyjające takiej formie mobilności.

Drugim kanałem tymczasowej imigracji do Polski są przyjazdy związane z podejmowaniem bądź kontynuacją studiów wyższych. W grupie imigrantów wyraźnie wyróżniają się studenci polskiego pochodzenia – nie tylko dominują liczebnie nad pozostałymi studentami, ale także w przeciwieństwie do swoich kolegów z państw Europy Zachodniej czy państw afrykańskich traktują Polskę jako państwo, z którym przynajmniej część z nich może wiązać swoją zawodową przyszłość.

The study was undertaken by twenty four of the EMN National Contact Points (EMN NCPs) from Austria, Belgium, Bulgaria, Czech Republic, Estonia, Finland, France, Germany, Greece, Hungary, Ireland, Italy, Latvia, Lithuania, Luxembourg, Malta, Netherlands, Poland, Portugal, Slovak Republic, Slovenia, Spain, Sweden and United Kingdom and serves to respond to the request from the Council, through its Council Conclusions and the Stockholm Programme, regarding further exploration and development of circular migration as an integral part of EU migration policy. Temporary and circular migration are receiving increasing policy interest within the EU as forms of migration which have the potential to satisfy labour demand, whilst ensuring return, and providing benefits to both the migrant and the country of origin. 

Głównym celem raportu jest podjęcie próby uporządkowania wiedzy na temat polityki państwa względem nielegalnej migracji cudzoziemców, zarysowania ogólnej organizacji systemu zarządzania granicą państwową oraz prawodawstwa migracyjnego w tym zakresie. Zawarte w raporcie informacje obejmują przegląd prawnych i organizacyjnych podstaw przeprowadzania w Polsce kontroli legalności pobytu i pracy, a także realizowania powrotu cudzoziemców nielegalnie przebywających na terytorium Polski.

The overall purpose of the study is to provide an overview of existing approaches, mechanisms and measures to reduce irregular migration in the EU and Norway. In particular, its aim is to inform policymakers and practitioners about the practical measures that have proved effective and proportionate in addressing the issue of irregular migration, both in relation to prevention and in providing pathways out of irregularity, including best practice and to contextualise national policies and practices within the overall EU policy framework. A further aim was to present the available statistics and the methods of data collection used by (Member) States to estimate the irregular migrant population. 

Raport stanowi próbę uporządkowania wiedzy na temat całego katalogu form udzielania ochrony cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – różnych instytucji, które w polskim ustawodawstwie rozwijały się stopniowo już od dwudziestolecia międzywojennego. Pierwszym aktem regulującym sytuację cudzoziemców w Polsce było Rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej z 13 sierpnia 1926 roku o cudzoziemcach. Kolejne etapy obejmowały: wprowadzenie instytucji azylu w art. 75 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 lipca 1952 roku, dalej przystąpienie Polski w 1991 roku do Konwencji dotyczącej statusu uchodźców sporządzonej w Genewie w dniu 28 lipca 1951 roku oraz Protokołu z 1967 roku, aż do przyjęcia nowej ustawy z 13 czerwca 2003 roku o cudzoziemcach oraz odrębnej o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Ustawy te są wciąż nowelizowane i w pełni odzwierciedlają ewolucję udzielania ochrony cudzoziemcom na europejskiej oraz międzynarodowej scenie oraz odwołują się do obowiązujących w państwach członkowskich przepisów w dziedzinie tworzenia wspólnych norm dotyczących opieki nad osobami poszukującymi ochrony w sposób humanitarny, gwarantujący pełne poszanowanie praw człowieka i jego godności osobistej.

The aim of the study was to analyse the different national practices concerning the granting of non-EU harmonised protection statuses, i.e. everything which is neither Temporary Protection, as defined in the Temporary Protection Directive 2001/55/EC1 , nor Refugee and Subsidiary Protection, as defined in the Qualification Directive 2004/83/EC2 . This Synthesis Report aims to summarise and compare, within a European perspective, the findings from 23 National Reports (Austria, Belgium, Bulgaria, Czech Republic, Estonia, Finland, France, Germany, Greece, Hungary, Ireland, Italy, Latvia, Lithuania, Netherlands, Malta, Poland, Portugal, Slovak Republic, Slovenia, Spain, Sweden and the United Kingdom), prepared by the National Contact Points of the European Migration Network (EMN NCPs). The period covered by this study is up to mid-2010.

Raport stanowi próbę uporządkowania wiedzy na temat wspomaganych dobrowolnych powrotów cudzoziemców opuszczających terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – instytucji, która do roku 2003 nie była znana w polskim porządku prawnym. Odwołując się do obowiązujących w państwach członkowskich przepisów w dziedzinie tworzenia wspólnych norm dotyczących wydalania osób w sposób humanitarny, gwarantujący pełne poszanowanie praw człowieka i jego godności osobistej, stara się przybliżyć ewolucję aktualnie obowiązujących (wg stanu na dzień 31 grudnia 2009 roku) rozwiązań prawno-organizacyjnych w tym zakresie. Ukazuje także katalog środków legislacyjnych, jak również pozalegislacyjnych, wdrożonych w polskim systemie migracyjnym i odwołujących się do dobrowolnych powrotów cudzoziemców.

The purpose of the study was to map the different forms of Assisted Return that are in place in the EU Member States, thereby facilitating a comparative analysis and providing a basis to support any further policy development at national and EU level that might be undertaken. It does this by outlining inter alia the various approaches of Assisted Return programmes of the Member States in order to identify lessons learned, best practices and possible synergies to further develop and improve Assisted Return programmes in the EU. 

Zainteresowanie problematyką małoletnich cudzoziemców bez opieki w Polsce, zarówno ze strony organów administracji państwowej, jak i organizacji pozarządowych trwa od niemal dekady. W 2003 roku, weszła w życie ustawa o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, której odrębny rozdział poświęcono małoletnim cudzoziemcom bez opieki ubiegającym się o nadanie statusu uchodźcy. W następnych latach wprowadzano kolejne zmiany w prawie, tak aby w jak najlepszy sposób zadbać o tę grupę dzieci. Problemy, z którymi stykają się małoletni cudzoziemcy bez opieki w Polsce, znajdują się w obszarze zainteresowań Rzecznika Praw Dziecka, który na przestrzeni 9 lat swojego istnienia wielokrotnie angażował się w rozwiązywanie skomplikowanych jednostkowych przypadków oraz z własnej inicjatywy podejmował działania mające na celu poznanie i poprawę sytuacji małoletnich cudzoziemców przebywających bez opieki w naszym kraju. 

Opracowanie jest próbą przedstawienia sytuacji, w jakiej znajdują się, w szczególności, małoletni cudzoziemcy bez opieki w Polsce, którzy ubiegają się o status uchodźcy, lub którym zagwarantowano jakąkolwiek formę ochrony w Polsce; a także małoletni bez opieki o nieunormowanej sytuacji prawnej oraz dzieci cudzoziemskie zidentyfikowane jako ofiary handlu ludźmi. Raport dotyczy małoletnich obywateli państw trzecich, a kwestie związane z sytuacją małoletnich bez opieki będących obywatelami Unii Europejskiej poruszane są tylko wówczas, gdy jest to niezbędne dla pełniejszego obrazu sytuacji dzieci cudzoziemskich w Polsce.

The purpose of the study was to fill a knowledge gap on policies on unaccompanied minors in the EU, ranging from an assessment of the identified motivation(s) and circumstance(s) for entering the EU, to entry procedures, reception arrangements, including integration measures, detention, return and identified best practices. In addition, the available statistics on unaccompanied minors were collated.  

Raport stanowi przegląd polskiego systemu migracyjnego, w którym wiodącą rolę pełni resort spraw wewnętrznych. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji odpowiada za ogólną koordynację działań Państwa w odniesieniu do polityki migracyjnej. Do innych, najważniejszych instytucji realizujących zadania z tego obszaru należy zaliczyć: Urząd ds. Cudzoziemców (Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców jest nadzorowany przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji) oraz Straż Graniczną (służba podległa Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji), Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Radę do Spraw Uchodźców (II instancja w sprawach o nadanie statusu uchodźcy), rządowe władze lokalne (wojewodowie), sądy administracyjne. Istotną rolę odgrywa także międzyresortowy Zespół ds. Migracji – organ doradczy przy Prezesie Rady Ministrów. Należy także podkreślić, że organizacje pozarządowe oraz ośrodki naukowo- badawcze mogą w pewnym zakresie mieć wpływ na krajowe rozwiązania prawne w zakresie migracji i azylu, jednak ich rola jest raczej ograniczona – głównie do funkcji doradczej.

The purpose of this EMN study is to provide an overview of the organisation of asylum and migration policies in the EU Member States. This includes inter alia the institutional context, the Ministries involved, basic laws and regulations and other organisations dealing with immigrants. The reference period of the study was up to December 2008.