• 19 marca 2025 roku KE zaproponowała państwom członkowskim użycie krajowej klauzuli wyjścia ze względu na wyjątkowe okoliczności.
• Krajowa klauzula umożliwia odejście od rekomendowanej przez Radę Ecofin ścieżki wydatków do wysokości przyrostu wydatków na obronność w stosunku do sytuacji przed wojną w Ukrainie.
• Zgodnie z szacunkami przyrost wydatków obronnych według unijnej definicji COFOG w Polsce, w porównaniu do 2021 r., wyniesie w latach 2024-25 odpowiednio 1,1% PKB i 1,3% PKB.

19 marca br. Komisja Europejska w komunikacie zachęciła państwa członkowskie do skoordynowanego użycia krajowej klauzuli wyjścia (national escape clause – NEC) ze względu na wyjątkowe okoliczności, jakimi są agresja Rosji na Ukrainę i pogarszające się środowisko bezpieczeństwa. Powinno to - w opinii KE - pozwolić na osiągnięcie przez państwa Unii Europejskiej trwale wyższych wydatków obronnych przy zachowaniu w średnim okresie stabilnych finansów publicznych.

Krajowa klauzula umożliwia odejście od rekomendowanej przez Radę Ecofin ścieżki wydatków do wysokości przyrostu wydatków na obronność w stosunku do sytuacji przed wojną w Ukrainie, jednak nie więcej niż 1,5% PKB. Zgodnie z szacunkami przyrost wydatków obronnych według unijnej definicji COFOG (Klasyfikacja wydatków sektora instytucji rządowych i samorządowych według funkcji) w Polsce, w porównaniu do 2021 r., wyniesie w latach 2024-25 odpowiednio 1,1% PKB i 1,3% PKB. Również w kolejnych latach obowiązywania klauzuli wydatki na obronność w Polsce będą kształtować się na poziomie istotnie wyższym niż w roku 2021. 

Biorąc pod uwagę, że ta wyjątkowa sytuacja dotyczy wszystkich państw członkowskich, oraz mając na uwadze maksymalizację wpływu na gotowość obronną UE i zdolności produkcyjne przemysłu obronnego, KE zachęciła wszystkie państwa członkowskie do zawnioskowania - w sposób skoordynowany - o klauzulę wyjścia, w miarę możliwości, do końca kwietnia br. 

Kwietniowy termin złożenia wniosku o krajową klauzulę wyjścia nie jest terminem nieprzekraczalnym i państwa mogą podjąć decyzję później. Wnioski państw członkowskich, które zostały złożone do Rady Ecofin i Komisji Europejskiej do końca kwietnia, w tym Polski, zostaną ocenione przez KE do 4 czerwca i na podstawie jej rekomendacji Rada Ecofin przyjmie stosowne zalecenia już 8 lipca. 

W trakcie stosowania klauzuli państwa UE w dalszym ciągu podlegać będą unijnym przepisom zarządzania gospodarczego.