Internet i urządzenia mobilne zmieniły trwale nasz świat. Nowoczesna technologia niesie za sobą nie tylko nowe możliwości Coraz bardziej komunikowania się, ale także ryzyko uzależnienia, przemocy czy łatwego dostępu do nieodpowiednich treści. Powszechnym negatywnym zjawiskiem jest przemoc rówieśnicza w Internecie wśród dzieci i młodzieży. Najwyższa Izba Kontroli przeprowadziła w tej sprawie kontrolę pod nazwą „Zapobieganie i przeciwdziałanie cyberprzemocy wśród dzieci i młodzieży”. Jej wyniki wskazują, że Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Cyfryzacji, szkoły oraz Policja nie rozpoznały właściwie i nie określiły skali zagrożenia jaką niesie cyberprzemoc wśród dzieci i młodzieży.

Ministerstwo Edukacji Narodowej nie koordynowało działań w zakresie zapobiegania i przeciwdziałania cyberprzemocy wśród uczniów, nie opracowało też wytycznych dotyczących cyberprzemocy m.in. dla szkół. Policja z kolei przeprowadzała działania profilaktyczne w szkołach, o ile ich dyrektorzy zgłosili takie zapotrzebowanie. Zarówno Minister Edukacji Narodowej, jak i Minister Cyfryzacji nie dysponowali wiarygodnymi danymi dotyczącymi skali zjawiska cyberprzemocy. Ściganie przez Policję przestępstw popełnianych w sieci związanych z prześladowaniem innych osób następuje z kolei najczęściej na wniosek, a nawet wtedy około 1/3 wszczętych spraw zostaje umorzonych, najczęściej z powodu niewykrycia sprawców. W szkołach nadto nie ma także odpowiedniej atmosfery do przeciwdziałania internetowemu nękaniu. Uczniowie nie wierzą, że mogą liczyć na pomoc osób dorosłych w razie stania się ofiarą cyberprzemocy, o czym świadczy fakt, że z badań NIK wynika, że aż 49% uczniów nie zwróciłoby się do nikogo o pomoc w razie zetknięcia się z cyberprzemocą. Nie jest to przy tym zjawisko marginalne z cyberprzemocą spotkało się aż 40% zapytanych przez NIK uczniów.

Zwalczanie cyberprzemocy utrudnia fakt, że Minister Edukacji Narodowej nie zlecał jednostkom podległym (kuratoriom oświaty, Ośrodkowi Rozwoju Edukacji) realizacji zadań w zakresie zapobiegania i przeciwdziałania cyberprzemocy wśród dzieci i młodzieży. Zagadnienie to nie było przedmiotem oceny w ramach nadzoru sprawowanego przez Ministra nad kuratorami oświaty. Z informacji uzyskanych przez NIK od wszystkich kuratorów oświaty wynika, że dostrzegali oni problem cyberprzemocy wśród dzieci i młodzieży, nie prowadzili jednak działań monitorujących w tym zakresie. Również sami nauczyciele żyją w przeświadczeniu, że walka z cyberprzemocą jest prowadzona prawidłowo (97% z nich uważa, że sprawcy cyberprzemocy są wykrywani), czego nie potwierdzają uczniowie (tylko 49% z nich podziela pogląd nauczycieli na temat wykrywalności sprawców cyberprzemocy). W tym aspekcie problemem jest też słaba skala odnotowywania przypadków cyberprzemocy. Świadczy o tym fakt, że w kontrolowanych przez NIK komendach powiatowych Policji stosunek przyjętych zawiadomień o cyberprzemocy wśród dzieci i młodzieży do szacunkowej liczby uczniów na terenie właściwości danej jednostki Policji wynosił od 0,01% do 0,19%. Oznacza to, że dyrektorzy szkół najprawdopodobniej nie zawsze zgłaszają takie przypadki organom ścigania.

Z raportu NIK wynika, iż Minister Cyfryzacji inicjował i zlecał zadania (w postaci konkursów) w zakresie cyberprzemocy wśród dzieci i młodzieży, ale wcześniej nie dysponował pełnymi danym nt. skali tego problemu. Podczas wyboru realizatorów działań, we wszystkich czterech zbadanych konkursach, Ministerstwo Cyfryzacji w sposób nie w pełni przejrzysty określiło zasady oceny wniosków podmiotów ubiegających się o środki publiczne. W przygotowanych właśnie Krajowych Ramach Polityki Cyberbezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej na lata 2017-2022 jako jeden ze szczegółowych celów umieszczono „Stworzenie warunków do bezpiecznego korzystania z cyberprzestrzeni przez obywateli”. W ramach realizacji tego celu zaproponowano, aby edukację w zakresie cyberbezpieczeństwa rozpoczynać już na etapie kształcenia wczesnoszkolnego. Uwzględniając tematykę bezpiecznego korzystania z cyberprzestrzeni zakłada się opracowanie i wdrożenie zmian do podstaw programowych nauczania. Internet jest dziś naturalnym środowiskiem, w którym funkcjonują dzieci, młodzież i dorośli. Mimo to brakuje odpowiedniej edukacji w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom w Internecie oraz wychowania mającego na celu odpowiednie posługiwanie się tym narzędziem. Potrzebne jest stworzenie ogólnopolskiego programu przeciwdziałania cyberprzemocy, który koordynowałby działalność różnych podmiotów wykonujących zadania publiczne. Równie konieczna jest profilaktyka zachowań niebezpiecznych inspirowanych w sieci.

W tym roku w sieci odnotowano zagrożenie związane z grą internetową „Niebieski wieloryb”. Komenda Wojewódzka Policji w Szczecinie po otrzymaniu pierwszego zgłoszenia o samookaleczeniach wydała komendantom miejskim i powiatowym polecenie nawiązania kontaktu z przedstawicielami dyrekcji i pedagogami szkolnymi placówek oświatowych, zaangażowania się w realizację wywiadówek profilowanych dla rodziców, których bezwzględnie należy poinformować o zdiagnozowanym zagrożeniu, reagowania na każdy sygnał dotyczący ewentualnego zainteresowania osób małoletnich ww. zagrożeniami, wdrożenia systemu interwencji profilaktycznej w sytuacjach zdiagnozowanego zagrożenia, stałego monitorowania lokalnych obszarów sygnalizowanych zagrożeń dzieci młodzieży, które mogą mieć związek z formami manipulacji i przestępczej aktywności. Komendanci jednostek podległych zostali zobowiązani do zameldowania do dnia 24 marca 2017 r. o podjętych działaniach i realizacji powyższych poleceń. Do pisma załączono opis gry oraz materiał „Samobójstwa dzieci i młodzieży – informacja dla rodziców i opiekunów” opracowany w ramach kampanii na rzecz przeciwdziałania samobójstwom dzieci i młodzieży. Pismem z dnia 17 marca 2017 r. Komendant Wojewódzki poinformował komendantów jednostek podległych o rozpowszechnianiu w sieci innej gry (wyżej opisanego typu) pod nazwą „Zostań wróżką ognia” i poleceniem, aby działania ujęte w piśmie z dnia 14 marca 2017 r. rozszerzyć o ww. grę.

W moim najgłębszym przekonaniu, konieczne jest stworzenie spójnego programu zapobiegania i zwalczania aktów przemocy w Internecie, który wpisałby się w realizację celu pn. „Stworzenie warunków do bezpiecznego korzystania z cyberprzestrzeni przez obywateli”, zawartego w przyjętych w maju br. Krajowych Ramach Polityki Cyberbezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej na lata 2017-2022.

Mając na uwadze powyższe, proszę o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:

1.      W jaki sposób Ministerstwo Cyfryzacji, Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji nadzorujące działalność Policji zamierzają wypracować spójny plan przeciwdziałania cyberprzemocy?

2.      W jaki sposób skutecznie monitorowane będzie to zjawisko?

3.      Czy obecnie podejmowane są działania w skali kraju w celu eliminowania opisywanych wyżej zagrożeń zarówno w zakresie cyberprzemocy, jak i inspirowania do działań niebezpiecznych?