O obszarze Natura 2000 Nowogrodzkie Przygiełkowisko w Nadleśnictwie Krzystkowice
19.12.2022
Nadchodzący rok 2023 będzie ostatnim, w którym realizowane będą założenia planu zadań ochronnych obszaru Natura 2000 Nowogrodzkie Przygiełkowisko PLH080054. Zbliża się zatem czas podsumowań i oceny efektów podjętych działań, których celem było przywrócenie bądź utrzymanie właściwego stanu ochrony trzech siedlisk przyrodniczych: 3130 – brzegi lub osuszane dna zbiorników wodnych ze zbiorowiskami z Littorelletea, Isoëto-Nanojuncetea, 7140 – torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea), 7150 – obniżenia na podłożu torfowym z roślinnością ze związku Rhynchosporion.
Z tego powodu, 13 grudnia 2022 roku, pracownicy Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim spotkali się z leśnikami Nadleśnictwa Krzystkowice. Seminarium otworzył pan Nadleśniczy Andrzej Staniszewski, a cel i przebieg spotkania omówił Zastępca Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, Regionalny Konserwator Przyrody w Gorzowie Wielkopolskim dr Andrzej Korzeniowski.
Pierwszy referat, o tytule „Geneza Nowogrodzkiego Przygiełkowiska - czy to ważne w kontekście ochrony przyrody?”, przedstawił dr Tomasz Schubert, główny specjalista Wydziału Ochrony Przyrody i Obszarów Natura 2000. Wystąpienie dotyczyło historycznego i geograficznego tła powstania i trwania okresowego mokradła, które zostało objęte dwoma formami ochrony przyrody. Użytek ekologiczny, o nazwie „Kacza Ostoja”, został tu ustanowiony w roku 2002, a obszar Natura 2000 zatwierdzono dziesięć lat później. Przyrodnicze bogactwo, siedliskowe i gatunkowe, jest tutaj efektem spontanicznych procesów dziczenia dawnego wyrobiska, po którym pozostały np. ślady kwater wydobycia, rowów odwodnienia i niewysokich grobli dróg wywozowych urobku. Przez lata sądzono, że był to obszar wydobycia torfu, lecz nic tego nie potwierdza, a świadectwa wskazują na wydobycie rudy darniowej.
Obniżenie Nowosolskie, w którym położone jest powyrobiskowe mokradło, było w holocenie predysponowane do tworzenia bogatych złóż rudy darniowej, a liczne świadectwa jej wykorzystania można tu odnaleźć np. w budynkach, obejmujących wieki od XIII do XIX oraz w reliktach kuźnic, gdzie z rudy darniowej pozyskiwano żelazną surówkę. Dawne wyrobisko rud darniowych objęte granicą obszaru Natura 2000 Nowogrodzkie Przygiełkowisko PLH080054 nie jest rudymentem torfowiska, a to sprawia, że ocena stanu tutejszych siedlisk przyrodniczych musi uwzględnić tę wyjątkową specyfikę, która nie jest ujęta w przewodnikach metodycznych.
Drugi referat, o tytule „Nowogrodzkie Przygiełkowisko - obszar nawracających katastrof”, wygłosił dr Grzegorz Karcz, główny specjalista Wydziału Ochrony Przyrody i Obszarów Natura 2000. Jednym z zadań ochronnych, które zrealizowało tu Nadleśnictwo Krzystkowice, było wykonanie zastawki na dawnym rowie odwadniającym wyrobisko. Od momentu wykonania zastawki wspólnym działaniem, RDOŚ w Gorzowie Wlkp. oraz Nadleśnictwa Krzystkowice był monitoring stanu wód powierzchniowych oraz regulacja wysokości piętrzenia, jeśliby zachodziła konieczność zapewnienia optymalnych warunków wodnych dla przedmiotów ochrony obszaru.
Wyniki monitoringu wód wsparte danymi opadowymi wskazują, na bardzo zmienny reżim hydrologiczny obszaru mokradła, od stanów całkowitych, głębokich podtopień, a nawet zewnętrznych zalewów, aż po długotrwałe susze. Skutkiem tej zmienności, która może obejmować cykl w miesiącu lub w kilku latach, jest stan siedlisk przyrodniczych, które potrafią całkowicie zniknąć lub osiągnąć maksimum swego zasięgu. Cykliczny monitoring stanu siedlisk przyrodniczych przynosi zatem skrajnie różne wyniki, a to może być podstawą błędnych diagnoz i zaleceń działań ochronnych. Ostatnie lata deficytu opadów, spadku zwierciadła wód powierzchniowych i gruntowych sugerują, by podstawową funkcją obiektu i zastawki było zatrzymywanie i gromadzenie wody, które będzie sprzyjało sąsiednim ekosystemom lasu oraz będzie eliminowało ekspansję lekkonasiennych drzew, krzewów oraz ekspansywnych traw w obszar chronionego mokradła.
