To usługa polegająca na tym, że osoba z niepełnosprawnością otrzymuje wsparcie w codziennych czynnościach. Może to być np. pomoc w ubieraniu się, poruszaniu, jedzeniu, ale też w pracy, nauce czy w wyjściu do kina. Dzięki asystentowi osoba z niepełnosprawnością może być bardziej niezależna i samodzielna. 

Celem jest stworzenie systemowego rozwiązania – tak, aby osoby z niepełnosprawnościami w Polsce miały dostęp do wsparcia asystenta. Do tej pory funkcjonowały tylko projekty czasowe. Ustawa ma zapewnić stabilność, równość i pewność, że pomoc będzie dostępna zawsze, a nie tylko w wybranych miejscach czy latach. 

To osoba, która wspiera osobę z niepełnosprawnością w różnych sytuacjach. Asystent nie jest opiekunem ani lekarzem – to ktoś, kto pomaga zgodnie z potrzebami użytkownika. 

Asystent może pomóc w wielu czynnościach: od podstawowych, jak ubieranie, higiena, jedzenie, po bardziej złożone jak podanie leków lub cewnikowanie - oczywiście po specjalistycznym instruktażu. Jest to wsparcie szyte na miarę. 

Jego celem jest, aby dana osoba mogła być bardziej aktywna i niezależna np. w pracy, na uczelni, podczas wydarzeń kulturalnych czy spotkań z przyjaciółmi. Asystent nie wyręcza, ale umożliwia osobie z niepełnosprawnością uczestniczenie w życiu społecznym i zawodowym. 

Decyzję podejmuje zawsze osoba z niepełnosprawnością – czyli użytkownik. To ona mówi, kiedy i w czym potrzebuje pomocy. Asystent działa według wskazówek użytkownika, a nie odwrotnie. 

Tak, to warunek, żeby móc wnioskować o asystenta. Orzeczenie i decyzja o poziomie potrzeby wsparcia jest podstawą do przyznania usługi. 

Każda osoba z orzeczeniem oraz decyzją o ustaleniu poziomu potrzeby wsparcia na określonym w ustawie pułapie będzie mogła złożyć wniosek o asystencję. 

Na samym początku, od roku 2027, o ustawowego asystenta będą mogły wnioskować osoby od 18 roku życia, a od 2030 także młodzież od 13. roku życia. 

Zasadniczo do 65. roku życia. Ale jeśli ktoś uzyskał decyzję o przyznaniu usługi wcześniej, to taka osoba będzie mogła korzystać ze wsparcia asystenta do końca ważności tej decyzji. 

Dorośli mogą dostać od 20 do 240 godzin miesięcznie, w zależności od potrzeb. Oznacza to, że osoby wymagające intensywnej pomocy mogą mieć asystenta nawet codziennie. 

Osoby od 13 do 18 lat mogą dostać od 20 do 80 godzin miesięcznie. Wsparcie może obejmować np. pomoc w przemieszczaniu się, udział w zajęciach, aktywnościach społecznych, spotkaniach ze znajomymi. 

Tak, od decyzji będzie można się odwołać w ciągu 14 dni od daty jej dostarczenia. 

Nie. Jeśli w danym miesiącu nie wykorzystasz wszystkich godzin, możesz je przenieść na kolejny miesiąc, z tym, że liczba godzin przeniesionych nie może być większa niż 50% godzin wskazanych w decyzji i nie większa niż 100 godzin. 

Przykład: osoba z niepełnosprawnością ma w decyzji 150 godzin asystencji miesięcznie. Może zatem ona przenieść maksymalnie 75 godzin na miesiąc kolejny.  

Przenoszenie godzin odbywa się tylko względem jednego miesiąca (jeśli ktoś w maju nie wykorzysta wszystkich godzin, to może je przenieść tylko na czerwiec). Ze względu na nowy rok kalendarzowy nie można przenosić godzin niewykorzystanych w grudniu.  

Tak. Jeśli ktoś będzie współpracować z więcej niż jednym asystentem, to będzie mógł rozdzielać godziny między nich w obrębie liczby godzin przyznanych w decyzji.  

Asystenta będą zatrudniać realizatorzy (powiat, gmina lub NGO), którzy będą w rejestrze realizatorów. Wszelkie szczegóły dot. zatrudnienia będą zawarte w kontrakcie trójstronnym. 

Tak. Użytkownik może wskazać osobę, którą zna i której ufa. Badania pokazują, że osoby z niepełnosprawnościami najczęściej wolą wybrać kogoś, do kogo mają już zaufanie. 

Asystentem będzie mogła być osoba z odpowiednimi kwalifikacjami lub osoba, która udokumentuje min. 6-miesięczne doświadczenie wspierania osób z niepełnosprawnościami. 

Ponadto każdy asystent musi przejść odpowiednie szkolenia. 

Koszty będą pokryte z budżetu państwa. Osoba z niepełnosprawnością nie ponosi kosztów. Dzięki temu usługa jest dostępna dla wszystkich, niezależnie od dochodów. 

Tak, osoby uczące się poza miejscem zamieszkania mogą korzystać z asystencji osobistej w dwóch lokalizacjach, o ile zostało to uwzględnione w kontrakcie. Podstawą do takiego ustalenia są: 

• Formularz samooceny oraz formularz oceny potrzeb osoby z niepełnosprawnością pozwalający wskazać miejsca, w których osoba będzie potrzebować wsparcia (np. miejsce zamieszkania i miejsce nauki), 

• Kontrakt, który zawiera osoba uprawniona, realizator oraz asystent osobisty – musi on zawierać m.in. czas i miejsce świadczenia asystencji osobistej, co pozwala formalnie ująć więcej niż jedną lokalizację. 

Nie ma przepisów, które zakazywałyby korzystania z asystencji osobistej w więcej niż jednej lokalizacji. Ważne jest, aby potrzeba taka została przewidziana na etapie ustalania warunków kontraktu.  

Każda osoba z niepełnosprawnością spełniająca warunki otrzymania decyzji o asystencji będzie mogła z tego prawa skorzystać, bez względu na to, czy jest z dużego miasta, czy małej wsi.  

Najpierw trzeba złożyć wniosek o ustalenie prawa do asystencji osobistej. Potem specjalny, wyszkolony i kompetentny zespół (Skład) zapozna z formularzem samooceny osoby z niepełnosprawnością, spotka się z nią i oceni jej potrzeby w zakresie asystencji. Na bazie tego wyda decyzję określającą m.in. ile godzin wsparcia asystenta przysługuje tej osobie.

1. Złożenie wniosku 

• Osoba z niepełnosprawnością (lub wskazane w ustawie osoby za zgodą osoby z niepełnosprawnością) składa wniosek o przyznanie asystenta. 

• Wniosek składa się elektronicznie w systemie ministerstwa (powstanie specjalna platforma). 

2. Formularz samooceny 

• Do wniosku dołącza się formularz samooceny – osoba sama opisuje, w czym potrzebuje pomocy i w jakim wymiarze godzinowym. 

• Formularz jest przygotowany również w tekście łatwym do czytania i rozumienia (ETR) oraz w PJM (języku migowym). 

3. Ocena przez Zespół 

• Zespół wyznacza spośród członków Skład, którzy badają sytuację osoby. 

• Skład opiera się na: 

• formularzu samooceny, 

• rozmowie (wywiadzie) z osobą z niepełnosprawnością lub jej bliskim, 

• obserwacji funkcjonowania, 

• wynikach oceny poziomu potrzeby wsparcia. 

4. Formularz oceny potrzeb 

• Skład wypełnia formularz oceny potrzeb. Zapisuje tam, ile godzin wsparcia i w jakim zakresie jest potrzebne. 

5. Decyzja administracyjna 

• Na podstawie opinii Składu, Zespół wydaje decyzję administracyjną. 

• W decyzji jest wpisane m. in. prawo do asystenta i liczba godzin miesięcznie. 

6. Przekazanie decyzji 

• Decyzja trafia elektronicznie do osoby z niepełnosprawnością. 

• Informacja może być też wysłana SMS-em lub mailem. 

7. Realizacja asystencji 

• Po decyzji osoba z niepełnosprawnością wybiera realizatora asystencji (może to być samorząd albo wybrana organizacja pozarządowa), która pomoże zorganizować wsparcie asystenta. 

• Następnie osoba z niepełnosprawnością wskazuje osobę, z którą zacznie współpracę, albo wybiera taką osobę spośród przedstawionych kandydatów. Na koniec zostaje podpisany kontrakt trójstronny pomiędzy osobą z niepełnosprawnością, asystentem i wybranym realizatorem. 

Osoba pełnoletnia – asystentem może zostać osoba fizyczna, która ukończyła 18 lat. Osoba wpisana do rejestru asystentów – w ustawie przewidziano, że asystenci będą wpisani do specjalnego rejestru prowadzonego przez wojewodę. 

Tak. Jeżeli współpraca nie działa dobrze, można ją zakończyć i wybrać innego asystenta. 

Tak. Jeśli ktoś potrzebuje pomocy np. o różnych porach dnia lub w różnych sytuacjach, może korzystać z kilku asystentów. 

Członek rodziny nie będzie mógł pełnić roli asystenta osobistego.  

Jeżeli takie będą ustalenia pomiędzy osobą z niepełnosprawnością i asystentem, to nie ma przeciwskazań przed taką sytuacją. 

Jeśli cudzoziemiec posiada pozwolenie na pracę w Polsce oraz spełni wszystkie warunki zapisane w ustawie i zostanie wpisany do rejestru asystentów, to tak.  

Nie ma takiego wymogu.  

Asystent może być zatrudniony u innego pracodawcy. Ważne jednak, aby jego pozostałe aktywności nie przeszkadzały w profesjonalnej realizacji asystencji.  

Nie. Opiekun zwykle przejmuje odpowiedzialność i może niekiedy decydować za osobę. Asystent wspiera, ale to użytkownik decyduje. 

Nie. Asystent spotyka się z użytkownikiem wtedy, kiedy jest potrzebny, zgodnie z ustalonym grafikiem. 

Tak. Może np. pomóc w dojeździe do pracy, wsparciu w szkole czy uczestnictwie w zajęciach. 

Tak. Asystent może towarzyszyć w różnych miejscach – u lekarza, w urzędzie, sklepie, kinie czy teatrze. 

Tak.  

Tak, jeżeli tego typu czynności są wymienione w kontrakcie i asystent przeszedł instruktaż specjalistyczny.  

Nie, asystencja jest w pełni finansowana z budżetu państwa.  

Tak. 

W przypadku rezygnacji – powoduje to rozwiązanie kontraktu. 

W przypadku niewywiązywania się z obowiązków odpowiednio skutkuje to lub może prowadzić do rozwiązania kontraktu.

W każdy sposób do realizatora, np. za pośrednictwem koordynatora albo niezależnie w systemie informatycznym. 

Tak, na każdym etapie realizacji asystencji osobistej takie oceny mogą być kierowane do realizatora. 

Dodatkowo co 3 miesiące koordynator będzie przeprowadzał ewaluację świadczenia asystencji osobistej – właśnie w celu m.in. oceny pracy asystenta. 

Za kontrolę odpowiada państwo – ministerstwo, wojewodowie i samorządy. Sprawdzają oni, czy usługa działa prawidłowo. 

• osoby z niepełnosprawnościami będą bardziej niezależne, 

• rodziny i opiekunowie zostaną odciążeni, 

• będzie więcej równości i dostępności w całej Polsce, 

• powstaną nowe miejsca pracy dla asystentów, 

• wzrośnie aktywność zawodowa osób z niepełnosprawnościami i ich rodzin. 

To gmina, powiat albo organizacja pozarządowa lub spółdzielnia socjalna (po uzyskaniu wpisu do rejestru), która zajmuje się realizacją asystencji osobistej, czyli m.in. zapewnieniem wsparcia asystenta osobistego. 

Realizator m.in.: 

• zawiera kontrakt z użytkownikiem i asystentem osobistym oraz organizuje pracę asystenta osobistego,  

• monitoruje pracę asystenta osobistego, 

• zapewnia asystencję osobistą użytkownikom, którzy wybrali go na realizatora, zgodnie z ich potrzebami przez cały okres trwania kontraktu, 

• prowadzi obsługę płacową, kadrową, rachunkową i administracyjną związaną z realizacją kontraktu, 

• wyznacza koordynatora albo koordynatorów asystencji osobistej i organizuje ich pracę,  

• organizuje mediacje między użytkownikiem a asystentem osobistym, 

• wspiera użytkownika w wyborze asystenta osobistego zgodnie z indywidualnymi potrzebami, na jego wniosek, 

• organizuje wsparcie udzielane asystentom osobistym i użytkownikom, w szczególności realizowane przez koordynatora asystencji osobistej, 

• zapewnia zastępstwo za asystenta osobistego na czas korzystania przez niego ze zwolnień lekarskich, urlopów i innych okoliczności uniemożliwiających mu świadczenie asystencji osobistej, 

• zapewnia możliwość podnoszenia kompetencji asystentów osobistych, w tym przez umożliwienie im udziału w szkoleniach specjalistycznych, 

• monitoruje, zapewnia ewaluację i kontroluje jakość asystencji osobistej świadczonej przez asystentów osobistych, których zatrudnia, również w miejscu świadczenia asystencji osobistej, 

• monitoruje i rejestruje wypadki związane ze świadczeniem asystencji osobistej. 

To umowa między osobą z niepełnosprawnością, asystentem i realizatorem (np. gminą). 

Nie, samorząd powiatowy nie może odmówić realizacji usługi asystencji osobistej, ponieważ ustawowo jest zobowiązany do jej organizowania i zapewnienia – samodzielnie lub poprzez uprawnione podmioty zewnętrzne (np. organizacje pozarządowe wpisane do Rejestru realizatorów albo gminy na podstawie porozumień). 

Tak. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej będzie prowadzić taki publiczny rejestr.  

Od pierwszego dnia działania ustawy będą prowadzone analizy i monitoring wdrażania usługi. Po dwóch latach odbędzie się ewaluacja całego procesu. 

Osoby korzystające z asystencji osobistej będą miały większe, realne możliwości uczestnictwa w życiu społecznym oraz zawodowym. Asystenta osobista to realizacja zobowiązań Polski wynikających z art. 19 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. 

Osoba z niepełnosprawnością zasadniczo będzie mogła funkcjonować niezależnie, bez potrzeby skorzystania z form instytucjonalnych. Jednocześnie osoby obecnie korzystające z takich placówek będą mogły skorzystać ze wsparcia asystenta osobistego w zakresie aktywności poza terenem tych placówek, dzięki czemu osoba może się przekonać, czy mogłaby w przyszłości zamieszkać w społeczności lokalnej.