Instytucja administrująca: Ministerstwo Finansów (Departament Gwarancji i Poręczeń).

Polskie rządowe kredyty eksportowe przeznaczone na finansowanie dostaw z Polski

Zgodnie z "Porozumieniem w sprawie oficjalnie wspieranych kredytów eksportowych", zwanym "Konsensusem OECD" (Arrangement on Officially Supported Export Credits), kredyty rządowe przeznaczone na finansowanie eksportu z Polski mogą być udzielane na warunkach komercyjnych lub na zasadach preferencyjnych w formie tzw. pomocy wiązanej (tied aid).

Do korzystania z kredytów w ramach pomocy wiązanej uprawnione są wybrane kraje rozwijające się, znajdujące się na liście publikowanej przez OECD, w zależności od Dochodu Narodowego Brutto per capita (na osobę). Warunki finansowe kredytu w ramach pomocy wiązanej są  preferencyjne w porównaniu do warunków rynkowych. Te preferencyjne warunki obejmują niższe oprocentowanie, dłuższy okres karencji oraz termin spłaty, zapewniając min. 35% poziom dotowania (lub min. 50% poziom dotowania dla krajów najuboższych – Least Developed Countries, LDCs).

Projekty finansowane w ramach tzw. pomocy wiązanej przyczyniają się do poprawy sytuacji ekonomicznej w kraju biorcy i realizowane są głównie w zakresie: ochrony środowiska, zdrowia, modernizacji, poprawy bezpieczeństwa pracy, warunków bytowych ludności, rozwoju obszarów wiejskich czy edukacji. Warunkiem uzyskania takiego finansowania jest brak zdolności projektu do samofinansowania lub do finansowania komercyjnego.

Kredyty rządowe w ramach pomocy wiązanej:

• odgrywają istotną rolę w systemie wspierania eksportu,
• przyczyniają się do zwiększenia wielkości świadczonej przez Polskę pomocy rozwojowej,
• są alternatywnym instrumentem pomocowym w porównaniu do np. bezpośredniego wsparcia budżetowego czy grantów.

Konsensus OECD nie reguluje kwestii związanych z udzielaniem kredytów rządowych na finansowanie sprzętu obronnego oraz artykułów rolnych. W tym zakresie kraj kredytodawca posiada większą swobodę określania warunków finansowych udzielanego kredytu.

Zasady zawierania międzyrządowych umów w sprawie udzielenia kredytu rządu polskiego rządom innych krajów oparte są o przepisy ustawy o umowach międzynarodowych. Potencjalny kredytobiorca występuje do rządu Rzeczypospolitej Polskiej o udzielenie kredytu. Następnie takie wystąpienie jest opiniowane przez międzyresortowy Zespół do spraw międzyrządowej współpracy kredytowej.

W przypadku pozytywnej opinii Zespołu, w oparciu o zgodę udzieloną przez Premiera, następują negocjacje umowy o udzielenie kredytu, podczas których ustala się warunki kredytu, zapisy umowy międzyrządowej, w tym zakres dostaw eksportowanych towarów w ramach tego kredytu.

Wybór kontraktów finansowanych w ramach polskich kredytów rządowych

Wynegocjowane i podpisane kontrakty eksportowe w ramach umowy międzynarodowej muszą być zaakceptowane przez właściwe władze obu stron zgodnie ze stosowną procedurą określoną w podpisanej międzyrządowej umowie kredytowej.

Wybór kontraktów eksportowych oraz kontrahentów proponowanych do finansowania w ramach kredytu rządowego należy do kredytobiorcy – zgodnie z obowiązującymi w danym kraju regulacjami.

Strona polska weryfikuje zgodność zawartych kontraktów eksportowych z międzyrządową umową kredytową. Kontrakty po stronie polskiej powinny być zawierane przez przedsiębiorców (eksporterów) mających siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Polskie przedsiębiorstwa, które zamierzają finansować swoje kontrakty eksportowe w ramach kredytów rządowych, powinny spełniać następujące kryteria:

• przedsiębiorstwo musi przedstawić zaświadczenie o niezaleganiu z podatkami oraz składkami ZUS;
• przedsiębiorstwo powinno wykazywać dodatni wynik finansowy w okresie ostatnich 3 lat, a także załączyć sprawozdania finansowe za te okresy;
• przedsiębiorstwo powinno prowadzić działalność gospodarczą na terenie kraju przez okres minimum 3 lat;
• przedsiębiorstwo powinno legitymować się doświadczeniem w realizacji projektów z danej dziedziny, potwierdzonym referencjami od zamawiających;
• przedsiębiorstwa są zobowiązane zapoznać się z treścią i podpisać dwa oświadczenia eksportera, informujące o:
  • zasadach realizacji indywidualnego kontraktu w ramach międzyrządowej umowy kredytowej,
  • braku przekupstwa zagranicznego funkcjonariusza publicznego przy zawieraniu kontraktu eksportowego.

Kontrakty eksportowe wskazane przez kredytobiorców do finansowania w ramach kredytów rządowych są po stronie polskiej uzgadniane przez Ministerstwo Finansów z Ministerstwem Rozwoju i Technologii oraz Ministerstwem Spraw Zagranicznych.

Płatności z tytułu realizacji kontraktów eksportowych dokonywane są ze środków budżetu państwa za pośrednictwem Banku Gospodarstwa Krajowego (upoważnionego do obsługi międzyrządowych umów kredytowych) bezpośrednio na rzecz polskich eksporterów. Wypłata dla polskiego przedsiębiorstwa dokonywana jest na podstawie dokumentów zaakceptowanych uprzednio przez importera oraz jego bank. Wypłata następuje w złotych polskich po kursie kupna Narodowego Banku Polskiego obowiązującym dla zagranicznej waluty kontraktu w dniu wypłaty.

W przypadku międzyrządowych umów kredytowych w ramach pomocy wiązanej, konieczne jest spełnienie wymogów OECD dotyczących pomocy wiązanej, zawartych w Arrangement on Officially Supported Export Credits (link prowadzi do innego serwisu - w języku angielskim) oraz pochodnych dokumentach OECD:

• Ex Ante Guidance for Tied Aid (link prowadzi do innego serwisu - w języku angielskim),
• DAC Principles for Project Appraisal,
• DAC Guidelines on Aid and Environment,
• Good Practices for Environmental Impact Assessment of Development Projects.

Stosowna procedura notyfikacyjna w OECD prowadzona jest przez Ministerstwo Finansów na podstawie dokumentów przekazanych przez eksporterów oraz kredytobiorców.

Zespół do spraw międzyrządowej współpracy kredytowej

Zespół do spraw międzyrządowej współpracy kredytowej jest organem pomocniczym ministra właściwego do spraw finansów publicznych (Ministra Finansów). Został on powołany zarządzeniem Ministra Finansów z 17 września 2019 r. Jego kompetencje obejmują:

• opiniowanie wystąpień podmiotów zainteresowanych nawiązaniem międzyrządowej współpracy kredytowej (wystąpienia) i poszczególnych etapów wykonania umowy międzynarodowej o udzielenie kredytu,
• zatwierdzanie wzorów dokumentów związanych z udzieleniem kredytu.

Zespół m.in. rekomenduje wszczęcie przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych procedury uzgodnień projektu umowy międzynarodowej o udzielenie kredytu oraz opiniuje projekt uchwały Rady Ministrów o związaniu Rzeczypospolitej Polskiej tą umową.

Opinia Zespołu dotycząca wystąpień jest przekazywana ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych, który uwzględnia ją w swoim stanowisku kierowanym do państwa potencjalnego kredytobiorcy.

Członkami Zespołu są, wskazani po jednym, przedstawiciele następujących ministrów: ministra do spraw finansów publicznych, ministra właściwego do spraw zagranicznych, ministra do spraw gospodarki.

Przewodniczącym Zespołu jest przedstawiciel ministra właściwego do spraw finansów publicznych (aktualnie przedstawicielem tym jest dyrektor Departamentu Gwarancji i Poręczeń Ministerstwa Finansów).

Podstawa prawna

1. Ustawa z dnia 14 kwietnia 2000 r. o umowach międzynarodowych.
2. Zarządzenie Ministra Finansów z dnia 17 września 2019 r. w sprawie powołania Zespołu do spraw międzyrządowej współpracy kredytowej.