Ocena wpływu w Unii Europejskiej

Program lepszego stanowienia prawa Komisji Europejskiej ma na celu kształtowanie i ocenę unijnych polityk i przepisów, tak aby spełniały swoje cele w najbardziej skuteczny i efektywny sposób. Oceny wpływu (z ang. Impact assessment) stanowią zasadniczy element tego programu.

Wytyczne dotyczące lepszego stanowienia prawa zawierają wskazówki dla Komisji na temat sposobu przeprowadzania ocen wpływu. Uzupełnia je zestaw narzędzi (tzw. toolbox).

Rada ds. Kontroli Regulacyjnej wydaje opinie na temat jakości przeprowadzonej oceny wpływu. Bez pozytywnej opinii Rady Komisja nie może kontynuować procesu legislacyjnego. Poprawione sprawozdanie z oceny wpływu KE musi przedstawić Radzie ponownie, a w uzasadnieniu projektu zawrzeć informacje o uwagach Rady oraz o sposobie ich uwzględnienia.

Elementem programu lepszego stanowienia prawa w Komisji jest doskonalenie procesu konsultacji. KE prowadzi portal poświęcony konsultacjom publicznym. Więcej informacji o rodzajach konsultacji oraz sposobach udziału w nich znajduje się w zakładce „weź udział w konsultacjach europejskich”

Program sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT) koncentruje się na usuwaniu nadmiernych obciążeń regulacyjnych oraz uproszczeniu prawa europejskiego przy zapewnieniu realizacji celów polityki. Komisja co roku przedstawia przegląd podjętych działań w ramach programu na tablicy wyników REFIT (tzw. REFIT Scoreboard).

Program REFIT obejmuje również działania Platformy ds. dostosowania się do wymogów przyszłości (Fit for Future Platform),  która pomaga Komisji w upraszczaniu przepisów UE i zmniejszaniu niepotrzebnych kosztów w związku z obowiązującymi przepisami. Platforma bada przede wszystkim, czy cele obowiązujących przepisów są osiągane efektywnie w kontekście nowych wyzwań technologicznych takich jak cyfryzacja. Platforma w swoich opiniach dla Komisji bierze również pod uwagę wnioski obywateli i partnerów publicznych zgłaszane poprzez stronę: „Wyraź swoją opinię! Upraszczamy!” („Have your say! Simplify!”).

Komisja prowadzi także oceny i kontrole sprawności obowiązujących przepisów i realizowanych strategii w celu sprawdzenia czy przynoszą oczekiwane skutki bez nadmiernych kosztów.

Komisja dokonała podsumowania i analizy (tzw. stocktaking exercise) swoich działań służących lepszemu stanowieniu prawa. Raport podsumowujący zawiera zalecenia na przyszłość w tym obszarze.

29 kwietnia 2021 r. Komisja opublikowała Komunikat pt. Better regulation: Joining forces to make better laws. W komunikacie Komisja zobowiązała się do dalszego ograniczania obciążeń i biurokracji, które spowalniają inwestycje i budowę infrastruktury XXI wieku oraz współpracy z państwami członkowskimi, regionami i partnerami publicznymi.
KE przedstawiła projekt uproszczenia konsultacji publicznych dzięki wprowadzeniu jednego „zaproszenia do składania wniosków” w ulepszonym portalu "Have Your Say".
Zdecydowano również o wprowadzeniu  zasady „jeden za jeden” ( one in one out). Zasada ta gwarantuje, że wszelkie nowo wprowadzone obciążenia zostaną zrównoważone poprzez usunięcie równoważnych obciążeń w tym samym obszarze polityki. Komisja chce również uwzględnić  cele zrównoważonego rozwoju ONZ, tak aby wszystkie wnioski ustawodawcze przyczyniały się do realizacji agendy zrównoważonego rozwoju do roku 2030.

W ramach Rady Unii Europejskiej funkcjonuje grupa robocza ds. lepszych regulacji. Grupa na bieżąco dyskutuje i analizuje działania KE w programie lepszego stanowienia prawa. W ostatnim czasie grupa m.in. przekazała swój wkład do stocktaking exercise oraz opracowała wytyczne dla grup Rady UE do sporządzania oceny wpływu do znaczących poprawek zgłaszanych w Radzie do inicjatyw Komisji. W grupie roboczej ds. lepszych regulacji Polskę reprezentuje przedstawiciel MRiT.

Ocena wpływu w Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)

Polityka regulacyjna jest jednym z obszarów działania OECD, ponieważ ma wpływ na gospodarkę, przedsiębiorców i obywateli.

Komitet Polityki Regulacyjnej w ramach OECD od 2009 roku udziela wsparcia państwom w tworzeniu i doskonaleniu polityki lepszego stanowienia prawa, aby rządy realizując cele swojej polityki, również poprzez inicjatywy legislacyjne, działały wydajnie i efektywnie, opierając swoje wybory na dowodach. W pracach Komitetu bierze udział przedstawiciel MRiT. W ramach Komitetu państwa korzystają wzajemnie ze swoich najlepszych praktyk.

Dokument wypracowany przez Komitet Polityki Regulacyjnej z 2012 roku pt. Recommendation of the Council on Regulatory Policy and Governance ustanawia kompleksowy zestaw zasad i wytycznych z zakresu polityki regulacyjnej, w tym przeprowadzania oceny wpływu, konsultacji publicznych, kontroli jakości regulacji czy stosowania rozwiązań alternatywnych do przepisów prawa.

OECD monitoruje, jak państwa radzą sobie z wyzwaniami w obszarze lepszego stanowienia prawa. Wyniki publikuje w raportach Regulatory Policy Outlook, prezentując krajowe działania na rzecz poprawy jakości regulacji zgodnie z zasadami określonymi w zaleceniach OECD z 2012 r. Raport przedstawia dobre praktyki regulacyjne państw członkowskich, ale także identyfikuje obszary wymagające poprawy. Badanie obejmuje trzy obszary polityki regulacyjnej: ocenę skutków regulacji, konsultacje publiczne oraz ewaluację. Każdy jest oceniany w czterech kategoriach: metodologii, systematycznego wdrożenia wymagań formalnych, nadzoru i kontroli jakości, jak również przejrzystości.