Aby rozwijać współpracę europejską i poprawić efektywność przemysłowego sektora obronnego, Komisja Europejska postanowiła zwiększyć konkurencyjność i innowacyjność przemysłu europejskiego poprzez pogłębioną politykę przemysłową w sektorze obrony. Znaczącym etapem prac nad wyzwaniami polityki europejskiej okazał się rok 2016, kiedy Komisja Europejska opublikowała Europejski Plan Działań w Sektorze Obrony (EDAP). Dokument ten wyznaczył główne filary polityki, które dotyczą różnych, ale uzupełniających się wzajemnie potrzeb w ramach cyklu rozbudowy zdolności obronnych, tj. : utworzenie Europejskiego Funduszu Obrony (ang. European Defence Fund - EDF); wspieranie inwestycji w łańcuchy dostaw oraz pogłębienie funkcjonowania jednolitego rynku wyposażenia obronnego.

W lutym 2022 r. wszedł w życie tzw. pakiet obronny Komisji Europejskiej (dwa komunikaty), który przedstawił zakres inicjatyw unijnych, w tym zamierzeń dotyczących współpracy projektowej w ramach EDF. Następnie, wejście wżycie Kompasu Strategicznego w marcu 2023 ukierunkowało strategiczną ścieżkę rozwoju sektora obrony przy maksymalizacji wykorzystania EDF.

Obecnie do najważniejszych wyzwań polskiego przemysłu obronnego w zakresie inicjatyw europejskich należy aktywny udział podmiotów we wszystkich fazach realizacji EDF.

W pierwszej fazie EDF do roku 2020, przyjęto decyzję o uruchomieniu działania przygotowawczego w zakresie badań nad obronnością (ang. Preparatory Action on Defence Research – PADR) oraz europejskiego programu rozwoju przemysłu obronnego (ang. European Defence Industrial Development Programme – EDIDP). Oba programy pilotażowe EDF stanowią doświadczenia dla jednego kompleksowego programu EDF na lata 2021–2027 r.

Działanie przygotowawcze w zakresie badań nad obronnością (ang. Preparatory Action on Defence Research – PADR) zostało pomyślane jako jeden z programów pilotażowych EDF, stanowiąc instrument finansowania badań w celu zwiększenia integracji i konkurencyjności europejskiego sektora obronnego, ze szczególnym naciskiem na wspieranie projektów, które zapewniają wartość dodaną dla sektora. Komisją Europejską upoważniła Europejską Agencję Obrony (ang. European Defence Agency – EDA) do implementacji programu.

Informacje na temat PADR znajdują się na stronie EDA.

Europejski program rozwoju przemysłu obronnego (ang. European Defence Industrial Development Programme – EDIDP) stanowi uzupełnienie PADR i obejmuje fazę rozwoju zdolności między badaniami a produkcją. Rozporządzenia w sprawie EDIDP obowiązuje od roku 2019. Dla programu przewidziano budżet w wysokości 500 milionów euro na lata 2019 - 2020 z przeznaczeniem do współfinansowania projektów, które przyczyniają się do rozwoju innowacyjności i konkurencyjności przemysłu obronnego.

Informacje na temat EDIDP znajdują się na stronie DG DEFIS.

Europejski Fundusz Obronny na lata 2021-2027 to inicjatywa finansowa Komisji Europejskiej mająca na celu realizację wspólnych projektów w przemysłowym sektorze obrony.

Celem Funduszu jest wzmacnianie konkurencyjności, wydajności i innowacyjności bazy przemysłowej, co przyczyni się do strategicznej autonomii Unii i jej swobody działania poprzez wspieranie wspólnych działań i współpracy transgranicznej między podmiotami prawnymi w całej Unii, w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) i spółek o średniej kapitalizacji, a także poprzez wzmacnianie i poprawę elastyczności zarówno łańcucha dostaw, jak i łańcucha wartości w sektorze obrony, rozszerzanie współpracy transgranicznej między podmiotami prawnymi oraz promowanie lepszego wykorzystania potencjału przemysłowego w zakresie innowacji, badań i rozwoju technologicznego na każdym etapie cyklu życia produktów i technologii obronnych.

Fundusz promuje współpracę między przedsiębiorstwami i podmiotami badawczymi różnej wielkości i szerokim pochodzeniu geograficznym w UE.

Fundusz wspiera konkurencyjne i oparte na współpracy przemysłowej projekty w całym cyklu badań i rozwoju, aby wywrzeć większy wpływ na europejskie zdolności obronne oraz potencjał produkcyjny europejskiej bazy technologiczno-przemysłowej. EDF zachęca w szczególności MŚP do udziału we wspólnych projektach i promuje przełomowe innowacyjne rozwiązania. Zgodnie z celami EDF, MŚP i przedsiębiorstwa typu start-up będą odgrywać zasadniczą rolę we wzmacnianiu konkurencyjności i innowacyjności europejskiej bazy technologiczno-przemysłowej.

Komisja Europejska przeznaczy na EDF 2021-2027 prawie 8 miliardów euro. Środki w wysokości 2,7 miliarda euro posłużą sfinansowaniu wspólnych badań w dziedzinie obronności, a 5,3 miliarda euro Komisja przekaże na wspólne projekty rozwoju zdolności – uzupełnione o współfinansowanie narodowe.

Niektóre z osiągnięć technologicznych mogą potencjalnie prowadzić do radykalnych zmian w rozwiązaniach ważnych dla obronności i bezpieczeństwa. Klasyczne przykłady obejmują: kryptografię, radary i systemy pozycjonowania w przestrzeni kosmicznej. W związku z tym ustalono, że do 8% całego budżetu EDF będzie przeznaczone na wspieranie przełomowych, innowacyjnych projektów obronnych wysokiego ryzyka.

EDF 2021-2027 jest wdrażany za pomocą rocznych programów prac zorganizowanych w kategoriach tematycznych i horyzontalnych.

30 czerwca 2021 r. weszła w życie decyzja Komisji Europejskiej w sprawie finansowania Europejskiego Funduszu Obronnego w roku 2021. Ogłoszony został program prac EDF na rok 2021 z budżetem prawie 1,2 mld euro, zorganizowany wokół 15 kategorii, które obejmują 23 zaproszenia i 37 tematów.

Wybrane do finansowania konsorcja projektowe w ramach EDF 2021 są ogłoszone na stronach DG DEFIS.

15-17 września 2021 r. odbyły się dni informacyjne Komisji Europejskiej InfoDay EDF 2021

25 maja 2022 r. Komisja Europejska opublikowała decyzję finansową, częścią której jest program prac EDF 2022. Budżet na rok 2022 obejmuje 924 mln Euro dla 16 kategorii tematycznych w ramach których ujęto zaproszenia dla 33 obszarów tematycznych określających kierunki dla badań i rozwoju w szerokim zakresie technologii i zdolności obronnych.

Wybrane do finansowania konsorcja projektowe w ramach EDF 2022 będą ogłoszone wkrótce na stronach DG DEFIS.

30 czerwca i 1 lipca 2022 r. odbyły się dni informacyjne Komisji Europejskiej InfoDay EDF 2022.

30 marca 2023 r. Komisja przyjęła program prac w ramach Europejskiego Funduszu Obronnego na rok 2023. Zaplanowano 1,2 mld euro na wspólne projekty badawczo-rozwojowe w dziedzinie obronności. Program prac na 2023 r. obejmuje 34 tematy uporządkowane według czterech tematycznych zaproszeń do składania wniosków, a także trzech zaproszeń poświęconych przełomowym technologiom i MŚP.

Program prac wprowadza nowe środki mające na celu promowanie innowacji w dziedzinie obronności w ramach unijnego programu innowacji w dziedzinie obronności (EUDIS). Za pomocą EUDIS Komisja będzie wspierać innowacyjnych przedsiębiorców, przedsiębiorstwa typu start-up i MŚP, aby pomóc im przełamać tradycyjne bariery wejścia, wprowadzić szybko pomysły na rynek i wpłynąć na bezpieczeństwo i obronność UE. EUDIS stopniowo wzmocni unijny ekosystemu innowacji w dziedzinie obronności.

Oprócz EUDIS, w programie prac EDF 2023 planowany jest coaching biznesowy dla MŚP, czy zaproszenie do zorganizowania serii hackathonów obronnych w Europie.

Zaproszenia z programu prac EDF 2023 zostały opublikowane na portalu Komisji Europejskiej F&T i otwarte w dniu 15 czerwca 2023 r. wraz z terminem składania wniosków konsorcjów do dnia 22 listopad 2023 r.

Więcej informacji na stronach Komisji:
Komunikat prasowy i ulotka na temat programu prac.

Dokumenty dotyczące aplikowania znajdują się na stronie portalu F&T

28-29 czerwca 2023 r. odbędą się dni informacyjne Komisji Europejskiej InfoDay EDF 2023.

Projekty badawcze otrzymują do 100% dofinansowania z UE tzw. kosztów kwalifikowalnych, głównie w formie dotacji, podczas gdy działania rozwojowe są finansowane przez Komisję częściowo.

Finansowanie części badawczej i udział podmiotów nie są skomplikowane oraz nie wymagają dodatkowych działań na poziomie państwa.

Finansowanie w części rozwojowej natomiast co do zasady wymaga uzupełnienia na poziomie rządowym (np. przez resorty obrony narodowej lub inne instytucje), które zgłaszają ew. zamiar zakupu rezultatów projektów/produktu końcowego. Możliwe są różne źródła finansowania działań projektowych danego podmiotu w konsorcjum. Zakres współfinansowania danego podmiotu w konsorcjum wynika z ustaleń konsorcjum i zależy od zakresu pracy/podziału zadań. Udział podmiotów w konsorcjach i powiązane z tym korzyści, często powodują, że konsorcja umożliwią udział podmiotów, które posiadają własne finansowanie.

W części rozwojowej, Fundusz uzupełnia inwestycje państw członkowskich poprzez współfinansowanie do 20% kosztów opracowania prototypu oraz do 80% dalszych działań certyfikacyjnych czy testowych. W rozporządzeniu o EDF wprowadzono natomiast specjalne zachęty dla części rozwojowej tzw. bonusy.  EDF sprzyja bowiem głównie angażowaniu MŚP oraz zachęca je do transgranicznego udziału we współpracy projektowej. W tym zakresie EDF umożliwia wyższe stawki finansowania i faworyzuje projekty realizowane przez konsorcja z udziałem MŚP. Fundusz promuje również komplementarność z projektami PESCO, co łącznie zapewnia wskaźnik dofinansowania do max. 35%. Po ich uwzględnieniu wnioski z niektórych kategorii działań (m. in. prace studyjne, projektowe) mogą uzyskać do 100% finansowania.

EDF jest otwarty dla wszystkich podmiotów z UE i jest skierowany w szczególności do MŚP i innowacyjnych przedsiębiorstw. Wszystkie aktywa wykorzystywane w projekcie muszą znajdować się w UE, a podmioty nie mogą być kontrolowane przez państwo trzecie (niestowarzyszone) lub podmiot z państwa trzeciego (niestowarzyszonego).

„Niestowarzyszone państwo trzecie” to państwo, które nie jest ani częścią UE, ani członkiem Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Innymi słowy, są to wszystkie kraje spoza UE z wyjątkiem Liechtensteinu, Norwegii i Islandii.

Finansowanie mogą otrzymać projekty realizowane w ramach współpracy obejmującej co najmniej trzy kwalifikujące się podmioty z co najmniej trzech państw członkowskich lub krajów stowarzyszonych, które nie mogą znajdować się pod wzajemną kontrolą. Warunki dotyczące składu konsorcjum dla projektów oznaczonych „technologie przełomowe” wskazują na dwa podmioty z minimum dwóch państw.

Podmioty z państw trzecich (kontrolowane) z siedzibą na terytorium UE mogą starać się o udział w konsorcjum jako beneficjenci w ramach derogacji określonej w rozporządzeniu o EDF. Podmioty te muszą posiadać gwarancje bezpieczeństwa zatwierdzone przez państwo w którym podmiot ma siedzibę.

Podmioty mające siedzibę poza UE mogą również współpracować w realizacji projektów EDF, ale muszą spełniać podobne warunki bezpieczeństwa. Podmioty tego rodzaju nie otrzymają jednak finansowania z EDF.

Podmioty, które otrzymują finansowanie z EDF to beneficjent bezpośredni lub jako podwykonawcy z siedzibę w UE. O podwykonawcach mówimy, gdy podmiot ma bezpośredni stosunek umowny z jednym z partnerów konsorcjów.

Infrastruktura, obiekty, aktywa i zasoby wykorzystywane do działania muszą znajdować się na terytorium UE w trakcie realizacji działania.

Uczestnicy konsorcjum oraz podwykonawcy nie mogą być kontrolowani przez podmiot z państwa trzeciego lub przez samo państwo trzecie.

Jeżeli podmiot jest kontrolowany, państwo członkowskie, w którym ma siedzibę podmiot europejski zatwierdza gwarancje bezpieczeństwa, aby umożliwić temu podmiotowi starania o przyznanie finansowania z EDF. Gwarancje akceptuje Komisja Europejska, do której należy ostateczna decyzja w sprawie udziału podmiotu kontrolowanego w działaniu projektowym.

Gwarancje muszą wykazać, że udział spółki kontrolowanej nie jest sprzeczny z interesami bezpieczeństwa UE i państw członkowskich, celami EDF oraz przepisami dotyczącymi prawa własności intelektualnej. Ponadto gwarancje muszą określać, że wdrożono środki, aby spółka dominująca z państwa trzeciego nie mogła utrudniać realizacji działania projektowego oraz aby poufne informacje były chronione, a prawa własności i rezultaty projektów nie były eksportowane poza terytorium UE. Państwo członkowskie może wprowadzić  dodatkowe środki, które wpłyną na zwiększenie bezpieczeństwa (potwierdzenie niezależności podmiotu kontrolowanego).

Należy podkreślić, że każdy podmiot w konsorcjum jest weryfikowany przez Komisję Europejską. Pierwszy etap to tzw. arkusz samooceny. W arkuszu wymagane jest przedstawienie wyczerpujących informacji na temat: struktury własności i zakresu praw, zarządzania wewnętrznego, ładu korporacyjnego, informacje handlowe i finansowe. 

Procedura zatwierdzania gwaranacji przedstawiona jest poniżej.

Projekty finansowane przez EDF muszą realizować cele Funduszu i odnosić się do nowych produktów i/lub technologii obronnych lub stanowić ulepszenia istniejących produktów i technologii. Te technologie i produkty nie mogą podlegać ograniczeniom nałożonym przez państwo trzecie.

Do wsparcia finansowego kwalifikuje się dziewięć różnych działań, tj.:

• mającej na celu stworzenie, zapewnienie podstaw i poprawę stanu wiedzy, produktów i technologii, w tym przełomowych technologii obronnych, które mogą wywrzeć istotny wpływ w obszarze obronności;
• mającej na celu zwiększenie interoperacyjności i odporności, w tym chronionej produkcji i wymiany danych, opanowanie krytycznych technologii obronnych, zwiększenie bezpieczeństwa dostaw lub umożliwienie skutecznego wykorzystania rezultatów na potrzeby produktów i technologii obronnych;
• studia wykonalności w celu sprawdzenia wykonalności nowych lub ulepszonych produktów, technologii, procesów, usług i rozwiązań;
• projektu produktu obronnego, materialnego lub niematerialnego komponentu lub technologii obronnych, a także określenia specyfikacji technicznych, na podstawie których dany projekt został opracowany, wraz z częściowymi testami w zakresie zmniejszania ryzyka w środowisku przemysłowym lub reprezentatywnym;
• tworzenie prototypu systemu produktu obronnego, materialnego lub niematerialnego, komponentów lub technologii obronnych;
• testowanie produktu, materialnego lub niematerialnego komponentu lub technologii obronnych;
• kwalifikowania produktu obronnego, materialnego lub niematerialnego komponentu lub technologii obronnych;
• certyfikacja produktu obronnego, materialnego lub niematerialnego komponentu lub technologii obronnych;
• opracowanie technologii lub aktywów zwiększających wydajność w całym cyklu życia produktów i technologii obronnych.

Jeśli jest to projekt rozwojowy (w przeciwieństwie do projektu badawczego), wymogiem jest, aby min. dwa państwa członkowskie uzgodniły wymagania dotyczące zdolności. Ponadto co najmniej dwa państwa członkowskie muszą zamierzać pozyskać produkt końcowy.

Państwa członkowskie, które będą współfinansować projekt, muszą uzgodnić specyfikacje techniczne. Niezbędne jest potwierdzenie kwestii wykorzystania technologii w skoordynowany sposób jako wkładu w rozwój bazy technologiczno-przemysłowej.

Dofinansowanie przyznawane jest przez Komisję Europejską w ramach poszczególnych konkursów dla propozycji, które uzyskują najlepsze rezultaty według następujących kryteriów oceny:

• wkład w doskonałość lub potencjał dokonania przełomu w dziedzinie obronności, w szczególności przez wykazanie, że spodziewane rezultaty proponowanego działania mają istotną przewagę nad istniejącymi produktami lub technologiami obronnymi;
• wkład w innowacje i rozwój technologiczny europejskiego przemysłu obronnego, w szczególności poprzez wykazanie, że proponowane działanie obejmuje przełomowe lub nowatorskie koncepcje i podejścia, nowe obiecujące przyszłościowe udoskonalenia technologiczne bądź zastosowania technologii lub koncepcji wcześniej nie stosowanych w sektorze obronności, z jednoczesnym unikaniem zbędnego powielania działań;
• wkład w konkurencyjność europejskiego przemysłu obronnego przez wykazanie, że w wyniku proponowanego działania w oczywisty sposób zostanie osiągnięta pozytywna równowaga między opłacalnością a skutecznością, a tym samym zostaną stworzone nowe możliwości rynkowe w całej Unii i poza nią oraz zostanie przyspieszony wzrost przedsiębiorstw w całej Unii;
• wkład w niezależność europejskiej bazy technologiczno-przemysłowej sektora obronnego, w tym przez zwiększenie uniezależnienia od źródeł spoza Unii oraz zwiększenie bezpieczeństwa dostaw, a także wkład w interesy Unii w zakresie bezpieczeństwa i obronności zgodnie z priorytetami, o których mowa w art. 3;
• wkład w tworzenie nowej współpracy transgranicznej między podmiotami prawnymi mającymi siedzibę w państwach członkowskich lub państwach stowarzyszonych, w szczególności w odniesieniu do MŚP i spółek o średniej kapitalizacji w znaczącym stopniu uczestniczących w danym działaniu, w charakterze odbiorców, podwykonawców lub innych podmiotów prawnych w łańcuchu dostaw i mających siedzibę w państwach członkowskich lub państwach stowarzyszonych innych niż państwa, w których mają siedzibę podmioty prawne współpracujące w ramach konsorcjum niebędące MŚP i spółkami o średniej kapitalizacji;
• jakość i efektywność przeprowadzenia działania.
• wkład w zwiększenie wydajności w całym cyklu życia produktów i technologii obronnych, z uwzględnieniem opłacalności i możliwości osiągania synergii w procesach zamawiania, utrzymania i wycofania;
• wkład w dalszą integrację europejskiego przemysłu obronnego w całej Unii poprzez wykazanie przez odbiorców, że państwa członkowskie zobowiązały się do wspólnego wykorzystywania – w sposób skoordynowany – produktu końcowego lub technologii końcowej, bycia właścicielami tego produktu końcowego lub technologii końcowej lub ich utrzymywania.

Podmioty uczestniczące w konsorcjach pozyskują tzw. rządowe dokumenty poparcia wymagane w ramach ich udziału w konsorcjum projektowym - zarówno badawczym jak i zdolnościowym. W Polsce oprócz dokumentów poparcia wydawanych przez Ministerstwo Obrony Narodowej dokumenty takie wydaje również Ministerstwo Rozwoju i Technologii.

Dokumenty wydawane przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii są zazwyczaj ograniczone do potwierdzenia efektywności i wartości ekonomicznej danego działania tj. względy technologiczne, rynkowe, wkład w potencjał bazy technologiczno-przemysłowej w UE.

Informacje na temat wniosku w sprawie rządowych dokumentów poparcia są dostępne w załączniku.

Podmiot kontrolowany z siedzibą w UE, który może udowodnić swoją autonomię wobec podmiotu macierzystego w państwie trzecim, tj. m.in. uzyskać zatwierdzone gwarancje bezpieczeństwa od państwa członkowskiego, w którym ma siedzibę, może zostać uznany za podmiot kwalifikujący się do finansowania z EDF.

Wniosek konsorcjum projektowego złożony przez koordynatora konsorcjum do Komisji Europejskiej zawiera m.in. załącznik tzw. deklaracja własności i kontroli dla każdego podmiotu uczestniczącego w konsorcjum. Na tej podstawie Komisja Europejska określi, czy dany podmiot jest kontrolowany, czy nie. W takim przypadku podmiot zostanie poproszony o przedstawienie zatwierdzonej gwarancji na poziomie rządowym.

Zgodnie z rozporządzeniem EDF pojęcie kontroli oznacza, że kraj spoza UE lub podmiot z kraju spoza UE ma możliwość wywierania na ten podmiot decydującego wpływu. Innymi słowy, podmiot kontrolujący może wpływać na strategiczne decyzje biznesowe firmy, takie jak powoływanie lub odwoływanie kadry kierowniczej wyższego szczebla, ustalanie budżetu, opracowywanie planu inwestycyjnego i podejmowanie decyzji rynkowych.

Wstępna ocena Komisji skupia się na strukturze własności, polityce firmy, powiązaniach handlowych, finansowych i kapitałowych. Badana jest struktura firmy do poziomu właścicielskiego. Jeżeli podmiot polski jest kontrolowany przez kraj spoza UE lub podmiot z kraju spoza UE, podmiot ten musi przedstawić Komisji Europejskiej gwarancje bezpieczeństwa zatwierdzone przez organ rządowy.

W Polsce za zatwierdzanie gwarancji odpowiedzialny jest Minister Rozwoju i Technologii. Na podstawie analizy wniosku podmiotu ubiegającego się o zatwierdzenie gwarancji oraz uchwały Zespołu doradczego ds. wsparcia udziału polskiego przemysłu obronnego w EDF, Minister Rozwoju i Technologii zatwierdza gwarancje lub odmawia ich zatwierdzenia.

Przyjęcie gwarancji autonomii jest prerogatywą Komisji Europejskiej, nawet jeśli są one zatwierdzone przez władze krajowe państwa członkowskiego. Jeżeli Komisja uzna, że przekazane gwarancje są niewystarczające, Komisja informuje koordynatora konsorcjum i podmiot. W takim przypadku podmiot musi przedstawić niezwłocznie wystarczające gwarancje autonomii. W tym procesie organ krajowy nie ma bezpośredniego kontaktu z Komisją.

Warunki gwarancji
Podstawowe warunki gwarancji autonomii mają sześć aspektów; trzy dotyczą potwierdzenia intencji podmiotu, a trzy kolejne podjętych środków.

W przypadku pierwszych trzech aspektów należy potwierdzić, że udział podmiotu kontrolowanego nie jest sprzeczny z:

• interesami bezpieczeństwa i obrony Unii i jej państw członkowskich określone w WPZiB w tytule V Traktatu o UE;
• celami określonymi w art. 3 rozporządzenia o EDF;
• przepisami art. 20 i 23 rozporządzenia o EDF dotyczącymi ochrony praw własności intelektualnej wynikającej z działania projektowego.

Kolejne trzy aspekty dotyczą środków podjętych w celu zapewnienia, że:

• kontrola nad podmiotem prawnym nie jest sprawowana w sposób, który utrudnia lub ogranicza jej zdolność do prowadzenia działań i osiągania wyników, co nakłada ograniczenia na jej infrastrukturę, obiekty, aktywa, zasoby, własność intelektualną lub know-how, którego potrzebuje do celów działania lub podważa zdolności i standardy niezbędne do realizacji działania;
• niestowarzyszone państwo trzecie lub podmiot z niestowarzyszonego państwa trzeciego nie mogą mieć dostępu do szczególnie chronionych informacji dotyczących działania oraz że pracownicy lub inne osoby uczestniczące w działaniu posiadają krajowe poświadczenie bezpieczeństwa wydane przez państwo członkowskie lub państwo stowarzyszone, jeśli dotyczy;
• prawa własności intelektualnej wynikające z działania i wyniki działania pozostają przy odbiorcy w trakcie i po zakończeniu działania i nie podlegają kontroli ani ograniczeniom ze strony żadnego niestowarzyszonego państwa trzeciego lub podmiotu niestowarzyszonego państwa trzeciego, niezależnie od tego, czy nie są one wywożone poza Unię lub kraje stowarzyszone ani nie są dostępne z miejsca poza Unią lub krajami stowarzyszonymi bez zgody państwa członkowskiego lub kraju stowarzyszonego, w którym ma siedzibę podmiot prawny, oraz zgodnie z celami EDF.

We wniosku o zatwierdzenie gwarancji wymaga się stwierdzenia, że podmiot kontrolowany z siedzibą w Polsce, jak i podmiot pozaeuropejski, oświadczają spełnienie sześciu ww. podstawowych warunków gwarancji bezpieczeństwa. W zależności od specyfiki podmiotu lub struktury grupy mogą być potrzebne dodatkowe środki.

Opiniując wniosek podmiotu o zatwierdzenie gwarancji strona rządowa stara się jak najmniej ingerować w ustalenie relacji korporacyjnych. Celem jest utrzymanie stałego dialogu z podmiotem w celu znalezienia najlepszego możliwego rozwiązania dla udowodnienia gwarancji, które będą komplementarne. Należy zaznaczyć, że organ rządowy może odmówić zatwierdzenia gwarancji autonomii, jeśli uzna, że autonomii nie można zagwarantować. W każdej chwili organ rządowy może również wycofać zatwierdzone gwarancje informując o tym podmiot i Komisję.

Załącznikiem do wniosku jest wzór dokumentu gwarancji bezpieczeństwa, który powinien odnosić się do ww. aspektów oraz wyjaśniać, dlaczego podmiot można racjonalnie uznać za autonomiczny i wskazywać środki podjęte w tym celu. Z dokumentu gwarancji musi wynikać, że organ rządowy gwarantuje autonomię danego podmiotu, a poprzez podpis organu zatwierdzane są gwarancje.

Kiedy należy zapewnić gwarancje bezpieczeństwa?
Jeżeli lider konsorcjum wie, że partner/podmiot w konsorcjum podlega kontroli ze strony niestowarzyszonego państwa trzeciego lub niestowarzyszonego podmiotu z państwa trzeciego lub zdaje sobie sprawę, że ma to miejsce po przeprowadzeniu samooceny z wykorzystaniem załącznika na stronach portalu Komisji, zdecydowanie zalecane jest przygotowanie i przedstawienie zatwierdzonych gwarancji w momencie składania wniosku.

Jeżeli to Komisja, po analizie informacji zawartych w załączniku samooceny dojdzie do wniosku, że dany podmiot potrzebuje gwarancji, lider konsorcjum lub dany podmiot zostanie poproszony o dostarczenie ich gwarancji w ciągu 25 dni roboczych.

Komisja ponownie oceni kwalifikowalność podmiotu i ewentualny potencjalny wpływ na projekt.

Co się stanie w przypadku braku zapewnienia gwarancji?
Nieprzedstawienie zatwierdzonych gwarancji Komisji powoduje brak kwalifikowalności wniosku. Lider projektu zostanie poproszony przez Komisję podczas jej oceny o zastąpienie danego podmiotu innym kwalifikującym się lub usunięcie go z konsorcjum. Proponowane dostosowania składu zostaną ponownie ocenione przez Komisję. Jeżeli stanowią istotną zmianę propozycji, wniosek może zostać odrzucony.

Jakie środki muszą być podjęte w ramach gwarancji?
Gwarancje zatwierdzone przez państwo członkowskie muszą szczegółowo określać wprowadzone przez podmiot potencjalne środki, np. polegające na tym, że:

• ustanowiono specjalną strukturę zarządzania w spółce z siedzibą w UE w celu zajmowania się działaniem EDF;
• istnieją w spółce mechanizmy ochrony dotyczące działania struktury podmiotu;
• istnieją instrumenty kontroli lub zatwierdzania inwestycji z państw trzecich;
• zapewniono upoważnienia do działania w przemysłowym sektorze obrony;
• sporządzono porozumienie w sprawie bezpieczeństwa informacji niejawnych zawarte między podmiotem prawnym a państwem członkowskim lub państwem stowarzyszonym, w którym ma on siedzibę, określające środki (które mają być) wdrożone, w tym zobowiązania do postępowania związane z bezpieczeństwem;
• zapewniono system kontroli, weryfikacji i/lub audytu podmiotu;
• funkcjonują mechanizmy uniemożliwiające dostęp do informacji szczególnie chronionych przez struktury zarządcze spoza UE;
• istnieją poświadczenia bezpieczeństwa dla kierownictwa/pracowników/obiektów zaangażowanych w działanie projektowe;
• istnieje obowiązkowy system sprawozdawczy dla podmiotu.

Gwarancje przedstawione przez podmiot muszą być ujęte w formacie wzoru dokumentu, który jest wypełniany i podpisywany przez upoważnionego przedstawiciela podmiotu i jest zatwierdzany przez organ, którego umocowany przedstawiciel składa podpis. Dokument gwarancji musi być sporządzony w języku polskim i angielskim.

Proces zatwierdzania gwarancji:

1. Wniosek o zatwierdzenie gwarancji jest kierowany do Ministra Rozwoju i Technologii przez podmiot/firmę podlegającą kontroli państwa trzeciego lub podmiotu z państwa trzeciego z siedzibą w Polsce, która ubiega się o udział we współpracy projektowej EDF w charakterze beneficjata;
2. Rekomendowane jest, aby wniosek został złożony do Ministra przed złożeniem wniosku projektowego konsorcjum do Komisji w sprawie finansowania w EDF. W innym przypadku podmiot może być poproszony przez Komisję o dostarczenie gwarancji na etapie weryfikacji wniosku konsorcjum w terminie 25 dni roboczych;
3. Wniosek powinien wskazywać na spełnienie warunków gwarancji oraz zawierać dodatkowo odpowiedzi na pytania dotyczące badania autonomii podmiotu. Obowiązkowym załącznikiem do wniosku jest wzór dokumentu gwarancji bezpieczeństwa – przedstawiony w języku angielskim i polskim – opatrzony podpisem upoważnionego przedstawiciela (wnioskodawcy).
4. Minister informuje właściwe organy administracji rządowej włączone w implementację EDF o wniosku podmiotu, w tym w szczególności kieruje prośbę o opinię do Ministra Obrony Narodowej, Ministra Spraw Zagranicznych i Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
5. Ministerstwo Rozwoju i Technologii pozostaje w kontakcie z wnioskodawcą, który przekazuje ewentualne dodatkowe odpowiedzi na powstałe podczas analizy pytania lub prosi o dodatkowe poświadczenia, dowody.
6. Podmiot dokłada starań, aby wykazać, że przedstawione gwarancje stanowią skuteczny i rzeczywisty sposób ograniczenia zidentyfikowanych zagrożeń braku autonomii.
7. Po zapoznaniu się z wszystkimi informacjami, Ministerstwo Rozwoju i Technologii analizuje autonomię podmiotu.
8. Zespół doradczy Ministra Rozwoju i Technologii do spraw wsparcia udziału polskiego przemysłu w EDF podejmuje uchwałę w sprawie zatwierdzenia przedstawionych gwarancji.
9. Minister Rozwoju i Technologii informuję podmiot na piśmie o decyzji dotyczącej zatwierdzenia gwarancji i przekazuje do podmiotu oryginał podpisanego wzoru gwarancji w języku angielskim i polskim. Kopia dokumentów pozostaje w MRiT.
10. W przypadku negatywnej decyzji, Minister Rozwoju i Technologii informuję podmiot na piśmie wraz z uzasadnieniem.

Organizujemy i zapewniamy kontakt oraz wspieramy proces kojarzenia konsorcjów. Jeśli dany podmiot chce wziąć udział w projekcie EDF i spełnia warunki kwalifikowalności powinien skontaktować się z MRiT w celu uzyskania dodatkowych pytań dotyczących udziału lub znalezienia członków konsorcjum. Nawet jeśli dany podmiot nie ma pytań i już uczestniczy w konsorcjum zaleca się kontakt z MRiT aby pomóc wspierać udział danego podmiotu w procesie na każdym etapie.

Wyzwaniem jest wykorzystanie:

• oferty firm zagranicznych dla konkretnych tematów, skierowanej do polskich podmiotów;
• oferty polskich firm, które widzą potrzebę wejścia w kontakt z firmami z UE, wtedy: (i) jeśli dotyczy to udziału w projekcie badawczym, firma wchodzi bezpośrednio w relacje z firmą zagraniczną bez formalności na poziomie administracji rządowej; (ii) jeśli dotyczy to udziału w projekcie rozwojowym, zaleca się, aby firma wypełnia wniosek (wzór dostępny na stronach MON) w celu uzyskania wsparcia z funduszy MON na wspólfinansowanie lub poparcie udziału w projekcie badawczym i rozwojowym. Podmiot polski może również wnioskować o uzyskanie dokumentów wsparcia w MRiT.

Należy pamiętać, że w przypadku MON rozważy ono udzielenie każdego wsparcia biorąc pod uwagę głownie interesy Sił Zbrojnych RP i ew. chęci pozyskania przez MON rezultatów z projektów. W związku z tym, aby nie ograniczać możliwości udziału polskich podmiotów we współpracy projektowej EDF, MRiT stara się wesprzeć starania firm poprzez udzielanie im dokumentów wsparcia w zakresie m.in. potwierdzenia ważności ich udziału dla rozwoju technologii, wkładu w potencjał rozwoju oferty rynkowej, wspólnego wykorzystania technologii na poziomie UE.

Wyzwaniem w projektach rozwojowych EDF jest zapewnienie współfinansowania części działań projektowych, które może firma zapewnić samodzielnie lub korzystać z innych możliwych rozwiązań, które MRiT doradza. Celem jest, aby nie zamykać możliwości udziału polskich podmiotów w projektach EDF do których są zapraszane lub wynika to z ich relacji biznesowych na poziomie UE. Po sprecyzowaniu potrzeb danego podmiotu (temat i relacje biznesowe) MRiT stara się wesprzeć wysiłki w kontaktach biznesowych.

MRiT proponowało dotychczas polskim podmiotom wykorzystanie możliwości, jakie stwarzały:

• Info-Day EDF 2021 / Info-Day EDF 2022 KE poświęcone procedurze składania wniosków oraz części dedykowane tylko firmom, które chciały przedstawić swoją propozycję współpracy projektowej oraz pozyskać kontakty biznesowe dla danego tematu;
• wsparcie na poziomie międzyresortowym w ramach prac Zespołu ds. wsparcia udziału polskiego przemysłu obronego w EDF;
• wsparcie kontaktów biznesowych, organizacja spotkań w celu skojarzenia firm;
• wykorzystanie narzędzia IT jakim jest baza przedsiębiorców;
• skorzystanie przez firmy z potencjału narzędzi oferowanych przez Komisję Europejską;
• szerokie informowanie przemysłu o EDF;
• wsparcie na poziomie punktu kontaktowego EDF w PL

Sekretariat Departamentu Handlu i Współpracy Międzynarodowej
tel. +48 22 411 92 70, 22 411 92 74

e-mail: sekretariatDHM@mrit.gov.pl

Wydział Współpracy Międzynarodowej Przemysłu Obronnego
Naczelnik: Ewa Baranowska
tel. +48 22 411 97 18
e-mail: ewa.baranowska@mrit.gov.pl