Komitet Do Spraw
Pożytku Publicznego

Zakończyła się prezydencja Polski w Radzie Unii Europejskiej. Jednym z jej osiągnięć było włączenie społeczeństwa obywatelskiego do głównego nurtu dyskusji o bezpieczeństwie wewnętrznym Europy. Ministra ds. Społeczeństwa Obywatelskiego Adriana Porowska, jako jedyna osoba w UE o randze ministerialnej odpowiedzialna za sektor organizacji pozarządowych, zwróciła uwagę unijnych instytucji na aktywną rolę NGO w reagowaniu na współczesne kryzysy.

Jednym z kluczowych osiągnięć polskiej prezydencji była zmiana spojrzenia instytucji unijnych na rolę społeczeństwa obywatelskiego. Po raz pierwszy temat organizacji pozarządowych został włączony do głównego nurtu debaty o bezpieczeństwie wewnętrznym Unii Europejskiej. Dzięki zaangażowaniu Ministry ds. Społeczeństwa Obywatelskiego Adriany Porowskiej, udało się skierować uwagę UE na organizacje społeczne jako aktywnych uczestników reagowania na współczesne zagrożenia – od dezinformacji, przez kryzysy zdrowotne, aż po skutki migracji i zmian klimatu.

W czasie prezydencji Polska zainicjowała dyskusję nad finansowaniem NGO w ramach Europejskiej Tarczy Demokracji, wskazując na konieczność zapewnienia im stabilności także w okresach „międzykryzysowych”. To właśnie kondycja organizacji w spokojniejszym czasie decyduje o ich skuteczności, gdy pojawi się kryzys. Efekty tych działań są już widoczne – na szczeblu UE zgłoszono propozycję utworzenia funduszu na rzecz integralności informacji, który miałby wspierać fact-checkerów i organizacje społeczne w budowie zintegrowanego systemu szybkiego ostrzegania przed dezinformacją i manipulacją.

We współpracy z innymi państwami członkowskimi UE opracowano ekspertyzę analizującą, w jaki sposób w poszczególnych krajach organizacje obywatelskie są wspierane i koordynowane przez administrację publiczną. Dokument ten pozwolił zidentyfikować zarówno wspólne wyzwania, jak i skuteczne rozwiązania – często typowe dla konkretnych regionów – które mogą zostać wdrożone szerzej w Europie. Ministra Porowska podkreślała również znaczenie współpracy regionalnej jako skutecznej odpowiedzi na zróżnicowany charakter kryzysów. W przypadku Polski szczególną rolę może odegrać np. Rada Państw Morza Bałtyckiego.

Istotnym elementem prac prezydencji była także opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego pt. „Kryzysy i zjawiska kryzysowe a społeczeństwo obywatelskie” (SOC/812), przygotowana na wniosek Polski. Podkreślono w niej, że społeczeństwo obywatelskie odgrywa kluczową rolę w budowaniu odporności społecznej i że jego potencjał powinien być w pełni wykorzystywany – zarówno przy wdrażaniu Strategii Gotowości UE, jak i w kontekście nowego budżetu wspólnoty na lata 2028–2034.

Zmiana podejścia była widoczna także w działaniach krajowych. Z inicjatywy Ministry Porowskiej poszerzono zakres udziału NGO w rządowym „Programie obrony cywilnej i ochrony ludności na lata 2025–2026”. Organizacje społeczne uzyskały możliwość realizowania zadań w obszarach bezpieczeństwa publicznego, ratownictwa, edukacji obywatelskiej, ochrony ludności oraz szkoleń dla cywilów. Dodatkowo, uruchomiono nowy program „Moc Małych Społeczności”, skierowany do lokalnych NGO, które – jak podkreśla Ministra Adriana Porowska – są niezbędnym ogniwem społecznej odporności. Program realizuje Narodowy Instytut Wolności.

W trakcie prezydencji odbyło się również szereg wydarzeń, które umożliwiły szeroki dialog z partnerami europejskimi. Wśród nich znalazły się:

• 4-5 lutego odbyło się w Warszawie spotkanie urzędników wysokiego szczebla z całej UE „Społeczeństwo obywatelskie a zjawiska kryzysowe”
• 17-20 marca w Brukseli odbył się Civil Society Week, podczas którego Polskę reprezentowali pani Ministra Adriana Porowska i Podsekretarz Stanu Marek Krawczyk
• 15 maja we współpracy z Grupą Organizacji Społeczeństwa Obywatelskiego EKES zorganizowaliśmy w Warszawie konferencję o roli NGO w zapewnieniu bezpieczeństwa zdrowotnego najmłodszych Europejczyków
• 9-10 czerwca odbyła się konferencja ekspercka w Gdańsku na temat roli społeczeństwa obywatelskiego w kształtowaniu odporności społecznej i w odpowiedzi na kryzysy.

Nasi przedstawiciele brali aktywny udział w spotkaniach grup odpowiedzialnych za budowanie międzynarodowego bezpieczeństwa (PROCIV, AHWP Resilience).

Polska prezydencja pokazała, że społeczeństwo obywatelskie to nie tylko partner na trudne czasy, ale trwały element systemu bezpieczeństwa i solidarności w Europie. Wypracowane kierunki i narzędzia mają szansę na kontynuację — zarówno w ramach unijnych polityk, jak i na poziomie krajowym. To dobry moment, by zamienić chwilowy impuls w długofalową strategię współpracy z tymi, którzy na co dzień wzmacniają wspólnoty – oddolnie, lokalnie i skutecznie.