Wyjątkowa noc latających ssaków
26.08.2022
Ostatni weekend sierpnia powinien kojarzyć się nie tylko z końcem wakacji, ale także z Międzynarodową Nocą Nietoperzy. Ustanowienie tego przyrodniczego święta zawdzięczamy EUROBATS, czyli „Porozumieniu o ochronie populacji nietoperzy europejskich” z 1997 roku. Województwo lubuskie, w którym znajduje się największa w Środkowej Europie zimowa kolonia nietoperzy, jest wyjątkowo dobrym miejsce do obserwacji tych zwierząt.
Na całym świecie zidentyfikowano około 1400 gatunków nietoperzy. W Polsce występuje 27 z nich. Najmniejsze okazy mogą ważyć zaledwie dwa gramy, a największe nawet półtora kilograma. Rekordziści dożywają nawet 30 lat. Jednak bez względu na morfologiczne różnice, każdy z tych latających ssaków odgrywa bardzo ważną rolę w środowisku przyrodniczym.
Nietoperze dbają o naturalną regulację liczebności owadów, żywiąc się m.in. ćmami, komarami czy pajęczakami. Z kolei gatunki owocożerne i żywiące się nektarem odgrywają kluczową rolę w zapylaniu i rozsiewaniu nasion wielu gatunków roślin. Nietoperze są również bioindykatorami, pomagają oceniać stopień zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Zmniejszenie ich populacji należy zatem odbierać jako poważny sygnał ostrzegawczy.
„Nietoperzowe” Natury
Dlatego w celu ochrony tych ssaków w województwie lubuskim zostały utworzone m.in. rezerwat przyrody i kilka obszarów Natura 2000. W rezerwacie „Nietoperek”, który pokrywa się z obszarem Natura 2000 o takiej samej nazwie, w podziemiach Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego znajduje się największa zimowa kolonia nietoperzy w Polsce i Środkowej Europie. W celu kontroli populacji tych zwierząt, co roku organizowane jest liczenie nietoperzy. Podczas zeszłorocznej, 21. edycji liczenia, odnotowano tam blisko 36 tysięcy nietoperzy, należących do ośmiu gatunków.
Monitoring liczebności tych zwierząt prowadzony jest również w obszarach Natura 2000- Mopkowy Tunel koło Krzystkowic PLH080024, Ujście Warty PLC080001, Skwierzyna PLH080041 czy Sulechów PLH080043, gdzie przedmiotami ochrony są m.in. właśnie nocek duży i mopek zachodni.
Większość z występujących w Polsce gatunków nietoperzy, przynajmniej przez część swojego życia, wykorzystuje obiekty zbudowane przez człowieka. Zastępują one naturalne schronienia, których w wyniku działań ludzkich ubywa. Nietoperze zamiast korzystać z dziupli lub szpar pod odstającą korą, zagospodarowują na miejsca rozrodu strychy i zakamarki w ścianach budynków. Właśnie dlatego takich skrzydlatych lokatorów zyskały kościoły w Skwierzynie, Sulechowie oraz Otyniu, gdzie utworzono obszary Natura 2000. Nietoperze są również przedmiotami ochrony w obszarach Kargowskie Zakola Odry oraz Bytnica.
Sposoby ochrony latających ssaków
Jednym z podstawowych sposobów ochrony tych zwierząt jest pozostawianie dziuplastych, martwych lub uszkodzonych drzew, w których ssaki znajdują odpowiednie kryjówki. W lasach użytkowanych gospodarczo, gdy brakuje naturalnych schronień, w celu ochrony nietoperzy rozwiesza się specjalne skrzynki (budki).
Nocna aktywność tych ssaków sprawia, że często ich nie zauważamy. Jednak należy je dostrzegać szczególnie podczas prowadzenia prac termomodernizacyjnych budynków. Renowacja elewacji może prowadzić do likwidacji schronień nietoperzy. Po zakończonym remoncie bardzo istotne jest jednak pozostawienie kilku szczelin i otworów wykorzystywanych do tej pory przez ssaki, gdyż te zwierzęta są bardzo przywiązane do swoich schronień. Jeśli nie ma takiej możliwości należy utworzyć schronienia alternatywne, równoważące w pełni poniesioną stratę. Dobór skrzynek i ich lokalizacja powinny być uzgodnione z chiropterologiem.
Chcąc lepiej poznać nietoperze i ich siedliska warto wybrać się do miejscowości Pniewo koło Międzyrzecza lub Boryszyna koło Lubrzy, gdzie pod nadzorem przewodnika można zobaczyć podziemne fortyfikacje MRU, będące miejscem zimowania nietoperzy. Ochrona i podwyższenie poziomu wiedzy społeczeństwa o tych wyjątkowych zwierzętach może bowiem przyczynić się do poprawy ogólnego stanu środowiska przyrodniczego.