Minister Finansów może udzielić pożyczki z budżetu państwa jednostce samorządu terytorialnego (dalej także: JST, jednostka) w ramach prowadzonego przez nią postępowania naprawczego lub ostrożnościowego, na podstawie ustawy o finansach publicznych [1].

Warunki udzielenia pożyczki

1. JST musi opracować i przyjąć do realizacji postępowanie naprawcze lub być w trakcie jego realizacji (może to być także program postępowania ostrożnościowego).
2. Z analizy programu postępowania naprawczego lub ostrożnościowego wynika, że z dużym prawdopodobieństwem:
   • nastąpi poprawa sytuacji finansowej tej jednostki,
   • nastąpi poprawa skuteczności wykonywania jej ustawowych zadań,
   • na koniec roku, w którym spłacona ma zostać pożyczka, zachowane zostaną zasady określone w art. 242-244 ustawy o finansach publicznych (tj. zachowane zostaną: równowaga pomiędzy wydatkami bieżącymi a dochodami bieżącymi JST oraz dopuszczalny wskaźnik spłaty zadłużenia),
   • jednostka spłaci pożyczkę wraz z odsetkami.
3. Pożyczka i odsetki nie podlegają umorzeniu.
4. Oprocentowanie pożyczki wynosi ½ stopy redyskonta weksli w NBP, nie mniej jednak niż 1,5% w skali roku.
5. W przypadku niedokonania spłaty pożyczki w terminie określonym w umowie pożyczki, Minister Finansów może potrącić niespłaconą kwotę pożyczki wraz z odsetkami z należnej subwencji ogólnej ustalonej dla tej jednostki samorządu terytorialnego.

Program ostrożnościowy a program naprawczy  

Program ostrożnościowy może być uchwalony z inicjatywy władz jednostki, ale tylko w sytuacji, gdy zagrożenie wykonania zadań publicznych powstało z przyczyn niezależnych od tej jednostki.

JST opracowuje i uchwala program postępowania naprawczego tylko na podstawie wezwania przez regionalną izbę obrachunkową [2] (RIO, to państwowe organy nadzoru i kontroli gospodarki finansowej JST). RIO kieruje wezwanie do jednostki w przypadku stwierdzenia przez izbę, że:

• JST nie ma możliwości samodzielnego uchwalenia wieloletniej prognozy finansowej lub budżetu JST zgodnie z obowiązującymi przepisami i jednocześnie
• występuje zagrożenie realizacji przez jednostkę zadań publicznych.

Oznacza to, że tylko program naprawczy przyjęty w sposób określony w art. 240a ustawy o finansach publicznych może stanowić podstawę do ubiegania się o pożyczkę z budżetu państwa udzielaną w ramach postępowania naprawczego.

Postępowanie naprawcze jest uchwalane przez organ stanowiący JST na okres do 3 lat. Przepisy określają także niezbędną zawartość programu oraz ograniczenia  finansowe, jakie JST musi stosować w okresie jego  realizacji.

W wyniku realizacji programu jednostka powinna odzyskać możliwość samodzielnego uchwalania budżetu i wieloletniej prognozy finansowej z zachowaniem zasad określonych w art. 242-244 ustawy o finansach publicznych. W przypadku udzielenia pożyczki z budżetu państwa, okres w którym jednostka może nie zachowywać relacji wymaganych w art. 242-244 ustawy o finansach publicznych, może zostać wydłużony do końca okresu spłaty pożyczki.

Czy pożyczka z budżetu państwa to jedyne rozwiązanie?

Pożyczka z budżetu państwa może, lecz nie musi być elementem programu naprawczego i w każdym przypadku należy zdecydować, czy jest właściwym rozwiązaniem dla jednostki. Sama realizacja programu naprawczego, który uzyskał pozytywną opinię RIO, daje jednostce podstawę do uchwalenia budżetu i WPF bez zachowania relacji z art. 242-244 ustawy o finansach publicznych w okresie realizacji programu naprawczego.

Pożyczki z budżetu państwa powinny być udzielane jednostkom, które znalazły się w trudnej sytuacji finansowej i nie mają możliwości realizowania swoich ustawowych zadań bez uzyskania wsparcia finansowego.

Wniosek o udzielenie pożyczki

Jednostka ubiegająca się o pożyczkę z budżetu państwa składa wniosek do Ministra Finansów. Do wniosku JST załącza program postępowania naprawczego, dokumenty zawierające dane umożliwiające dokonanie bieżącej i prognozowanej oceny sytuacji finansowej tej jednostki oraz propozycje zabezpieczeń spłaty pożyczki.

Zawartość wniosku, wymagane załączniki, a także informacje dotyczące zabezpieczeń przyjmowanych przez MF przy udzielaniu pożyczek, są określone w rozporządzeniu Ministra Finansów [3].

Jednym z dokumentów dołączanych do wniosku jest raport regionalnej izby obrachunkowej o stanie gospodarki finansowej jednostki [4]. Raport RIO jest sporządzany, aby wskazać organom JST powtarzające się nieprawidłowości lub zagrożenia niewykonania ustawowych zadań.

Kolejnym dokumentem dołączanym do wniosku jest uchwała organu stanowiącego JST (np. rady gminy, powiatu itd.) w sprawie przyjęcia wieloletniej prognozy finansowej jednostki. Prognoza ta musi m.in. pokazywać, że najpóźniej na koniec roku, w którym upływa termin spłaty pożyczki, zostaną zachowane zasady określone w art. 242-244 ustawy o finansach publicznych.

Warunkiem udzielenia pożyczki jest także ustanowienie przez JST zabezpieczenia. Zabezpieczeniem spłaty udzielonej pożyczki są weksle własne in blanco lub akt notarialny o poddaniu się egzekucji. Zabezpieczenie musi obejmować co najmniej 100% kwoty wierzytelności z tytułu umowy pożyczki (kwota pożyczki wraz z odsetkami).

Podstawy prawne

1. Art. 224 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.

2. Art. 240a ustawy o finansach publicznych.

3. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23 grudnia 2010 r. w sprawie pożyczek z budżetu państwa udzielanych jednostkom samorządu terytorialnego w ramach postępowań ostrożnościowych lub naprawczych.

4. Art. 10a ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych.