Rodzinne formy pieczy zastępczej obejmują rodziny zastępcze oraz rodzinne domy dziecka. Zapewniają one dziecku całodobową opiekę i wychowanie. Na rodzinie zastępczej lub prowadzącym rodzinny dom dziecka spoczywa obowiązek, a jednocześnie prawo wykonywania bieżącej pieczy nad dzieckiem, jego wychowania i reprezentowania.

Dzieci są objęte pieczą zastępczą do osiągnięcia 18 lat. W niektórych przypadkach osoba dorosła, ucząca się,  może przebywać w dotychczasowej rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo placówce opiekuńczo-wychowawczej – do ukończenia 25. roku życia.

Dziecko umieszcza się w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka do czasu, aż będzie możliwy powrót do rodziny biologicznej, a zatem do czasu przezwyciężenia trudności, które stanowiły przyczynę umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej. Jeżeli powrót dziecka do rodziny naturalnej nie jest możliwy, po 18 miesiącach od umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej, odpowiednie służby kierują wniosek do sądu rodzinnego, aby wyjaśnić sytuację prawną dziecka m.in. poprzez umieszczenie w rodzinie przysposabiającej lub długoterminowej rodzinie zastępczej.

Warto być rodzicem zastępczym

Rodzinna piecza zastępcza jest o wiele lepszą formą sprawowania opieki nad dzieckiem niż placówki instytucjonalne. Udział rodzinnych form opieki nad dziećmi rośnie – w 2007 r. było to 67,3%, a w 2016 r. już 75,6%. Dlaczego warto być rodziną zastępczą?

„Warto dla tych chwil, gdy widać uśmiech dziecka, to jak czuje się bezpieczne i okazuje za to wdzięczność, gdy osiąga sukcesy w szkole, gdy jest akceptowane i lubiane przez rówieśników, gdy wchodzi
w okres dorosłości i poważnie planuje swoją przyszłość.” – mówi Urszula Milczarek.

„Dzięki dzieciom jesteśmy kreatywni i rozwijamy się:  przez szukanie przyczyn problemów zdrowotnych dzieci i rozwiązań dla nich, podejmowanie działań zwiększających poczucie własnej wartości u dzieci
i rozwijanie ich talentów, szkolimy się i uczymy, by lepiej móc ich rozumieć. Nie ma stagnacji – zawsze dużo się dzieje.” – dodaje Sylwia Łysakowska.

Wsparcie dla rodzinnej pieczy zastępczej

Od kwietnia 2016 r. rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka i placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego  mogą korzystać z takiego samego wsparcia, jak pozostałe rodziny – czyli 500 zł miesięcznie na dziecko. Wsparciem objętych jest ponad 48,2 tys. podopiecznych.

Dziecko pozbawione opieki rodziców, może zostać  umieszczone również w instytucjonalnej pieczy zastępczej, ale jedynie w sytuacji, gdy nie ma możliwości umieszczenia dziecka w rodzinnej pieczy zastępczej lub z innych ważnych powodów nie jest to zasadne. Należy jednak zauważyć, że wśród placówek opiekuńczo-wychowawczych są również formy rodzinne, w których mogą być umieszczane rodzeństwa bez względu na wiek. Placówki te, mimo że w systematyce ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej stanowią pieczę instytucjonalną, to jednak z punktu widzenia charakteru sprawowanej funkcji tworzą zdecydowanie środowisko rodzinne. W pieczy instytucjonalnej ogółem umieszczonych było na koniec 2016 roku 18 213 ( w roku 2015 - 19 517)  wychowanków. Z tej liczby 1 729 dzieci umieszczonych było w placówkach typu rodzinnego.