Zasady tworzenia i działania funduszy inwestycyjnych mających siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej określa ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (dalej: ustawa).

Fundusz inwestycyjny jest osobą prawną. Fundusz może wyłącznie lokować środki pieniężne zebrane w drodze publicznego lub niepublicznego (w przypadkach określonych w ustawie) proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych, w określone w ustawie papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe. Organem zarządzającym funduszem inwestycyjnym jest towarzystwo funduszy inwestycyjnych (TFI).

Fundusz inwestycyjny może zostać utworzony jako:

• fundusz inwestycyjny otwarty (FIO),
• specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty (SFIO),
• fundusz inwestycyjny zamknięty (FIZ).

Funduszami inwestycyjnymi działającymi w Polsce i spełniającymi wymagania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/65/WE z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe UCITS (dalej: drektywa UCITS) (funduszami zharmonizowanymi z prawem unijnym) są wyłącznie FIO. Fundusze SFIO i FIZ, pomimo faktu, że zasady ich działania reguluje ustawa o funduszach inwestycyjnych, nie spełniają wymogów dyrektywy UCITS. Zgodnie z art. 3 ust 4 ustawy fundusze te uznawane są za alternatywne fundusze inwestycyjne (AFI).

Bezpieczeństwo funkcjonowania funduszy inwestycyjnych, w tym ochrona praw uczestników funduszy inwestycyjnych opiera się na kilku określonych ustawowo filarach, a mianowicie:

• nadzorze Komisji Nadzoru Finansowego,
• wydzieleniu aktywów funduszu inwestycyjnego od aktywów spółki zarządzającej (towarzystwa funduszy inwestycyjnych) oraz poddanie towarzystwa szczególnym wymogom kapitałowym,
• wprowadzeniu limitów inwestycyjnych dla poszczególnych rodzajów funduszy inwestycyjnych,
• przechowywaniu aktywów funduszu przez depozytariusza,
• nałożeniu na fundusze inwestycyjne obowiązków przekazywania uczestnikom funduszy oraz potencjalnym inwestorom określonych informacji o działalności i sytuacji finansowej funduszu.

Organizacją zrzeszającą, na zasadzie dobrowolności, towarzystwa funduszy inwestycyjnych w Polsce jest Izba Zarządzających Funduszami i Aktywami . Głównymi celami działania Izby są:

• reprezentowanie środowiska towarzystw funduszy inwestycyjnych,
• wspieranie rozwoju towarzystw funduszy inwestycyjnych w Polsce,
• upowszechnianie wiedzy o funduszach inwestycyjnych,
• rozwijanie i doskonalenie zasad etyki zawodowej specjalistów związanych z zarządzaniem funduszami inwestycyjnymi.

Na koniec grudnia 2023 r. funkcjonowało około 651 funduszy inwestycyjnych zarządzanych przez 56 TFI. Wartość aktywów ogółem zgromadzonych przez TFI według stanu na koniec grudnia 2023 r. wynosiła 427,8 mld zł.