Ministerstwo Spraw
Wewnętrznych i Administracji

Jednostki OSP jako organizacje pozarządowe, funkcjonujące w oparciu o przepisy ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach oraz ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej stanowią ważny element krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (KSRG) bezpieczeństwa państwa. Współpraca w ramach ww. systemu to przede wszystkim współdziałanie podczas akcji ratowniczych na terenie kraju z udziałem specjalistów, grup ratowniczych, przygotowanie wspólnych programów szkoleniowych dotyczących zasad udzielania pierwszej pomocy, stosowania podstawowych technik ratowniczych, tworzenie programów informujących o zagrożeniach katastrofami, klęskami żywiołowymi, pożarami i innymi zagrożeniami spowodowanymi siłami przyrody lub działalnością człowieka, a także udostępnianie pozostających w dyspozycji zasobów na potrzeby akcji ratunkowych i szkoleń.

Do głównych zadań realizowanych przez jednostki OSP, w tym w ramach KSRG należy:

• gaszenie pożarów;
• ratownictwo techniczne, w szczególności na drogach;
• ewakuacja poszkodowanych lub zagrożonych ludzi i zwierząt oraz zagrożonego mienia;
• oznakowanie i zabezpieczenie miejsc prowadzenia działań ratowniczych,
• prowadzenie działań ratowniczych na obszarach wodnych, w tym podczas powodzi,
• usuwanie skutków zdarzeń w szczególności po przejściu anomalii pogodowych i udzielanie pomocy socjalnej poszkodowanym.

Ochotnicze straże pożarne ściśle współdziałają z jednostkami organizacyjnymi Państwowej Straży Pożarnej (PSP) oraz innymi podmiotami i instytucjami w celu zapewnienia bezpieczeństwa obywateli na terenie swego działania (miasta i gminy) lub wspomagają sąsiednie obszary w ramach odwodów operacyjnych lub uzgodnień o pomocy wzajemnej.

Włączenie jednostki OSP do KSRG uwarunkowane jest osiągnięciem przez nią wymaganych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych oraz Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej standardów wyposażenia i wyszkolenia, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 15 września 2014 r. w sprawie zakresu, szczegółowych warunków i trybu włączania jednostek ochrony przeciwpożarowej do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, co pozwala na realizację samodzielnych działań ratowniczych.

Włączenie jednostki do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego poprzedzone jest zawarciem porozumienia między właściwym miejscowo komendantem powiatowym (miejskim) Państwowej Straży Pożarnej, tą jednostką a wójtem gminy, burmistrzem lub prezydentem - w przypadku ochotniczych straży pożarnych. 

Porozumienie, które zawierane jest czas określony, powinno określać:

• deklarowaną gotowość operacyjną, w tym siły i środki jednostki przewidziane do wykorzystania w systemie;
• zadania ratownicze przewidziane dla jednostki w ramach systemu;
• wymaganą liczbę i wymagany poziom wyszkolenia ratowników w jednostce;
• sposób utrzymania stanu gotowości jednostki do działań ratowniczych, w szczególności w zakresie:
  • sprawności technicznej samochodów pożarniczych i ich wyposażenia,
  • przygotowania ratowników do działań,
  • przebiegu alarmowania,
  • sposobu przekazywania informacji dotyczącej aktualnej gotowości operacyjnej lub jej czasowego obniżenia;
• sposoby alarmowania jednostki;
• okres obowiązywania porozumienia;
• warunki rozwiązania porozumienia.

Do systemu może być włączona także jednostka, która jest wyposażona i której ratownicy są wyszkoleni na poziomie pozwalającym na realizację specjalistycznych czynności ratowniczych,jeżeli jej działalność ma zastosowanie w warunkach przewidzianych w planie ratowniczym. Oceny tych warunków dokonuje właściwy miejscowo komendant powiatowy (miejski) i komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, każdy w zakresie swojej właściwości.

Ewidencję jednostek włączonych do KSRG prowadzi Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej. Według stanu na lipiec 2018 roku, do KSRG włączonych jest 4 404 jednostki OSP. Ponadto w KSRG funkcjonuje również blisko 12 000 jednostek spoza systemu.