Ustalaniem prawa do świadczenia wychowawczego od 1 stycznia 2022 r. zajmuje się Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który przejął zadania związane z obsługą programu "Rodzina 500 plus", w miejsce dotychczasowych realizatorów programu.

Wcześniej, sprawy dotyczące prawa do świadczenia wychowawczego za okresy sprzed 1 stycznia 2022 r. do ich zakończenia, tj. do 31 maja 2022 r. realizowały dotychczasowe organy (w sprawach świadczenia wychowawczego –  gminy, w sprawach dodatków wychowawczych przysługujących na dzieci w pieczy zastępczej – powiaty, natomiast w sprawach wymagających rozstrzygnięć związanych z koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego – wojewodowie). 

Od 1 czerwca 2022 r. ZUS w całości realizuje program "Rodzina 500 plus", czyli przyznaje i wypłaca świadczenie wychowawcze - obecnie na  okres świadczeniowy 2022/2023 trwający od 1 czerwca 2022 r. do 31 maja 2023 r.

Ponadto, od 1 lutego 2023 r. ZUS rozpoczął przyjmowanie wniosków o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego na nowy okres świadczeniowy, który rozpocznie się 1 czerwca 2023 r. i będzie trwał do 31 maja 2024 r.

Świadczenie wychowawcze  przysługuje na dziecko do ukończenia 18 roku życia:

• matce lub ojcu;
• opiekunowi faktycznemu dziecka (tj. osobie faktycznie opiekującej się dzieckiem, która wystąpiła z wnioskiem do sądu opiekuńczego o przysposobienie dziecka)

- jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu matki albo ojca/opiekuna faktycznego;

• opiekunowi prawnemu dziecka;
• dyrektorowi domu pomocy społecznej.

O świadczenie wychowawcze może ubiegać się każda rodzina bez względu na stan cywilny rodziców. Otrzymają je, po spełnieniu warunków ustawowych, zarówno rodziny, w których rodzice są w związku małżeńskim, rodzice pozostający w nieformalnych związkach, jak i osoby samotnie wychowujące dziecko.

• Jak świadczenie będzie wypłacane w przypadku rodziców, którzy są po rozwodzie?

Świadczenie wychowawcze przysługuje temu z rodziców, który z dzieckiem zamieszkuje i na którego utrzymaniu jest dziecko. W przypadku gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obydwojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach - każdy z rodziców może złożyć wniosek i dostać połowę kwoty przysługującego świadczenia wychowawczego, tj. co do zasady 250 zł miesięcznie.

• Co w przypadku dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej?

Dodatkowo, zgodnie z wprowadzonymi od 2022 r. zmianami w ramach programu „Rodzina 500 +”, świadczenie wychowawcze przysługuje na dzieci umieszczone w pieczy zastępczej w miejsce wypłacanego dotychczas dodatku w wysokości świadczenia wychowawczego na podstawie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

W związku z tym, o świadczenie wychowawcze na dzieci umieszczone w pieczy zastępczej mogą ubiegać się również:

• rodziny zastępcze;
• osoby prowadzące rodzinny dom dziecka;
• dyrektorzy placówek opiekuńczo-wychowawczych;
• dyrektorzy regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych;
• dyrektorzy interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych.

Ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego oraz jego wypłata następuje na wniosek.

Aby uzyskać prawo do świadczenia wychowawczego na dziecko, wniosek należy złożyć do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie drogą elektroniczną za pośrednictwem jednego z trzech kanałów wnioskowania przez:

• Platformę PUE ZUS;
• portal informacyjno-usługowy Emp@tia na stronie empatia.mpips.gov.pl ;
• bankowość elektroniczną.

Ale uwaga! Możliwość złożenia wniosku za pośrednictwem portalu Emp@tia lub bankowości elektronicznej dotyczy wyłącznie rodziców ubiegających się o świadczenie wychowawcze, którzy posiadają numer PESEL.  Rodzice składają wnioski na dedykowanym dla nich formularzu SW-R.

Jeżeli wniosek  zostanie złożony przez bankowość elektroniczną  albo portal Emp@tia, a wnioskodawca nie ma profilu na PUE ZUS, Zakład Ubezpieczeń Społecznych założy taki profil na podstawie danych z wniosku. Na PUE ZUS będzie można znaleźć wszystkie informacje na temat złożonego wniosku i jego obsługi.

Rodzic nieposiadający nr PESEL, a także tzw. opiekun faktyczny (czyli osoba faktycznie opiekująca się dzieckiem, która wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o jego przysposobienie) oraz opiekun prawny składają  odpowiedni wniosek wyłącznie przez Platformę Usług Elektronicznych PUE ZUS (rodzic na formularzu SW-R, opiekun faktyczny oraz opiekun prawny - na formularzu SW-O).

Wymóg elektronicznego składania wniosków dotyczy również osób ubiegających się o przyznanie świadczenia wychowawczego na dzieci w pieczy zastępczej. Osoby sprawujące pieczę zastępczą, wnioski o świadczenie wychowawcze składają tylko poprzez portal PUE ZUS (rodziny zastępcze i osoby prowadzące rodzinne domy dziecka na formularzu SW-O, zaś dyrektorzy placówek na formularzu SW-D).

Postepowanie w sprawie świadczenia wychowawczego prowadzone jest przez ZUS w formie elektronicznej.

Przyznanie świadczenia wychowawczego przez ZUS nie wymaga wydania decyzji administracyjnej. Osoby ubiegające się o świadczenie otrzymają informację o jego przyznaniu , która będzie znajdować się  w skrzynce odbiorczej na profilu na PUE ZUS – także w sytuacji, gdy wniosek zostanie złożony przez bankowość elektroniczną lub portal Empatia.

Decyzje administracyjne będą wydawane jedynie w przypadku odmowy przyznania świadczenia oraz uchylenia lub zmiany prawa do świadczenia, a także w sprawach nienależnie pobranych świadczeń. Decyzję taką wnioskodawca otrzyma elektronicznie na PUE ZUS. Od decyzji ZUS przysługuje odwołanie do Prezesa ZUS, a następnie skarga do sądu administracyjnego.

Wypłata przyznanego świadczenia wychowawczego odbywa się wyłącznie w formie bezgotówkowej, na wskazane przez wnioskodawcę konto bankowe.

Prawo do świadczenia wychowawczego co do zasady jest ustalane na roczny okres świadczeniowy trwający od 1 czerwca do 31 maja następnego roku kalendarzowego.

Rodzice/opiekunowie, którzy nie pobierają świadczenia wychowawczego z programu „Rodzina 500+” w każdej chwili mogą przystąpić do programu składając wniosek.

W przypadku złożenia wniosku w trakcie trwania okresu świadczeniowego , świadczenie wychowawcze jest przyznawane, co do zasady (z zastrzeżeniem przewidzianych w ustawie wyjątków) od miesiąca złożenia wniosku do końca okresu świadczeniowego.

• Ustalanie prawa do świadczenia wychowawczego na nowonarodzone dziecko

Odstępstwo od powyższej zasady przyznania prawa do świadczenia wychowawczego od miesiąca złożenia wniosku może dotyczyć np. sytuacji związanej z ustalaniem prawa do świadczenia wychowawczego w przypadku urodzenia dziecka.

W takim przypadku, jeżeli rodzic nowonarodzonego dziecka złoży w ciągu 3 miesięcy, licząc od dnia urodzenia dziecka, wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego, prawo do wnioskowanego świadczenia otrzyma z wyrównaniem od dnia narodzin dziecka.

Uwaga!

W przypadku dzieci urodzonych do dnia 31 maja 2023 r., rodzice powinni pamiętać aby złożyć dwa wnioski o świadczenie wychowawcze - zarówno na okres świadczeniowy 2022/2023 , który zakończy się 31 maja 2023 r. oraz na kolejny nowy okres 2023/2024, który rozpocznie się 1 czerwca 2023 r.

Świadczenie wychowawcze wypłacane jest w okresach miesięcznych.

Nowy okres świadczeniowy w ramach rządowego programu "Rodzina 500+" rozpocznie się 1 czerwca 2023r. i będzie trwał do 31 maja 2024 r.

Aby uzyskać prawo do świadczenia wychowawczego na nowy okres świadczeniowy rozpoczynający się 1 czerwca 2023 r., wnioski  można składać już od 1 lutego 2023 r. drogą elektroniczną czyli przez Internet za pośrednictwem portalu PUE ZUS, przez bankowość elektroniczną lub przez portal Ministerstwa Rodziny empatia.mpips.gov.pl  .

Jeśli osoba złoży wniosek o świadczenie wychowawcze na nowy okres w terminie do 30 kwietnia danego roku, przyznanie świadczenia wychowawczego oraz wypłata przyznanego świadczenia za miesiąc czerwiec nastąpi najpóźniej do 30 czerwca tego roku. W przypadku wniosków złożonych w kolejnych miesiącach, ustalenie prawa oraz wypłata przyznanego świadczenia nastąpi w maksymalnym terminie do 3 miesięcy.

Jeśli osoba złoży prawidłowo wypełniony wniosek z wymaganymi dokumentami na kolejny okres świadczeniowy trwający od 1 czerwca 2023 r. do 31 maja 2024 r. :

• od 1 lutego do 30 kwietnia 2023 r. – ZUS rozpatrzy wniosek i wypłaci świadczenie - do 30 czerwca 2023 r.,
• od 1 do 31 maja 2023 r. – ZUS rozpatrzy wniosek i wypłaci świadczenie z wyrównaniem za czerwiec - do 31 lipca 2023 r.,
• od 1 do 30 czerwca 2023 r. -  ZUS rozpatrzy wniosek i wypłaci świadczenie z wyrównaniem za czerwiec - do 31 sierpnia 2023 r.,
• od 1 do 31 lipca 2023 r. – ZUS rozpatrzy wniosek i wypłaci świadczenie z wyrównaniem jedynie od lipca - do 30 września 2023 r.,
• od 1 do 31 sierpnia 2023 r. – ZUS rozpatrzy wniosek i wypłaci świadczenie , z wyrównaniem jedynie od sierpnia  - do 31 października 2023 r

Ważne!

• Aby zachować ciągłość wypłaty świadczenia wychowawczego i otrzymać świadczenie w miesiącu czerwcu 2023r. wniosek należy złożyć w terminie do 30 kwietnia 2023 r.
• Złożenie wniosku do końca czerwca 2023r. będzie gwarantowało, że świadczenie wychowawcze zostanie wypłacone z wyrównaniem od 1 czerwca 2023 r.
• Natomiast, jeśli osoba ubiegająca się o świadczenie złoży wniosek na nowy okres po 30 czerwca 2023 r. świadczenie wychowawcze będzie przysługiwało od miesiąca złożenia wniosku.

Powyższe terminy rozpatrywania wniosków i wypłaty świadczenia wychowawczego są terminami maksymalnymi . ZUS uwzględniając liczbę wniosków oraz możliwości organizacyjne może rozpatrywać wnioski i wypłacać świadczenia w terminach krótszych niż we wskazanych wyżej maksymalnych terminach ustawowych.

W przypadku zmiany informacji przekazanych we wniosku o świadczenie wychowawcze lub w dołączonych do niego załącznikach osoba otrzymująca świadczenie jest obowiązana do powiadomienia o tym ZUS na swoim profilu informacyjnym w terminie 7 dni od dnia wystąpienia tych zmian. Niepoinformowanie ZUS, o zmianach mających wpływ na prawo do tego świadczenia może skutkować koniecznością zwrotu nienależnie pobranych świadczeń.